The prehistoric human impact on slope development at the archaeological site in Smólsk (Kuyavian Lakeland)
DOI:
https://doi.org/10.2478/7035Keywords
slope deposits, buried soils, geoarchaeology, Prehistory, central PolandAbstract
Periods of intense human impact on the relief and lithology of the area of the Smólsk site were recorded during geoarchaeological research accompanying archaeological field work. The phases of occupation of the area are known in detail from the results of the large-scale archaeological research of the site. The slope deposits with buried soils were recorded at the site area and researched in detail with the use of sedimentological, geochemical and micromorphological analyses. Beside geochronological deterioration, the chronology of the artefacts found in layers played an important role in the strict recognition of the age of deposits. The lower part of the studied slope cover is constituted by deluvium and the upper part by tillage diamicton. The origin and the development of the slope deposits are correlated with the phases of an intense prehistoric human impact as defined by the archaeological research. Four main phases of acceleration of slope processes were documented at the site and date to the Early Neolithic, the Middle Neolithic, the Bronze Age and the Early Iron Age.References
ALEXANDROVSKIY A.L., CHICHAGOVA O.A., 1998, The 14C Age of humic substances in paleosols. Radiocarbon, 40: 991–999.
BEDNAREK R., 2004, Analiza podstawowych właściwości gleb. [in:] Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. (eds.), Badania ekologiczno-gleboznawcze, PWN, Warszawa: 53–112.
BRONK RAMSEY C., 2009, Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon, 51: 337–360.
BUDEK A., 2010, Raport z analizy mikromorfologicznej szlifów ze stanowiska Smólsk. Maszynopis w Fundacji Badań Archeologicznych im. Prof. Konrada Jażdżewskiego, Kraków.
BUDEK A., KITTEL P., PAPERNIK P., MUZOLF B., 2012, Geoarchaeological investigation of environmental evolution and settlement changes from Neolithic period in Kuyavia Lakeland (Central Poland). [in:] Bronikova M., Panin A. (eds.), Geomorphic Processes and Geoarchaeology: from Landscape Archaeology to Archaeotourism. Extended abstracts, International conference, 20–24 August 2012, Moscow–Smolensk, Russia: 54–56.
CZEBRESZUK J., HILDEBRANDT-RADKE I., 2007, Man-made transformations of the relief at the Bruszczewo archaeological site (Wielkopolska Lakeland). Quaestiones Geographicae, 26: 5–14.
DOTTERWEICH M., 2008, The history of soil erosion and fluvial deposits in small catchments of central Europe: Deciphering the long-term interaction between humans and the environment. Geomorphology, 101: 192–208.
DOTTERWEICH M., 2012, Past soil erosion in central Europe: Human impact and long term effects, [in:] Bebermeier W., Hebenstreit R., Kaiser E., Krause J. (eds.), Landscape Archaeology Conference (LAC 2012), eTopi, Special Volume, 3: 39–45.
DOTTERWEICH M., RODZIK J., ZGŁOBICKI W., SCHMITT A., SCHMIDTCHEN G., BORK H.-R., 2012, High resolution gully erosion and sedimentation processes, and land use changes since the Bronze Age and future trajectories in the Kazimierz Dolny area (Nałęczów Plateau, SE-Poland). Catena, 95: 50–62.
DREIBRODT S., LUBOS C., TERHORST B., DAMM B., BORK H.-R., 2010, Historical soil erosion by water in Germany: Scales and archives, chronology, research perspectives. Quaternary International, 222: 80–95.
DREIBRODT S., JARECKI H., LUBOS C., KHAMNUEVA S.V., KLAMM M., BORK H.-R., 2013, Holocene soil formation and soil erosion at a slope beneath the Neolithic earthwork Salzmünde (Saxony-Anhalt, Germany). Catena 107: 1–14.
DZIUBEK E., TWARDY J., 2007, Transformacja rzeźby wysokiego poziomu dolinnego Neru wskutek wielowiekowego zasiedlenia i gospodarki w świetle wykopaliskowych badań archeologicznych na stanowisku 21 w Lutomiersku i Wrzącej-Parceli 1. [in:] Smolska E., Szwarczewski P. (eds.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. III, Wydawnitwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa: 31–37.
FOLK R., WARD W., 1957, Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology, 27: 3–26.
GODŁOWSKA M., KOZŁOWSKI J. K., STARKEL L., WASYLIKOWA K., 1987, Neolithic Settlement at Pleszów and changes in the natural environment in the Vistula Valley. Osadnictwo neolityczne w Pleszowie i zmiany środowiska przyrodniczego w dolinie Wisły. Przegląd Archeologiczny, 34: 133–159.
GOVERS G., QUINE T.A., DESMET P., POESEN J., BUNTE K., 1994, The role of tillage in soil redistribution on hillslopes. European Journal of Soil Science, 45: 469–478.
KITTEL P., 2014, Slope deposits as an indicator of anthropopressure
in the light of research in Central Poland. Quaternary International, 324: 34–55.
KITTEL P., TWARDY J., 2003, Wpływ pradziejowej aktywności ludzkiej na funkcjonowanie stoku w Wierzbowej (pradolina warszawsko-berlińska). [in:] Waga J., Kocel K. (eds.), Człowiek w środowisku przyrodniczym – zapis działalności, Oddział Katowicki Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec: 68–73.
KITTEL P., BŁASZCZYK J., CYWA K., MUZOLF B., OBREMSKA M., WACNIK A., TOMCZYŃSKA Z., 2011, Traces of Prehistoric Human Impact on Natural Environment in the Ner River Catchment (Central Poland). [in:] Hildebrandt-Radke I., Dörfler W., Czebreszuk J., Müller J. (eds.), Anthropogenic Pressure in the Neolithic and the Bronze Age on the Central European Lowlands. Studien zur Archäeologie in Ostmitteleuropa/Studia nad Pradziejami Europy Środkowej, B. 8/T. 8, Poznań–Bonn: 129–141.
KITTEL P., MUZOLF B., PAPIERNIK P., STACHOWICZRYBKA R., PAWŁOWSKI D., RZODKIEWICZ M., ALEXANDROWICZ W.P., BUDEK A., OKUPNY D., 2014, Environmental changes under the Neolithic human impact at the Smólsk site in the Kuyavia Lakeland, Central Poland. [in:] Мазуркевич А.Н., Полковнико М.Э., Долбунова Е.В. (eds.), Археоло-гия озерных поселений 4–2-го тыс. до н.э.: хронология культур и природно-климатические ритмы. Материал международной конференции, посвященной полувековому исследованию свайных поселений на Северо-Западе России, 13–15 Ноября 2014 Г., Санкт-Петербург: 116–117./Mazurkevich A.N., Polkovnikova M.E., Dolbunova E.V. (eds.), Archaeology of lake settlements IV–II mil. BC: Chronology of cultures, environment and palaeoclimatic rhythms, Material of international conference dedicated to the semi-centennial anniversary of the researches of lake dwellings in North-Western Russia, 13–15 November 2014, Saint-Petersburg, Russia: 116–117.
KONDRACKI J., 1998, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa.
KRUK J, MILISAUSKAS S, ALEXANDROWICZ S.W., ŚNIESZKO Z., 1996, Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studia archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
LEOPOLD M., VÖLKEL J., 2007, Colluvium: Definition, differentiation, and possible suitability for reconstructing Holocene climate. Quaternary International, 162–163: 133–140.
MAJEWSKI M., 2014, Human impact on Subatlantic slopewash processes and landform development at Lake Jasień (northern Poland). Quaternary International, 324: 56–66.
MOLEWSKI P., 2007, Neotektoniczne i glacidynamiczne uwarunkowania wykształcenia plejstocenu Citation: Bulletin of Geography. Physical Geography Series 2015, 8, 24326, http://dx.doi.org/10.3402/polar.v34.24326 121 Wysoczyzny Kujawskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
MUZOLF B., KITTEL P., MUZOLF P., 2012, Sprawozdanie z prac badawczych na wielokulturowym kompleksie osadniczym w miejscowości Smólsk – stanowisko 2/10, gm. Włocławek, woj. kujawsko–pomorskie. [in:] Kadrow A. (ed.), Raport 2007–2008, T. 1, Warszawa: 43–64.
MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 1995, Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. [in:] Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski, J. (eds.), Badania osadów czwartorzędowych, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 29–105.
MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 2007, Metody badań cech teksturalnych osadów klastycznych i wartość interpretacyjna wyników. [in:] Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (eds.), Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa: 95–180.
MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., LUDWIKOWSKA-KĘDZIA M., 2011, Alternative interpretations of grain-size data from Quaternary deposits. Geologos, 17: 189–203.
NOWACZYK B., 2008, Changes in the natural environment in the vicinity of Osłonki (Kujawy, Central Poland) in light of geological and geomorphological investigations. Folia Quaternaria, 78: 7–31.
PASSEGA R., 1964, Grain size representation by CM patterns as a geological tool. Journal of Sedimentary Petrology, 34: 830–847.
PASSEGA R., BYRAMJEE R., 1969, Grain size image of clastic deposits. Sedimentology, 13: 830–847.
PRZEGIĘTKA K., CHRUŚCICKA A., OCZKOWSKI H., MOLEWSKI P., 2008, Chronostratigraphy of the Vistulian Glaciation the Kujawy Moraine Plateau (central Poland) based on lithostratigraphic research and OSL dating. Geochronometria, 32: 69–77.
REIMER P.J., BARD E., BAYLISS A., BECK J. W., BLACKWELL P.G., BRONK RAMSEY C., GROOTES P.M., GUILDERSON T.P., HAFLIDASON H., HAJDAS I., HATT C., HEATON T.J., HOFFMANN D.L., HOGG A.G., HUGHEN K.A., KAISER K.F., KROMER B., MANNING S.W., NIU M., REIMER R.W., RICHARDS D.A., SCOTT E.M., SOUTHON J.R., STAFF R.A., TURNEY C.S.M., van der PLICHT J., 2013, IntCal13 and Marine13 Radiocarbon Age Calibration Curves 0–50,000 Years cal BP. Radiocarbon, 55: 1869–1887.
ROMAN M., 2003, Rozwój rzeźby plejstoceńskiej okolic Gostynina. Acta Geographica Lodziensia, 84.
ROMAN M., 2010, Rekonstrukcja lobu płockiego w czasie ostatniego zlodowacenia. Acta Geographica Lodziensia, 96.
RÜHLE E., 1973 (ed.), Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
SINKIEWICZ M., 1995, Przeobrażenia rzeźby terenu i gleb w okolicy Biskupina wskutek denudacji antropogenicznej. [in:] Niewiarowski W. (ed.), Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Turpress, Toruń: 281–290.
SINKIEWICZ M., 1998, Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski północnej. (pod redakcją i z uzupełnieniami Władysława Niewiarowskiego), Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
SMOLSKA E., 2005, Znaczenie spłukiwania w modelowaniu stoków młodoglacjalnych (na przykładzie Pojezierza Suwalskiego), Warszawa.
SMOLSKA E., 2008, Badania sedymentologiczne współczesnych osadów deluwialnych i ich znaczenie w ocenie dynamiki procesów erozji gleby na przykładzie Pojezierza Suwalskiego. Assessment of soil erosion processes based on sedimentological analyses of contemporary deluvial sediments on the example of the Suwałki Lakeland. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 2: 202–212.
STARKEL L., 1987, Man as cause of sedimentological changes in the Holocene. Striae, 26: 5–12.
STARKEL L., 2005, Anthropogenic soil erosion since the Neolithic in Poland. Zeitschrift für Geomorphologie, Suppl-Band, 139: 189–201.
STOCHLAK J., 1978, Struktury i tekstury młodoplejstoceńskich osadów deluwialnych. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 306: 115–174.
STOCHLAK J., 1996, Osady deluwialne nieodłączny efekt procesu spłukiwania i propozycja ich podziału. [in:] Józefciuk A. (ed.), Ochrona agroekosystemów zagrożonych erozją: ogólnopolskie sympozjum naukowe, Puławy–Lublin–Zwierzyniec, 11–13 września 1996, Prace Naukowe, Część 2, Puławy: 111–132.
SZMAŃDA J., 2007, Porównanie interpretacji warunków transportu osadów na diagramie C/M i analizy krzywych kumulacyjnych aluwiów pozakorytowych Wisły w Toruniu. [in:] Smolska E., Giriat D. (eds.), Rekon
strukcja dynamiki procesów geomorfologicznych – formy rzeźby i osady, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 367–376.
SZWARCZEWSKI P., 2009, The Formation of Deluvial and Alluvial Cones as a Consequence of Human Settlement on a Loess Plateau: An Example from the Chroberz Area (Poland). Radiocarbon, 51: 445–455.
TEISSEYRE A., 1991, The Deluvial (Slopewash) System: A Proposal. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 39: 381–388.
TEISSEYRE A., 1994, Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku. Acta Universatis Wratislaviensis, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 43.
TWARDY J., 2000, Deluwia neoholoceńskie – przykłady z Wyżyny Łódzkiej. Acta Geographica Lodziensia, 78: 135–173.
TWARDY J., 2003, Cechy sedymentologiczne neoholoceńskich osadów stokowych na Wyżynie Łódzkiej i ich wartość interpretacyjna. Prace i Studia Geograficzne, 33: 25–44.
TWARDY J., 2008, Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
TWARDY J., 2011, Influences of man and climate changes on relief and geological structure transformation in Central Poland since the Neolithic. Geographia Polonica, 84: 163–178.
TWARDY, J., FORYSIAK, J., 2011, Charakterystyka środowiska geograficznego okolic stanowiska archeologicznego Polesie 1 oraz neoholoceńskie zmiany jego budowy geologicznej i rzeźby. [in:] Górski, J., Makarowicz, P., Wawrusiewicz, A. (eds.), Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu, stanowisko 1, woj. łódzkie, Tom I, Seria Spatium Archaeologicum, 2, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego i Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 227–250.
TWARDY J., FORYSIAK J., KITTEL P., 2004, Dynamika procesów morfogenetycznych uruchomionych i zintensyfikowanych wskutek pradziejowej działalności ludzkiej w pradolinie warszawsko-berlińskiej. Acta Geographica Lodziensia, 88: 85–117.
TWARDY J., FORYSIAK J., KITTEL P., 2014, Evolution of vegetation, relief and geology in Central Poland under anthropopressure. [in:] Kobojek E., Marszał T. (eds.), Origin of relief of Central Poland and its anthropogenic transformation in Łódź University geographical research, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 57–94.
WASYLIKOWA K., STARKEL L., NIEDZIAŁKOWSKA E., SKIBA S., STWORZEWICZ E., 1985, Environmental changes in the Vistula valley at Pleszów caused by Neolithic man. Przegląd Archeologiczny, 33: 19–55.
ZOLITSCHKA B., BEHRE K.-E., SCHNEIDER J., 2003, Human and climatic impact on the environment as derived from colluvial, fluvial and lacustrine archives – examples from the Bronze Age to the Migration period, Germany. Quaternary Science Reviews, 22: 81–100.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 274
Number of citations: 0
