Stosowanie tortur w dawnej Rzeczpospolitej w XVI–XVIII wieku
Przyczynek do historii prawa
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2025.005Słowa kluczowe
tortury; proces sądowy; prawo staropolskie; Rzeczpospolita szlacheckaAbstrakt
Tortury stosowano w dawnej Polsce przez ponad dwa stulecia, od połowy XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Były one legalnym środkiem prawnym wykorzystywanym w procesie sądowym. W praktyce stosowano dwa rodzaje tortur: wyciąganie stawów delikwenta oraz przypalanie boków jego ciała. Celem tortur było przyspieszenie postępowania sądowego, unieszkodliwienie oskarżonego oraz odstraszenie ogółu społeczeństwa od przestępczości. Tortury zostały zniesione na mocy ustawy sejmu z 1776 roku.
Bibliografia
Bibliografia / Bibliografie / Bibliography
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources
Beccaria, Cesare: O przestępstwach i karach wykład. 1772.
Blackstone, William: Prawo kryminalne angielskie, 1. 1786.
Czechowicz, Jakub: Praktyka kryminalna, to jest wzór rozważnego i porządnego spraw kryminalnych sądzenia. 1769.
Filangieri, Gaetano: Nauka prawodawctwa [sic], 1–8. 1791–1793.
Groicki, Bartłomiej: Ten postępek wybran jest z praw cesarskich, który Karolus V cesarz kazał wydać. 1559.
Kitowicz, Jędrzej: Opis obyczajów za panowania Augusta III. 1951.
Koranyi, Karol (Hg.): Groicki, Bartłomiej: Artykuły prawa majdeburskiego. Postępek sądów około karania na gardle. Ustawa płacej u sądów. 1954.
Koranyi, Karol (Hg.): Groicki, Bartłomiej: Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie Polskiej. 1953.
Montesquieu, Charles-Louis de Secondat: Duch czyli treść praw albo o stosowności którą powinny mieć prawa, 1–2. 1777–1778.
Ohryzko, Jozafat (Hg.): Volumina Legum. 1859–1860.
Ostrowski, Teodor: Prawo cywilne albo szczególne narodu polskiego, 1. 1784.
Stroband, Heinrich (Hg.): Das alte Cölmische Recht. 1584.
Literatura / Literatur / Literature
Borkowska-Bagieńska, Ewa: Zbiór praw sądowych Andrzeja Zamoyskiego. 1986.
Dargun, Lotar: O źródłach prawa miast polskich w wieku szesnastym, II. O źródłach porządku sądowego spraw miejskich prawa magdeburskiego przez Bartłomieja Groickiego, in: Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, 22. 1887.
Folter, die, in: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, URL: https://www.dwds.de/wb/Folter (21.10.2024)
Głuszak, Marcin: Zbiór rezolucji Rady Nieustającej z lat 1786–1788. 2016.
Janicka, Danuta: Dowody w procesie karnym w świetle trzech rewizji prawa chełmińskiego z XVI wieku, in: Borkowska-Bagieńska, Ewa / Olszewski, Henryk (Hg.): Historia prawa. Historia kultury. Liber Memorialis Vitoldo Maisel dedicatus. 1994, S. 167–183.
Janicka, Danuta: Groicki, Bartolomaeus (um 1534–1605), in: Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, Lfg. 11. 2010, S. 561–562.
Kaczor, Dariusz: Przestępczość kryminalna i wymiar sprawiedliwości w Gdańsku w XVI–XVIII wieku. 2005.
Kamler, Marcin: Rola tortur w polskim sądownictwie miejskim drugiej połowy XVI i pierwszej połowy XVII wieku, in: Kwartalnik Historyczny, 95/3. 1988, S. 107–125.
Kamler, Marcin: Złoczyńcy. Przestępczość w Koronie w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku (w świetle ksiąg sądowych miejskich). 2010.
Klementowski, Marian / Skrętowicz, Edward: Z dziejów zniesienia tortur w Polsce, in: Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne, 9. 1979, S. 363–384.
Koncewicz, Łukasz: Nowy słownik podręczny łacińsko-polski, [um 1952].
Koranyi, Karol: O postępowych tradycjach w polskim piśmiennictwie karnym, in: Państwo i Prawo, 7/3. 1952, S. 541–555.
Koranyi, Karol: Wpływ prawa flandryjskiego na polskie w XVI wieku (Damhouder – Groicki), in: Dąbkowski, Przemysław (Hg.): Pamiętnik Historyczno-Prawny, 4/4. 1927, S. 165–256.
Kus, Józef: Księgi złoczyńców. O przestępcach i wymiarze sprawiedliwości w dawnym Lublinie. 2002.
Kutrzeba, Stanisław: Dawne polskie prawo sądowe w zarysie (I. Prawo karne. II. Postępek sądowy). 1927.
Łaszewski, Ryszard: Wiejskie prawo karne w Polsce XVII i XVIII wieku. 1988.
Lityński, Adam: (Recenzja) Danuta Janicka, Polska myśl prawnokarna XIX–XX wieku: autorzy i ich dzieła. Od szkoły klasycznej do socjologicznej, posłowie J. Lachowski, in: Czasopismo Prawno-Historyczne, 70/2. 2018. S. 428–432.
Lityński, Adam: Z zagadnień reformy prawa karnego w Polsce (1764–1794), in: Lityński, Adam: Od Rzeczypospolitej szlacheckiej do Rzeczypospolitej Ludowej. Studia z dziejów prawa karnego. 2005, S. 9–17.
Maisel, Witold: Sądownictwo miasta Poznania do końca XVI wieku. 1961.
Maisel, Witold: Tortury w praktyce sądu kryminalnego miasta Poznania w wiekach XVI–XVIII, in: Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, 13/1. 1979, S. 115–125.
Makarewicz, Juliusz: Instygator w dawnym prawie polskim, Lwów 1923, in: Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Wydział II Historyczno-Filozoficzny, 1. 1923.
Michalski, Jerzy: Jeszcze o konstytucji Sejmu 1976 roku ‘Konwikcje w sprawach kryminalnych’, in: Kwartalnik Historyczny, 103/3. 1996, S. 89–101.
Mikołajczyk, Marian: Kilka uwag o torturach w prawie ziemskim w Polsce, in: Lityński, Adam (Hg.): Z dziejów sądów i prawa. 1992, S. 55–64.
Mikołajczyk, Marian: O torturach w prawie miast polskich XVI–XVIII wieku, in: Lityński, Adam / Mikołajczyk, Marian (Hg.): Z dziejów prawa. 2005, S. 25–76.
Mikołajczyk, Marian: Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI–XVIII wieku. 2013.
Mikołajczyk, Marian: Z dziejów wymuszania zeznań w Polsce (na podstawie praktyki krakowskiego sądu miejskiego w II połowie XVIII w.), in: Problemy Prawa Karnego, 21. 1995, S. 89–94.
Mikuła, Maciej (Hg.): Księga kryminalna miasta Dobczyc 1699–1737. 2013.
Pilaszek, Małgorzata: Procesy o czary w Polsce w wiekach XV–XVIII. 2008.
Pilaszek, Małgorzata: W poszukiwaniu prawdy. O działalności sądów kryminalnych w Koronie XVI–XVIII w., in: Przegląd Historyczny, 89/3. 1998, S. 361–381.
Rafacz, Józef: Sprawy karne w sądach miejskich w epoce nowożytnej, in: Kwartalnik Historyczny, 47/1. 1933, S. 557–575.
Rosenblatt, Józef: Czarownica powołana. Przyczynek do historii spraw przeciw czarownicom w Polsce. 1883.
Rozenkranz, Edwin: Inquisitio corporalis w praktyce gdańskich sądów miejskich do 1776 r., in: Rocznik Gdański, 39/1. 1979, S. 179–188.
Salmonowicz, Stanisław: Franciszek Minocki (1731–1784) jako pisarz prawa karnego, in: Miscellanea iuridica złożone w darze Karolowi Koranyiemu w czterdziestolecie pracy naukowej. 1961, S. 121–146.
Salmonowicz, Stanisław: Procesy o czary w Polsce. Próba rozważań modelowych, in: Bałtruszajtys, Grażyna (Hg.): Prawo wczoraj i dziś. Studia dedykowane profesor Katarzynie Sójce-Zielińskiej. 2000, S. 303–322.
Szafrański, Wojciech: Kodeks Stanisława Augusta. 2007.
Uruszczak, Wacław: Historia państwa i prawa polskiego 966–1795. 2021.
Uruszczak, Wacław: Korektura prawa z 1532 roku. Studium historycznoprawne, 1. 1990.
Uruszczak, Wacław: The torture in practice of the Wiśnicz Criminal Court in the seventeenth century, in: Humanitarian Traditions of the Polish Criminal Procedure, in: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 648, Prace Prawnicze, 102. 1983, S. 23–28.
Wałęga, Stanisław: O katach, hyclach i oprawcach w dawnym Toruniu, in: Rocznik Toruński, 10. 1975, S. 275–311.
Wijaczka, Jacek: Czarownicom żyć nie odpuścisz. Procesy o czary w Polsce w XVII–XVIII wieku. 2022.
Zaremska, Hanna: Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV–XVI w. 1986.
Zdrójkowski, Zbigniew: ‚Praktyka kryminalna’ Jakuba Czechowicza, jej źródła i system na tle rozwoju współczesnego prawa karnego zachodniej Europy. 1949.
Zdrójkowski, Zbigniew: Zarys dziejów prawa chełmińskiego 1233–1862. 1983.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Danuta Janicka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 52
Liczba cytowań: 0
