When other Rulers defend Dissidents: The Situation of Protestants and Orthodox Christians in the Polish-Lithuanian Commonwealth of the Saxon Era
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2018.006Słowa kluczowe
XVIII wiek, Rzeczpospolita Obojga Narodów, katolicyzm, protestantyzm, prawosławie, tolerancja i nietolerancja religijna, kult maryjny i świętychAbstrakt
Gdy inni władcy bronią dysydentów. Sytuacja protestantów i prawosławnych w Rzeczypospolitej czasów saskich
W artykule został przedstawiony problem ograniczania praw protestantów i wyznawców innych religii chrześcijańskich niż katolicka w okresie panowania dwóch królów z dynastii Wettynów, Augusta II (1697–1733) i Augusta III (1733–1763). Proces ten został zainicjowany jeszcze w drugiej połowie XVII wieku, ale dokonał się w latach 1717–1736. W artykule omówiono uchwały sejmów oraz inne akty prawne wprowadzone w tym czasie, których celem było wyeliminowania innowierców z życia publicznego. Odbywało się to przy biernej postawie królów polskich. Protestantom i prawosławnym pomocy udzielali władcy niekatolickich państw europejskich: Prus, Rosji i Wielkiej Brytanii.
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archivalische Quellen / Archival Sources
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Publiczne Potockich, ms 180/5.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłowskie, dz. XXXIV, ms. 478.
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources
Coxe W., Podróż po Polsce 1778, in: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, ed. W. Zawadzki, 1 (1963), pp. 559–703.
Kitowicz J., Pamiętniki, czyli Historia polska, eds. P. Matuszewska, Z. Lewinówna, (1971).
Kurier Polski, CLXIV (1756).
Oleszewski J., Abrys domowej nieszczęśliwości y wnętrznej niesnaski, woyny Korony Polskiej i Wielkiego Xięstwa Litewskiego, ed. F. Kulczycki, (1899).
[Otwinowski E.], Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696–1728, ed. J. Czech, (1849).
Rafałowiczówna J., A z Warszawy nowiny te.... Listy do Elżbiety Sieniawskiej z lat 1710–1720, ed. B. Popiołek, (2000).
Schulz F., Podróże Inflantyczka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791–1793, in: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, ed. W. Zawadzki, 2 (1963), pp. 381–673.
Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, wydanego, ed. J. Ohryzko, (1860).
Literatura / Literatur / Literature
Anisimov M. Û., Semiletnââ vojna i rossijskaâ diplomatiâ v 1756–1763 gg. [Анисимов М. Ю., Семилетняя война и российская дипломатия в 1756–1763 гг.], (2014).
Cegłowski J., Św. Stanisław Kostka dawniej i dziś, (2007).
Ciesielski T., Koronacje cudownych obrazów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, in: Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej szlacheckiej, eds. A. Jankowski, A. Klonder, (2004), pp. 195–212.
Ciesielski T., Pogranicze polsko-pruskie w dobie wojny siedmioletniej, in: Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1 (259), (2008), pp. 3–17.
Ciesielski T., Pogrzeby wojskowe w czasach saskich, in: Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku, ed. H. Suchojad, (2001), pp. 217–233.
Ciesielski T., Sawicki M., Pilgrimages of the Polish Gentry to Holy Places in the 17th and the 18th centuries, in: Biuletyn Polskiej Misji Historycznej = Bulletin der Polnischen Historischen Mission, 10 (2015), pp. 181–196.
Ciesielski T., Struktura narodowościowa kadry oficerskiej autoramentu cudzoziemskiego armii koronnej w latach 1717–1763 (prolegomena), in: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI–XVIII wiek, eds. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur, (2008), pp. 541–559.
Ciesielski T., Szlachta pogranicza w wojsku koronnym w XVIII wieku. Przypadek rodu Lucke (Lukke), in: Szlachta – granice etniczne, wyznaniowe i cywilizacyjne, eds. T. Ciesielski, K. Mikulski, A. Korytko, (2016), pp. 131–148.
Dygdała J., Salmonowicz S., Wojtowicz J., Między barokiem i oświeceniem (1660–1793), in: Historia Torunia, ed. M. Biskup, 2, 3 (1996).
Dżuma, ospa, cholera: w trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708–1711, ed. E. Kizik, (2012).
Feldman J., Sprawa dysydencka za Augusta II, (1924).
Flis S., Dżuma na Mazurach i Warmii w latach 1708–1711, in: Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 4 (1960), pp. 473–523
Frost R. I., The Northern Wars, War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721, (2000).
Giedroyć F., Mór w Polsce w wiekach ubiegłych. Zarys historyczny, (1899).
Gierowski J. A., Anglia wobec konwersji królewicza Fryderyka Augusta, in: Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiatą rocznicę urodzin, eds. S. Bylina et al., (1997), S. 127–138.
Gierowski J. A., Dyplomacja polska doby saskiej (1699–1763), in: Historia dyplomacji polskiej, 2: 1572–1795, ed. Z. Wójcik, (1982), p. 331–481.
Gierowski J. A., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1712–1715, (1953).
Gierowski J. A., Na szlakach Rzeczypospolitej w nowożytnej Europie, (2008).
Gierowski J. A., The Polish-Lithuanian Commonwealth in the 18th Century, From Anarchy to Well-Organised State, (1996).
Hanczewski P., Dyplomacja brytyjska w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1748–1756. Misje w Berlinie, Dreźnie, Petersburgu i Wiedniu, (2001).
Hartmann S., Die Polenpolitik König Friedrich Wilhelms I. von Preußen zur Zeit des “Thorner Blutgerichts” (1724–1725), in: Forschungen zur brandenburgischen und preußischen Geschichte, Neue Folge 5 (1995), pp 31–58.
Jakobi F., Das Thorner Blutgericht 1724, (1896).
Janocha M., O koronacjach obrazów Matki Boskiej, in: J. St. Pasierb, M. Janocha, Polonica artystyczne w zbiorach watykańskich, (2000), pp. 186–190.
Jarochowski K., Epilog sprawy toruńskiej, in: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 6 (1871), pp. 58–67.
Jarochowski K., Napad Brandenburczyków na klasztor paradyski w roku 1740, in: Opowiadania i studia historyczne, (1887), pp. 119–140.
Karpacz E., “Opłakane czasy” – epidemia dżumy w Krakowie w latach 1707–1710. Przyczynek do badań nad upadkiem królewskiego miasta, in: Folia Historica Cracoviensia, 18 (2012), pp. 239–256.
Konfederacja tarnogrodzka i jej tradycje, ed. R. Szczygieł, (1995).
Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, 1: 1757–1758, (1909).
Kopiec J., Między Altransztadem a Połtawą. Stolica Apostolska wobec obsady tronu polskiego w latach 1706–1709, (1998).
Kosińska U., Sejm 1719–1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, (2003).
Kracik J., Pokonać czarną śmierć, Staropolskie postawy wobec zarazy, (1991).
Kriegseisen W., Between Intolerance and Persecution: Polish and Lithuanian Protestants in the 18th Century, in: Acta Poloniae Historica, 73 (1996), pp. 13–27.
Kriegseisen W., Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696–1763). Sytuacja prawna, organizacja i stosunki międzywyznaniowe, (1996).
Krysztopa-Czupryńska B., Rzeczpospolita w oczach dyplomatów brytyjskich w pierwszej połowie XVIII wieku, (2013).
Kujot S., Sprawa toruńska z r. 1724, in: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 20 (1894), pp. 3–152.
Kurek J., U schyłku panowania Augusta II Sasa, (2003).
Lipiński T., Wiadomości historyczno-numizmatyczne o koronacyach obrazów Matki Bożej w dawnej Polsce, (1850).
Litak S., Od Reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, (1994).
Misurek J., Stanisław Kostka, in: Encyklopedia Katolicka, 18: Serbowie – Szczepański, (2013), p. 730–732.
Nosov B. V., Russkaâ politika v dissidentskom voprose v Polʹše 1762–1766 gg., in: Polʹša i Evropa v X veke. Meždunarodnye vmutrennie faktory razdelov Reči Pospolitoj, ed. B. V. Nosov [Носов Б. В., Русская политика в диссидентском вопросе в Польше 1762–1766 гг., in: Польша и Европа в Х веке. Международные вмутренние факторы разделов Речи Посполитой, ed. Б. В. Носов], (1999), pp. 25–46.
Perłakowski A., Jan Jerzy Przebendowski jako podskarbi wielki koronny (1703–1729), (2004).
Prochaska A., Konfederacja tarnogrodzka, in: Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do “Gazety Lwowskiej”, 45 (1917), 1: pp. 50–61, 2: pp. 140–154, 3: 239–256, 4: 353–367, 5: 430–454, 6: 521–548, 7: 638–657, 8: 756–768, 9: 837–848, 10: 934–942, 11: pp. 1030–1040.
Rhode G., England und das Thorner Blutgericht 1724, in: Historische Zeitschrift, 164 (1941), pp. 496–528.
Salmonowicz S., Sprawa toruńska z 1724 roku. Geneza i przebieg wydarzeń, in: idem, Szkice toruńskie z XVII i XVIII wieku, (1992), pp. 77–112.
Salmonowicz S., W staropolskim Toruniu XVI–XVIII w. Studia i szkice, (2005), pp. 74–105.
Sawicki W., Protestantyzm i odłamy religijne (1658–1795), in: Historia kościoła w Polsce, 1: do roku 1764, 2: od roku 1506, eds. B. Kumor, Z. Obertyński, (1974), p. 485–489.
Sieńkowski E., Dżuma w Gdańsku w 1709 roku. Studium z dziejów epidemiologii, in: Archiwum Historii Medycyny, 33 (1970), pp. 309–401.
Staszewski J., August II Mocny, (1998).
Staszewski J., August III Sas, (2010).
Staszewski J., Polacy w osiemnastowiecznym Dreźnie, (1986).
Staszewski J., Problemy tolerancji polskiej w czasach saskich, in: idem. “Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący...”. Szkice i studia z czasów saskich, (1997), pp. 232–242.
Szwarocka K. W., “Sarmacka bogini”. Kult maryjny w Polsce doby Baroku, (2010).
Tazbir J., Historia Kościoła Katolickiego w Polsce (1460–1795), (1966).
Tazbir J., Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII wieku, (1967).
Thompson A. C., Britain, Hanover and the Protestant Interest, 1688–1756, (2006).
Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717), (1956).
Witkowska A., Pątnicze ośrodki maryjne na ziemiach Rzeczypospolitej w XVII w., in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europie, eds. H. Manikowska, H. Zarembska, (1995), pp. 204–209.
Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, (2010).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 174
Liczba cytowań: 0
