Wątki autobiografi czne w śląskim dziejopisarstwie średniowiecznym
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2013.014Słowa kluczowe
historiografi a Śląska (XIII–XV w.), egodokumentyAbstrakt
Punktem wyjścia dla rozważań nad wątkami autobiograficznymi zawartymi w utworach dziejopisarstwa śląskiego w średniowieczu stała się refleksja nad problemami związanymi z nieujawnianiem przez autorów średniowiecznych własnej tożsamości, spowodowanym między innymi skromnością, pokorą czy konwencjami wykluczającymi możliwość sygnowania pewnych kategorii tekstów. Na tym tle zostały ukazane strategie autoprezentacji autorów dzieł historiograficznych, a co za tym idzie – metody ich identyfikacji. Częstą praktyką było pisanie przez autora o sobie w trzeciej osobie liczby pojedynczej, co miało zapewniać obiektywizm i wykluczać emocjonalne zaangażowanie w opisywane wypadki. W ferworze narracji zdarzało się jednak, że autor przechodził do formy pierwszej osoby liczby pojedynczej, co najczęściej (także za pomocą innych źródeł) umożliwia jego identyfikację. Inną metodą ujawniania się autora jest świadome wplatanie w narrację pojedynczych informacji autobiograficznych, np. o charakterze rocznikarskim, przy czym pozostają one bez związku z główną problematyką utworu. Zdarza się też, że autor zdradza tylko część swojej biografii, ukazując swój oficjalny udział w rozmaitych wydarzeniach, nie podając jednak żadnych informacji odnoszących się do własnego prywatnego. Rzadziej w śląskim materiale źródłowym znaleźć można informacje autobiograficzne podawane przez autorów poza utworami. Takie zapisy znajdujemy np. w formie rozproszonych zapisek o charakterze rocznikarskim w kodeksach, które były własnością samych autorów, bądź też były przez nich wykorzystywane. Ostatni ze sposobów identyfikacji autora to analiza informacji charakteryzujących środowisko, z którego autor się wywodzi, np. społeczności klasztoru czy kolegiaty. Formułowane na tej podstawie wnioski mają często charakter hipotetyczny i kontrowersyjny.
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archivalische Quellen / Archival Sources
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Mss. I Q 94, IV Q 6, IV Q 36, IV Q 54.
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources
Annales Glogovienses bis z. J. 1493 nebst urkundlichen Beilagen, hg. v. H. Markgraf, (Scriptores rerum Silesiacarum 10, 1877).
Catalogus abbatum Saganensium, hg. v. G.A. Stenzel, (Scriptores rerum Silesiacarum 1, 1835), S. 173–528.
Cronica monasterii canonicorum regularium (S. Augustini) in Glacz, ed. By W. Mrozowicz, (2003).
Das Gründungsbuch des Klosters Heinrichau, hg. v. P. Bretschneider, (Darstellungen und Quellen zur schlesischen Geschichte 29, 1927).
Eschenloer P., Geschichte der Stadt Breslau, hg. v. G. Roth, (Quellen und Darstellungen zur schlesischen Geschichte 29, 1–2, 2003).
Eschenloer P., Historia Wratislaviensis et que post mortem regis Ladislai sub electo Georgio de Podiebrat Bohemorum rege illi acciderant prospera et adversa, hg. v. H. Markgraf, (Scriptores rerum Silesiacarum 7, 1872).
Gesta diversa transactis temporibus facta in Silesia et alibi, (Scriptores rerum Silesiacarum 12, 1883), S. XII–XVIII, S. 37–86.
Liber fundationis claustri Sanctae Mariae Virginis in Heinrichow czyli Księga Henrykowska, hg. v. J. Matuszewski, (1991).
Život císaře Karla IV., hg. v. J. Emler, in: Fontes rerum Bohemicarum, 3 (1882), S. 323–417.
Literatura / Literatur / Literature
Blahova M., Verfasserbewußtsein in der böhmischen Geschichtsschreibung des Mittelalters, in: Individuum und Individualität im Mittelalter, hg. v. J.A. Aertsen, A. Speer, (Miscellanea mediaevalia 24, 1996), S. 563–576.
Calboli Montefusco L., Captatio benevolentiae, (erhaltlich im Internet: Brill’s New Pauly. Antiquity volumes ed. by H. Cancik, H. Schneider http://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/captatio-benevolentiae-e226810, besucht am 16. Februar 2013).
Cetwiński M., Juliusz Cezar w Lubiążu: wokół pewnej wizji dziejopisarstwa śląskiego, in: ders., Metamorfozy śląskie. Studia źródłoznawcze i historiograficzne, (2002), S. 187–194.
Ewangelia według św. Jana, Einfuhr., Ubers., Kommentar v. S. Mędala, 2 (2010).
Giese W., Beobachtungen und Gedanken zu autobiographischen Einschüben in der Historiographie des früheren Mittelalters (800–1150), „Innsbrucker Historische Studien“, 4 (1981), S. 7–16.
Gorecki P., Pamięć, forma literacka a tworzenie przeszłości. Opat Piotr z Henrykowa jako dziejopis i doradca prawny, „Roczniki Dziejow Społeczno-Gospodarczych“, 60 (2000), S. 71–110.
Gruger H., Heinrichau. Geschichte eines schlesischen Zisterzienserkloster 1227–1977, (Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturgeschichte Ostdeutschlands 16, 1978).
Klopsch P., Anonymität und Selbstnennung mittellateinischer Autoren, „Mittellateinisches Jahrbuch“, 4 (1967), S. 9–25.
Knoetel P., Der Verfasser der „Annales Glogovienses“, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens“, 22 (1888), S. 94–108.
Koffmane G., Geschichte des Kirchenlateins, 1: Entstehung und Entwickelung des Kirchenlateins bis auf Augustinus-Hieronymus (1879).
Konik E., Wstęp, in: G.J. Cezar, Wojna galijska, bearb. v. E. Konik, (Biblioteka Narodowa II 186, 1978).
Korta W., Średniowieczna annalistyka śląska, (Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego A 113, 1966).
The Literary Guide to the Bible, ed. by R. Alter, F. Kermode, (1989).
Machilek F., Ludolf von Sagan und seine Stellung in der Auseinandersetzung um Konziliarismus und Hussitismus, (1967).
Machilek F., Ludolf von Sagan, in: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, hg. v. K. Ruh, G. Keil, W. Schroder, B. Wachinger, F.J. Worstbrock, 5 (1985), Sp. 977–984.
Matuszewski J., Najstarsze polskie zdanie prozaiczne. Zdanie henrykowskie i jego tło historyczne, (Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału II – Nauk Historycznych i Społecznych 88, 1981).
Morris L., The Gospel according to John, (1995).
Mrozowicz W., Michael Czacheritz aus Neisse und seine Chronik der Glatzer Augustiner-Chorherren, in: Die Anfänge des Schrift tums in Oberschlesien bis zum Frühhumanismus, hg. v. G. Kosellek, (Tagungsreihe der Stiftung Haus Oberschlesien 7, 1997), S. 193–210.
Mrozowicz W., Die hl. Hedwig – Leben und Kult (mit Bemerkungen zur Handschrift IV F 192 der Universitätsbibliothek Wrocław/Breslau), in: Legenda o św. Jadwidze / Legende der hl. Hedwig, hg. v. W. Mrozowicz, (2000), S. 577–578.
Mrozowicz W., Kronika klasztoru kanoników regularnych w Kłodzku. Ze studiów nad średniowiecznym dziejopisarstwem klasztornym, (Acta Universitatis Wratislaviensis 2234, Historia 143, 2001).
Mrozowicz W., Śląska Kronika polska. Wstęp do studium źródłoznawczego, in: Studia z historii średniowiecza, hg. v. M. Goliński, (Acta Universitatis Wratislaviensis 2512, Historia 163, 2003), S. 119–128.
Paciorek A., Ewangelia umiłowanego ucznia, (2000).
Proksch C., Klosterreform und Geschichtsschreibung im Spätmittelalter, (Kollektive Einstellungen und sozialer Wandel im Mittelalter, N.F. 2, 1994).
Schmolinsky S., Selbstzeugnisse im Mittelalter, in: Das dargestellte Ich. Studien zu Selbstzeugnissen des späteren Mittelalters und der frühen Neuzeit, hg. v. K. Arnold, S. Schmolinsky, U.M. Zahnd, (Selbstzeugnisse des Mittelalters und der beginnenden Neuzeit 1, 1999), S. 19–28.
Schwarze M., Das Auft reten des erzählenden Ichs in spätmittelalterlicher Geschichtsschreibung. Die „Chroniques“ Jean Froissarts, in: Individuum und Individualität im Mittelalter, hg. v. J.A. Aertsen, A. Speer, (Miscellanea Mediaevalia 24, 1996), S. 549–562.
Strzelczyk J., Juliusz Cezar w pamięci wieków średnich, in: ders., W świecie średniowiecznych myśli i emocji. Wybór prac, (2012), S. 159–170.
Wattenbach W., Das Schrift wesen im Mittelalter, (1958).
Wenzel H., Höfi sche Geschichte. Literarische Tradition und Gegenwartsdeutung in den volkssprachigen Chroniken des hohen und späten Mittelalters, (Beiträge zur Älteren Deutschen Literaturgeschichte 5, 1980).
Wenzel H., Die Autobiographie des späten Mittelalters und der frühen Neuzeit, 1: Die Selbstdeutung des Adels, (Spätmittelalterliche Texte 3, 1980).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 687
Liczba cytowań: 0