The role of the paraglacial environment in the transformation of glacial wartanian relief in Poland
DOI:
https://doi.org/10.2478/7026Keywords
paraglacial environment, Wartanian belt, old glacial landscape, Central PolandAbstract
The article comprises a justification for the need to distinguish the record of the paraglacial environments in the belt of relief formed as a result of the Warta Glaciation in Poland. The zone covers the foreland of the Weichselian Glaciation, occupying a strip of land from several to more than 200 kilometres in width. Simplified, two periods are marked in the history of views on relief genesis of the area. The first, which covers the first half of the 20th century, was dominated by the idea of glacial genesis of the area. The latter period is characterised by the discussion between advocates of the periglacial character of relief of the Wartanian zone and those who defended the thesis of the good preservation of glacial relief of the area. Taking the paraglacial environment into account in analysing relief transformations introduces a new quality and may result in a more complete and precise evaluation of post-Wartanian morphogenesis. It is also consistent with tendencies in worldwide literature and results from the principle of uniformitarianism.References
BALLANTYNE C.K., 2002, Paraglacial geomorphology. Quaternary Science Reviews, 21: 1935–2017.
BENN D.I., EVANS D.J.A., 1998, Glaciers and Glaciation. Arnold, London.
BROWN R.J.E., KUPSCH W.O., 1995, Permafrost terminology (in English, French, German, Polish and Russian). [in:] Dylikowa A., (ed.), Biuletyn Peryglacjalny, 32.
CHURCH M., RYDER J.M., 1972, Paraglacial sedimentation: consideration of fluvial processes conditioned by glaciations. Geological Society of America Bulletin, 83: 3059–3072.
DYLIK J., 1952, The concept of the periglacial cycle in Middle Poland. Bulletin de la Société des Sciences et des Lettres de Łódź, 3, 5.
DYLIK J., 1953, O peryglacjalnym charakterze rzeźby środkowej Polski. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 4.
DYLIK J., 1956, Coup d’oeil sur la Pologne périglaciaire. Biuletyn Peryglacjalny, 4: 195–238.
DYLIK J., 1964, Eléments essentiels de la notion de “periglaciaire”. Biuletyn Peryglacjalny, 14: 111–132.
FRENCH H.M., 2007, The periglacial environment. 3rd ed., John Wiley & Sons, Ltd., Chichester.
FRYDRYCH M., 2014, Rekonstrukcja zdarzeń zapisanych w osadach odsłonięcia klifu w Siedlątkowie nad zbiornikiem Jeziorsko. Master thesis, Department of Physical Geography, Łódź Univ.
GODARD A., 1965, Recherches en géomorphologie en Écosse du Nord-Ouest. Thèse d’État, Université de Paris Sorbonne, Les Belles Lettres.
GOŹDZIK J., 2007, The Vistulian Aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology, 193: 211–220.
JAHN A., 1970, Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa.
JARMAN D., 2007, Alain Godard on the NW Highlands of Scotland: present relevance for long-term landscape evolution studiem. Géomorphologie: relief, processus, environnement, 2: 177–203.
KLAJNERT Z., 1966, Geneza Wzgórz Domaniewickich i uwagi o sposobie zaniku lodowca środkowopolskiego. Acta Geographica Lodziensia, 23.
KLAJNERT Z., 1978, Zanik lodowca warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej północnym przedpolu. Acta Geographica Lodziensia, 38.
KLAJNERT Z., 1984, Analysis of kames for palaeogeographical reconstructions. Boreas, 13: 95–109.
KLATKOWA H., 1972, Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia Warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia, 28.
KLATKOWA H., 1997, Zagłębienia bezodpływowe w Polsce środkowej i przydatność analizy ich wypełnień do interpretacji paleogeograficznych. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 1: 23–45.
KLIMASZEWSKI M., 1978, Geomorfologia. PWN, Warszawa.
KNIGHT J., HARRISON S. (eds.), 2009, Periglacial and Paraglacial Processes and Environments. Geological Society, London, Special Publications, 320.
KOŁACZEK P., KARPIŃSKA-KOŁACZEK M., PETERA-ZGANIACZ J., 2012, Vegetation patterns under climate changes in the Eemian and Early Weichselian in central Europe inferred from a palynological sequence from Ustków (Central Poland). Quarternary International, 268: 9–20.
KONDRACKI J., 1978, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa.
KOTARBA A., 2013, Rzeźba systemu dolinnego Suchej Wody i Pańszczycy. Prace Geograficzne, 239: 15–33.
KRZEMIŃSKI T., 1974, Geneza młodoplejstoceńskiej rzeźby glacjalnej w dorzeczu środkowej Warty. Acta Geographica Lodziensia, 33.
LENCEWICZ S., 1927. Dyluwium i morfologia środkowego Powiśla. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 2, 2.
ŁOZIŃSKI W., 1909, Über die mechanische Verwitterung der Sandsteine im gemässigten Klima. Bulletin International de l’Academie des Sciences de Cracovie.
ŁOZIŃSKI W., 1912, Die periglaziale Fazies der mechanischen Verwitterung. Comptes Rendus, XI Congrès Internationale Géologie, Stockholm 1910: 1039–1053.
MAJECKA A., 2012, Postwarciańskie przekształcenia rzeźby obszarów wododziałowych na Wysoczyźnie Łódzkiej (na przykładzie międzyrzecza Mrogi i Mrożycy). PhD thesis, Department of Quaternary Research, University of Lodz.
MAJECKA A., RDZANY Z., SZMIDT, 2014, Morfologia i ewolucja glacigenicznych zagłębień bezodpływowych w regionie łódzkim. Poster, X Zjazd SGP „Krajobrazy młodoglacjalne, ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość”, Toruń: 69–70.
MARKS L., 2011, Quaternary Glaciations in Poland. [in:] Ehlers J., Gibbard P.L., Hughes P.D. (eds.), Quaternary Glaciations – Extent and Chronology, a closer look, Developments in Quaternary Science, 15: 299–303.
MARTINSON D.G., PISIAS N.G., HAYS J.D., IMBRIE J., MOORE T.C., SHACKLETON N.J., 1987, Age dating and the orbital theory of the ice ages: development of a high-resolution 0 to 300 000-year chronostratigraphy. Quaternary Research, 27: 1–29.
MOJSKI J.E., 2005, Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. PIG, Warszawa.
PETERA-ZGANIACZ J., 2011, Changes in the development of frost wedges in the middle Warta valley deposits (Central Poland). Geologija, 53: 15–20.
RACHLEWICZ G., 2010, Paraglacial modifications of glacial sediments over millennial to decadal timescales in the high Arctic (Billefjorden, central Spitsbergen, Svalbard). Quaestiones Geographicae, 29: 59–67.
RDZANY Z., 1997, Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia, 73.
RDZANY Z., 2009, Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.
RDZANY Z., 2014A, Zanik młodoglacjalnej rzeźby warciańskiej – przekształcenia peryglacjalne czy paraglacjalne? Streszczenie referatu, X Zjazd SGP „Krajobrazy młodoglacjalne, ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość”, Toruń: 91–92.
RDZANY Z., 2014B, Stages of evolution of the glacial landsystem in Central Poland after Warta Glaciation (Late Saalian). Geomorphology and Environmental Challenges. Geomorfológia a environmentálne výzvy. 8 vedecká konferencja Asociácie slovenských geomorfólov pri SAV, Snina 6.-8.10.2014, Book of Abstracts, Bratislava, 40.
ROMAN M., DZIEDUSZYŃSKA D., PETERA-ZGANIACZ J., 2014, Łódź region and its northern vicinity under Vistulian Glaciation conditions. Quaestiones Geographicae, 33: 155–163.
ROTNICKI K., 1967, Geneza Wzgórz Ostrzeszowskich. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 19: 93–154.
RYDER, J.M., 1971, Some aspects of the morphometry of paraglacial alluvial fans in south-central British Columbia. Canadian Journal of Earth Sciences, 8: 1252–1264.
SLAYMAKER O., 2011, Criteria to distinguish between periglacial, proglacial and paraglacial environments. Quaestiones Geographicae, 30: 85–94.
STRZELECKI M.C., 2011, Cold shores in warming times – current state and future challenges in Arctic coastal evolution studies. Quaestiones Geographicae, 30: 103–115.
TRACZYK A., KASPRZAK M., 2014, Plejstoceńska rzeźba stoków Ślęży (Przedgórze Sudeckie) – reinterpretacja na podstawie danych LiDAR oraz pomiarów elektrooporowych (ERT). Streszczenie referatu, X Zjazd SGP „Krajobrazy młodoglacjalne, ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość”, Toruń: 111–112.
TURKOWSKA K., 2006, Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.
TWARDY J., 2008, Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.
WYSOTA W., MOLEWSKI P., 2011, Chronologia i zasięgi nasunięć lądolodu na obszarze lobu Wisły podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Przegląd Geologiczny, 59: 214–225.
ZWOLIŃSKI, ZB., 2005, Geosukcesja w geomorfologii para glacjalnej. [in:] Jóźwiak M., Kozłowski R., (eds.), Funkcjonowanie obszarów polarnych oraz jego współczesne i reliktowe cechy w krajobrazach, AŚ, Kielce: 165–169.
ZWOLIŃSKI Z., 2007, Mobilność materii mineralnej na obszarach paraglacjalnych, Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia [Mobility of mineral matter on paraglacial areas, King George Island, Western Antarctica]. Wyd. Nauk. UAM, Seria Geografia, 74.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 306
Number of citations: 0
