Znaczenie wysokorozdzielczych wielowskaźnikowych (multi-proxy) badań paleoekologicznych dla geografii historycznej i historii gospodarczej
DOI:
https://doi.org/10.12775/SG.2019.03Słowa kluczowe
paleoekologia, badania wielowskaźnikowe, badania interdyscyplinarne, geografia historycznaAbstrakt
Artykuł prezentuje znaczenie paleoekologii dla badań historii gospodarczej, geografii historycznej i historii środowiskowej. Praca przybliża możliwości metodyczne paleoekologii. Zwracamy uwagę na niewykorzystany dotąd potencjał wysokorozdzielczej paleoekologii. Wykorzystując naturalne archiwa (osady jezior i torfowisk), jesteśmy w stanie prześledzić historię przemian przyrody, możemy zrekonstruować historię i lepiej zrozumieć zmiany ekosystemów Polski oraz jej rozwój ekonomiczny.
Bibliografia
Aaby B., Palaeoecological studies of mires, w: Handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology, ed. B.E. Berglund, Chichester–Toronto 1986, s. 145–163.
Amesbury M.J., Barber K.E., Hughes P.D.M., The methodological basis for fine-resolution, multi-proxy reconstructions of ombrotrophic peat bog surface wetness, „Boreas”, 40 (1), 2011, s. 161–174.
Amesbury M.J., Swindles G.T., Bobrov A., Charman D.J., Holden J., Lamentowicz M., Mallon G., Mazei Y., Mitchell E.A.D., Payne R.J., Roland T.P., Turner T.E., Warner B.G., Development of a new pan-European testate amoeba transfer function for reconstructing peatland palaeohydrology, „Quaternary Science Reviews”, 152, 2016, s. 132–151.
Aquino-López M.A., Blaauw M., Christen J.A., Sanderson N.K., Bayesian analysis of 210Pb dating, „Journal of Agricultural, Biological and Environmental Statistics”, 23 (3), 2018, s. 317–333.
Armstrong C.G., Shoemaker A.C., McKechnie I., Ekblom A., Szabó P., Lane P.J., McAlvay A.C., Boles O.J., Walshaw S., Petek N., Gibbons K.S., Quintana Morales E., Anderson E.N., Ibragimow A., Podruczny G., Vamosi J.C., Marks-Block T., LeCompte J.K., Awasis S., Nabess C., Sinclair P., Crumley C.L., Anthropological contributions to historical ecology. 50 questions, infinite prospects, „PLoS ONE”, 12 (2), 2017, s. 1–26.
Badura M., Latałowa M., Szczątki makroskopowe roślin z obiektów archeologicznych Zespołu Przedbramia w Gdańsku, w: Zespół Przedbramia ul. Długiej w Gdańsku. Studium archeologiczne, red. A. Pudło, Gdańsk 2016, s. 231–247.
Behre K.-E., The interpretation of anthopogenic indicators in pollen diagrams, „Pollen and Spores”, 23, 1981, s. 225–245.
Berggren G., Atlas of seeds and small fruits of Northwest-European plant species (Sweden, Norway, Denmark, East Fennoscandia and Iceland) with morphological descriptions, part 2: Cyperaceae, Stockholm 1994.
Berglund B.E., Ralska-Jasiewiczowa M., Pollen analysis and pollen diagrams, w: Handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology, ed. B.E. Berglund, Chichester–Toronto 1986, s. 455–484.
Beug H.J., Leitfaden der Pollenbestimmung für Mitteleuropa und angrenzende Gebiete, München 2004.
Biagioni S., Krashevska V., Achnopha Y., Saad A., Sabiham S., Behling H., 8000 years of vegetation dynamics and environmental changes of a unique inland peat ecosystem of the Jambi Province in Central Sumatra, Indonesia, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 440, 2015, s. 813–829.
Biogeochemistry of inland waters. A derivative of Encyclopedia of Inland Waters, ed. G.E. Likens, Amsterdam 2009.
Birks H.H., The importance of plant macrofossils in the reconstruction of Lateglacial vegetation and climate. Examples from Scotland, western Norway, and Minnesota, USA, „Quaternary Science Reviews”, 22, 2003, s. 453–473.
Birks H.H., Plant macrofossils in Quaternary lake sediments, „Archiv für Hydrobiologie”, 15, 1980, s. 1–60.
Birks H.H., Birks H.J.B., Reconstructing Holocene climates from pollen and plant macrofossils, w: Global change in the Holocene, ed. A. Mackay, R.W. Battarbee, H.H. Birks, F. Oldfield, London 2003, s. 342–357.
Birks H.J.B., Birks H.H., Future uses of pollen analysis must include plant macrofossils, „Journal of Biogeography”, 27, 2000, s. 31–35.
Birks H.J.B., Birks H.H., Quaternary palaeoecology, Baltimore 1980.
Blaauw M., Christen J.A., Flexible paleoclimate age-depth models using an autoregressive gamma process, „Bayesian Analysis”, 6 (3), 2011, s. 457–474.
Blaauw M., Christen J.A., Bennett K.D., Reimer P.J., Double the dates and go for Bayes. Impacts of model choice, dating density and quality on chronologies, „Quaternary Science Reviews”, 188, 2018, s. 58–66.
Blockley S., Candy I., Matthews I., Langdon P., Langdon C., Palmer A., Lincoln P., Abrook A., Taylor B., Conneller C., Bayliss A., MacLeod A., Deeprose L., Darvill C., Kearney R., Beavan N., Staff R., Bamforth M., Taylor M., Milner N., The resilience of postglacial hunter-gatherers to abrupt climate change, „Nat Ecol Evol”, 2 (5), 2018, s. 810–818.
Booth R.K., Ecology of testate amoebae (Protozoa) in two Lake Superior coastal wetlands. Implications for paleoecology and environmental monitoring, „Wetlands”, 21 (4), 2001, s. 564–576.
Booth R.K., Testate amoebae as paleoindicators of surface-moisture changes on Michigan peatlands. Modern ecology and hydrological calibration, „Journal of Paleolimnology”, 28, 2002, s. 329–348.
Booth R.K., Jackson S.T., A high resolution record of late-Holocene moisture variability from a Michigan raised bog, USA, „The Holocene”, 13 (6), 2003, s. 863–876.
Booth R.K., Lamentowicz M., Charman D.J., Preparation and analysis of testate amoebae in peatland paleoenvironmental studies, „Mires and Peat”, 7 (11), 2010, s. 1–7.
Brinkkemper O., Haaster H. van, Eggs of intestinal parasites whipworm (Trichuris) and mawworm (Ascaris). Non-pollen palynomorphs in archaeological samples, „Review of Palaeobotany and Palynology”, 186, 2012, s. 16–21.
Bronk Ramsey Ch., Deposition models for chronological records, „Quaternary Science Reviews”, 27 (1–2), 2008, s. 42–60.
Bronk Ramsey Ch., Development of the radiocarbon program OxCal, „Radiocarbon”, 43 (2A), 2001, s. 355–363.
Bronk Ramsey Ch., Radiocarbon calibration and analysis of stratigraphy. The OxCal program, „Radiocarbon”, 37 (2), 1995, s. 425–430.
Brown A., Badura M., King G., Gos K., Cerina A., Kalnina L., Pluskowski A., Plant macrofossil, pollen and invertebrate analysis of a mid-14th century cesspit from medieval Riga, Latvia (the eastern Baltic). Taphonomy and indicators of human diet, „Journal of Archaeological Science. Reports”, 11, 2017, s. 674–682.
Brown A., Banerjea R., Dawn-Wynne A., Stivrins N., Jarzebowski M., Shillto L.M., Pluskowski A., The ecological impact of conquest and colonization on a medieval frontier landscape. Combined palynological and geochemical analysis of lake sediments from Radzyń Chełminski, northern Poland, „Geoarchaeology”, 30, 2015, s. 511–527.
Brown A., Pluskowski A., Detecting the environmental impact of the Baltic Crusades on a late-medieval (13th–15th century) frontier landscape. Palynological analysis from Malbork Castle and hinterland, Northern Poland, „Journal of Archaeological Science”, 38 (8), 2011, s. 1957–1966.
Brown A., Pluskowski A., Medieval landscape transformation in the southeast and eastern Baltic. Palaeoenvironmental perspectives on the colonisation of frontier landscapes, „Archaeologia Baltica”, 20 (0), 2014.
Buckland P.C., Peatland archaeology. A conservation resource on the edge of extinction, „Biodiversity and Conservation”, 2, 1993, s. 513–527.
Buntgen U., Tegel W., Nicolussi K., McCormick M., Frank D., Trouet V., Kaplan J.O., Herzig F., Heussner K.U., Wanner H., Luterbacher J., Esper J., 2500 years of European climate variability and human susceptibility, „Science”, 331 (6017), 2011, s. 578–582.
Carcaillet C., A spatially precise study of Holocene fire history, climate and human impact within the Maurienne valley, North French Alps, „Journal of Ecology”, 86 (3), 1998, s. 384–396.
Chambers F.M., Climate change and human impact on the landscape. Studies in palaeoecology and environmental archaeology, London–New York 1993.
Charman D.J., Summer water deficit variability controls on peatland water-table changes. Implications for Holocene palaeoclimate reconstructions, „The Holocene”, 17 (2), 2007, s. 217–227.
Charman D.J., Hendon D., Woodland W.A., The identification of testate amoebae (Protozoa: Rhizopoda) in peats. Technical guide No. 9, „Quaternary Science Reviews”, 9 (9), 2000.
Chiverrell R.C., Innes J.B., Blackford J.J., Woodcock J.J., Davey P.J., Tomlinson P.R., Rutherford M.M., Thomas G.S.P., Palaeoecological and archaeological evidence for Bronze Age human activity on the Isle of Man, „The Holocene”, 14 (3), 2004, s. 346–360.
Clarke K.J., Guide to identification of soil Protozoa – testate amoebae, „Soil Biodiversity Programme Research Report”, 4, 2003, s. 1–40.
Cywa K., Trees and shrubs used in medieval Poland for making everyday objects, „Vegetation History and Archaeobotany”, 27 (1), 2018, s. 111–136.
Daniau A.L., Errico F. d’, Sanchez Goni M.F., Testing the hypothesis of fire use for ecosystem management by neanderthal and upper palaeolithic modern human populations, „PLoS ONE”, 5 (2), 2010, e9157.
De Vleeschouwer F., Fagel N., Cheburkin A., Pazdur A., Sikorski J., Mattielli N., Renson V., Fialkiewicz B., Piotrowska N., Le Roux G., Anthropogenic impacts in North Poland over the last 1300 years. A record of Pb, Zn, Cu, Ni and S in an ombrotrophic peat bog, „Science of the Total Environment”, 407 (21), 2009, s. 5674–5684.
Delcourt P.A., Delcourt H.R., Ison C.R., Sharp W.E., Gremillion K.J., Prehistoric human use of fire, the Eastern Agricultural Complex, and Appalachian oak-chestnut forests. Paleoecology of Cliff Palace Pond, Kentucky, „American Antiquity”, 63 (2), 1998, s. 263–278.
Dietze E., Theuerkauf M., Bloom K., Brauer A., Dörfler W., Feeser I., Feurdean A., Gedminienė L., Giesecke T., Jahns S., Karpińska-Kołaczek M., Kołaczek P., Lamentowicz M., Latałowa M., Marcisz K., Obremska M., Pędziszewska A., Poska A., Rehfeld K., Stančikaitė M., Stivrins N., Święta-Musznicka J., Szal M., Vassiljev J., Veski S., Wacnik A., Weisbrodt D., Wiethold J., Vannière B., Słowiński M., Holocene fire activity during low-natural flammability periods reveals scale-dependent cultural human-fire relationships in Europe, „Quaternary Science Reviews” 201, 2018, s. 44–56.
Dull R.A., Evidence for forest clearance, agriculture, and human-induced erosion in Precolumbian El Salvador, „Annals of the Association of American Geographers”, 97 (1), 2007, s. 127–141.
Dzięgielewski K., The rise and fall of Biskupin and its counterparts, Warsaw 2017.
Feller M.C., Deforestation and nutrient loading to fresh waters, w: Biogeochemistry of inland waters. A derivative of Encyclopedia of Inland Waters, ed. G.E. Likens, Amsterdam 2009, s. 587–600.
Feurdean A., Galka M., Kuske E., Tantau I., Lamentowicz M., Florescu G., Liakka J., Hutchinson S.M., Mulch A., Hickler T., Last Millennium hydro-climate variability in Central-Eastern Europe (Northern Carpathians, Romania), „The Holocene”, 25 (7), 2015, s. 1179–1192.
Finsinger W., Schoning K., Hicks S., Lucke A., Goslar T., Wagner-Cremer F., Hyyppa H., Climate change during the past 1000 years. A high-temporal-resolution multiproxy record from a mire in northern Finland, „Journal of Quaternary Science”, 28 (2), 2013, s. 152–164.
Fire and climatic change in temperate ecosystems of the Western Americas, ed. T.T. Veblen, W.L. Baker, G. Montenegro, T.W. Swetnam, New York 2003.
Foissner W., Soil Protozoa: fundamental problems. Ecological significance, adaptations in ciliates and testaceans, bioindicators, and guide to literature, „Progress in Protistology”, 2, 1987, s. 69–212.
French C.N., Moore P.D., Deforestation, cannabis cultivation and Schwingmoor formation at Cors Llyn (Llyn Mire), Central Wales, „New Phytologist”, 102 (3), 1986, s. 469–482.
Gałka M., Apolinarska K., Climate change, vegetation development, and lake level fluctuations in Lake Purwin (NE Poland) during the last 8600 cal. BP based on a high-resolution plant macrofossil record and stable isotope data (δ13C and δ18O), „Quaternary International”, 328–329, 2014, s. 213–225.
Gałka M., Aunina L., Tobolski K., Feurdean A., Development of rich fen on the SE Baltic coast, Latvia, during the last 7500 years, using paleoecological proxies. Implications for plant community development and paleoclimatic research, „Wetlands”, 36 (4), 2016, s. 689–703.
Gałka M., Miotk-Szpiganowicz G., Goslar T., Jęśko M., Knaap W.O. van der, Lamentowicz M., Palaeohydrology, fires and vegetation succession in the southern Baltic during the last 7500 years reconstructed from a raised bog based on multi-proxy data, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 370, 2013, s. 209–221.
Gałka M., Tobolski K., Górska A., Milecka K., Fiałkiewicz-Kozieł B., Lamentowicz M., Disentangling the drivers for the development of a Baltic bog during the Little Ice Age in northern Poland, „Quaternary International”, 328–329, 2014, s. 323–337.
Gearey B.R., Caseldine C.J., Archaeological applications of testate amoebae analyses. A case study from Derryville, Co. Tipperary, Ireland, „Journal of Archaeological Science”, 33 (1), 2005, s. 49–55.
Gearey B.R., Fletcher W., Fyfe R., Managing, valuing, and protecting heritage resources in the twenty-first century. Peatland archaeology, the ecosystem services framework, and the Kyoto protocol, „Conservation and Management of Archaeological Sites”, 16 (3), 2014, s. 236–244.
Geel B. van, Non-pollen Palynomorphs, w: Tracking environmental change using lake sediments, vol. 3: Terrestrial, algal and siliceous indicators, ed. J.P. Smol, H.J.B. Birks, W.M. Last, Dordrecht–Boston–London 2002, s. 99–119.
Giesecke T., Davis B., Brewer S., Finsinger W., Wolters S., Blaauw M., Beaulieu J.-L. de, Binney H., Fyfe R.M., Gaillard M.J., Gil-Romera G., Knaap W.O. van der, Kuneš P., Kühl N., Leeuwen J.F.N. van, Leydet M., Lotter A.F., Ortu E., Semmler M., Bradshaw R.H.W., Towards mapping the late Quaternary vegetation change of Europe, „Vegetation History and Archaeobotany”, 23 (1), 2013, s. 75–86.
Global change in the Holocene, ed. A. Mackay, R.W. Battarbee, H.H. Birks, F. Oldfield, London 2003.
Goodsite M.E., Rom W., Heinemeier J., Lange T., Ooi S., Appleby P.G., Shotyk W., Knapp W.O. van der, Lohse C., Hansen T.S., High-resolution AMS 14C dating of post-bomb peat archives of atmospheric pollutants, „Radiocarbon”, 43 (2B), 2001, s. 495–515.
Goslar T., Ralska-Jasiewiczowa M., Geel B. van, Łącka B., Szeroczyńska K., Chróst L., Walanus A., Anthropogenic changes in the sediment composition of Lake Gościąż (central Poland), during the last 330 yrs, „Journal of Paleolimnology”, 22, 1999, s. 171–185.
Gowen M., Casparie W., Caseldine C., Geary B., Hatton J., Stuijts I., Reilly E., Owens B., Murray C., Stevens P., Néill J.Ó., Cross S., Wetland and landscape archaeology in County Tipperary. The Lisheen Archaeological Project, 2000.
Grospietsch T., Wechseltierchen (Rhizopoden), Stuttgart 1958.
Grosse-Brauckmann G., Analysis of vegetative plant macrofossils, w: Handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology, ed. B.E. Berglund, Chichester–Toronto 1986, s. 591–618.
Grosse-Brauckmann G., Einige allgemeine Ergebnisse von Torf-Großrestuntersuchungen, „Telma”, 5, 1975, s. 39–42.
Grosse-Brauckmann G., Streitz B., Über pflanzliche makrofossilien mitteleuropäischer Torfe. III. Früchte und Samen, Moose und einige Gewerbe (Fotos von fossilen Pflanzenresten), „Telma”, 22, 1992, s. 53–102.
Haldon J., Mordechai L., Newfield T.P., Chase A.F., Izdebski A., Guzowski P., Labuhn I., Roberts N., History meets palaeoscience. Consilience and collaboration in studying past societal responses to environmental change, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, 115 (13), 2018, s. 3210–3218.
Handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology, ed. B.E. Berglund, Chichester–Toronto 1986. Hölzer A., Die Torfmoose Südwestdeutschlands und der Nachbargebiete, Jena 2010.
Hughes P.D.M., Barber K.E., Mire development across the fen-bog transition on the Teifi floodplain at Tregaron Bog, Ceredigion, Wales, and a comparison with 13 other raised bogs, „Journal of Ecology”, 91 (2), 2003, s. 253–264.
The illustrated guide to the Protozoa, ed. J.J. Lee, G.F. Leedale, P. Bradbury, Lawrence 2001.
Izdebski A., Holmgren K., Weiberg E., Stocker S.R., Büntgen U., Florenzano A., Gogou A., Leroy S.A.G., Luterbacher J., Martrat B., Masi A., Mercuri A.M., Montagna P., Sadori L., Schneider A., Sicre M.-A., Triantaphyllou M., Xoplaki E., Realising consilience. How better communication between archaeologists, historians and natural scientists can transform the study of past climate change in the Mediterranean, „Quaternary Science Reviews”, 136, 2016, s. 5–22.
Janssens J.A., A quantitative method for stratigraphic analysis of bryophytes in Holocene peat, „Journal of Ecology”, 71, 1983, s. 189–196.
Joosten H., De Klerk P., DAMOCLES. A DAshing MOnolith Cutter for fine sectioning of peats and sediments into LargE Slices, „Boreas”, 36, 2007, s. 76–81.
Kaal J., Carrión Marco Y., Asouti E., Martín Seijo M., Martínez Cortizas A., Costa Casáis M., Criado Boado F., Long-term deforestation in NW Spain. Linking the Holocene fire history to vegetation change and human activities, „Quaternary Science Reviews”, 30 (1–2), 2011, s. 161–175.
Kajukalo K., Fialkiewicz-Koziel B., Galka M., Kolaczek P., Lamentowicz M., Abrupt ecological changes in the last 800 years inferred from a mountainous bog using testate amoebae traits and multi-proxy data, „European Journal of Protistology”, 55, 2016, s. 165–180.
Kamenik C., Knaap W.O. van der, Leeuwen J.F.N. van, Goslar T., Pollen/climate calibration based on a near-annual peat sequence from the Swiss Alps, „Journal of Quaternary Science”, 24 (5), 2009, s. 529–546.
Kaplan J.O., Krumhardt K.M., Zimmermann N., The prehistoric and preindustrial deforestation of Europe, „Quaternary Science Reviews”, 28 (27–28), 2009, s. 3016–3034.
Kilian M.R., Plicht J. van der, Van Geel B., Dating raised bogs. New aspects of AMS 14C wiggle matching, a reservoir effect and climatic change, „Quaternary Science Reviews”, 14, 1995, s. 959–966.
Kittel P., Muzolf B., Płóciennik M., Elias S., Brooks S.J., Lutyńska M., Pawłowski D., Stachowicz-Rybka R., Wacnik A., Okupny D., Głąb Z., Mueller-Bieniek A., A multi-proxy reconstruction from Lutomiersk-Koziówki, Central Poland, in the context of early modern hemp and flax processing, „Journal of Archaeological Science”, 50, 2014, s. 318–337.
Kittel P., Sikora J., Antczak O., Brooks S.J., Elias S., Krąpiec M., Luoto T.P., Borówka R.K., Okupny D., Pawłowski D., Płóciennik M., Rzodkiewicz, Stachowicz-Rybka R., Wacnik A., The palaeoecological development of the Late Medieval moat – Multiproxy research at Rozprza, Central Poland, „Quaternary International”, 482, 2018, s. 131–156.
Kittel P., Sikora J., Wroniecki P., A Late Medieval motte-and-bailey settlement in a lowland river valley landscape of Central Poland, „Geoarchaeology”, 33 (5), 2018, s. 558–578.
Knaap W.O. van der, Lamentowicz M., Leeuwen J.F.N. van, Hangartner S., Leuenberger M., Mauquoy D., Goslar T., Mitchell E.A.D., Lamentowicz Ł., Kamenik C., A multi-proxy, high-resolution record of peatland development and its drivers during the last millennium from the subalpine Swiss Alps, „Quaternary Science Reviews”, 30 (23–24), 2011, s. 3467–3480.
Knaap W.O. van der, Leeuwen J.F.N. van, Climate-pollen relationships AD 1901–1996 in two small mires near the forest limit in the northern and central Swiss Alps, „The Holocene”, 13 (6), 2003, s. 809–828.
Kołaczek P., Gałka M., Lamentowicz M., Marcisz K., Kajukało-Drygalska K., Karpińska-Kołaczek M., Increased radiocarbon dating resolution of ombrotrophic peat profiles reveals periods of disturbance which were previously undetected, „Quaternary Geochronology”, 52, 2019, s. 21–28.
Kołaczek P., Karpińska-Kołaczek M., Madeja J., Kalinovych N., Szczepanek K., Gębica P., Harmata K., Interplay of climate-human-vegetation on the north-eastern edge of the Carpathians (Western Ukraine) between 7500 and 3500 calibrated years BP, „Biological Journal of the Linnean Society”, 119 (3), 2016, s. 609–629.
Kołaczek P., Zubek S., Błaszkowski J., Mleczko P., Margielewski W., Erosion or plant succession. How to interpret the presence of arbuscular mycorrhizal fungi (Glomeromycota) spores in pollen profiles collected from mires, „Review of Palaeobotany and Palynology”, 189, 2013, s. 29–37.
Kostrzewski J., Osada bagienna w Biskupinie w pow. żnińskim = Un village fortifiée sur le marais du premier âge du fer, découvert à Biskupin (Grande Pologne), „Przegląd Archeologiczny”, 5 (2–3), 1936, s. 121–140.
Kulczyński S., Torfowiska Polesia, t. 1, Kraków 1939 (Prace Rolniczo-Leśne, 37).
Kulczyński S., Torfowiska Polesia, t. 2, Kraków 1940 (Prace Rolniczo-Leśne, 37).
Lageras P., A commissioned archaeology in wetlands. Experience from the E4 project in Skane, Southern Sweden, „European Journal of Archaeology”, 6 (3), 2003, s. 231–249.
Laine J., Harju P., Timonen T., Laine A., Tuittila E.-S., Minkkinen K., Vasander H., The intricate beauty of Sphagnum mosses. A Finnish guide for identification, Helsinki 2009.
Lamentowicz M., Cedro A., Gałka M., Miotk-Szpiganowicz G., Mitchell E.A.D., Pawlyta J., Goslar T., Last millennium palaeoenvironmental changes from a Baltic bog (Poland) inferred from stable isotopes, pollen, plant macrofossils and testate amoebae, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 265, 2008, s. 93–106.
Lamentowicz M., Gałka M., Milecka K., Tobolski K., Lamentowicz Ł., Fiałkiewicz-Kozieł B., Blaauw M., A 1300 years multi-proxy, high-resolution record from a rich fen in northern Poland. Reconstructing hydrology, land-use and climate change, „Journal of Quarternary Science”, 28 (6), 2013, s. 582–594.
Lamentowicz M., Kołaczek P., Mauquoy D., Kittel P., Łokas E., Słowiński M., Jassey V.J.E., Niedziółka K., Kajukało-Drygalska K., Marcisz K., Always on the tipping point – a search for signals of past societies and abrupt peatland ecosystem shifts during the last 6450 years in N Poland, „Quaternary Science Reviews”, 225, 2019, 105954.
Lamentowicz M., Mitchell E.A.D., The ecology of testate amoebae (Protists) in Sphagnum in north-western Poland in relation to peatland ecology, „Microbial Ecology”, 50 (1), 2005, s. 48–63.
Lamentowicz M., Obremska M., Mitchell E.A.D., Autogenic succession, land-use change, and climatic influences on the Holocene development of a kettle-hole mire in Northern Poland, „Review of Palaeobotany and Palynology”, 151 (1–2), 2008, s. 21–40.
Lamentowicz M., Tobolski K., Kowalewska G., Kowalewski G., Z wody ląd, czyli jak z jezior powstają torfowiska, w: Udostępnianie zasobów przyrodniczych Borów Tucholskich poprzez aktywną edukację ekologiczną. Materiały na konferencję naukową 21.11.2003, Charzykowy 2003, s. 106–113.
Lamentowicz M., Tobolski K., Mitchell E.A.D., Palaeoecological evidence for anthropogenic acidification of a kettle-hole peatland in northern Poland, „The Holocene”, 17 (8), 2007, s. 1185–1196.
Landwehr J., Nieuwe atlas Nederlandse bladmossen, Zutphen 1984.
Larocque-Tobler I., Grosjean M., Heiri O., Trachsel M., Kamenik C., Thousand years of climate change reconstructed from chironomid subfossils preserved in varved lake Silvaplana, Engadine, Switzerland, „Quaternary Science Reviews”, 29 (15–16), 2010, s. 1940–1949.
Latałowa M., Botanical analysis of a bundle of flax (Linum usitatissimum L.) from an early medieval site in northern Poland; a contribution to the history of flax cultivation and its field weeds, „Vegetation History and Archaeobotany”, 7 (2), 1998, s. 97–107.
Latałowa M., Major aspects of the vegetational history in the eastern Baltic coastal zone of Poland (Lake Zarnowiec), „Acta Palaeobotanica”, 22 (1), 1982, s. 47–63.
Latałowa M., Badura M., Jarosińska J., Archaeobotanical samples from non-specific urban contexts as a tool for reconstructing environmental conditions (examples from Elbląg and Kołobrzeg, northern Poland), „Vegetation History and Archaeobotany”, 12 (2), 2003, s. 93–104.
Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., Przewodnik do badań archeobotanicznych, Poznań 2005.
Loisel J., Yu Z., Surface vegetation patterning controls carbon accumulation in peatlands, „Geophysical Research Letters”, 40 (20), 2013, s. 5508–5513.
Łuców D., Lamentowicz M., Kołaczek P., Łokas E., Lane C., Tjallingii R., Słowiński M., An impact of past catastrophic deforestations on the hydrology of Sphagnum peatland in Northern Poland, „Geophysical Research Abstracts”, 20, 2018.
Magny M., Gauthier E., Vannière B., Peyron O., Palaeohydrological changes and humanimpact history over the last millennium recorded at Lake Joux in the Jura Mountains, Switzerland, „The Holocene”, 18 (2), 2008, s. 255–265.
Makohonienko M., Przyrodnicza historia Gniezna, Poznań–Bydgoszcz 2000 (Prace Zakładu Biogeografii i Paleoekologii).
Marcisz K., Gałka M., Pietrala P., Miotk-Szpiganowicz G., Obremska M., Tobolski K., Lamentowicz M., Synchronous fire activity and water table increases recorded from Sphagnum peatlands on the oceanic-continental climatic gradient, „Quaternary Science Reviews”, 177 (C), 2017, s. 145–157.
Marcisz K., Lamentowicz M., Gałka M., Colombaroli D., Adolf C., Tinner W., Responses of vegetation and testate amoeba trait composition to fire disturbances in and around a bog in central European lowlands (northern Poland), „Quaternary Science Reviews”, 208, 2019, s. 129–139.
Marcisz K., Tinner W., Colombaroli D., Kołaczek P., Słowiński M., Fiałkiewicz-Kozieł B., Łokas E., Lamentowicz M., Long-term hydrological dynamics and fire history during the last 2000 years in CE Europe reconstructed from a high-resolution peat archive, „Quaternary Science Reviews”, 112, 2015, s. 138–152.
Marcisz K., Vannière B., Blarquez O., Taking fire science and practice to the next level. Report from the PAGES Global Paleofire Working Group workshop 2017 in Montreal, Canada – paleofire knowledge for current and future ecosystem management, „Open Quaternary”, 4, 2018.
Mauquoy D., Barber K.E., A replicated 3000 yr proxy-climate record from Coom Rigg Moss and Felecia Moss, the Border Mires, northern England, „Journal of Quarternary Science”, 14 (3), 1999, s. 263–275.
Mauquoy D., Geel B. van, Mire and peat macros, w: Encyclopedia of quaternary science, vol. 3: Pal–Pol, ed. S.A. Elias, Amsterdam 2007.
Mauquoy D., Geel B. van, Blaauw M., Plicht J. van der, Evidence from northwest European bogs shows ‘Little Ice Age’ climatic changes driven by variations in solar activity, „The Holocene”, 12 (1), 2002, s. 1–6.
Mauquoy D., Hughes P.D.M., Geel B.V., A protocol for plant macrofossil analysis of peat deposits, „Mires and Peat”, 7, 2010, s. 1–5.
Mazei Y., Tsyganov A.N., Freshwater testate amoebae, Moscow 2006.
Meisterfeld R., Order Arcellinida, Kent 1880, w: The illustrated guide to the Protozoa, ed. J.J. Lee, G.F. Leedale, P. Bradbury, Lawrence 2001, s. 827–860.
Meisterfeld R., Testate amoebae with filopoda, w: The illustrated guide to the Protozoa, ed. J.J. Lee, G.F. Leedale, P. Bradbury, Lawrence 2001, s. 1054–1084.
Miola A., Tools for non-pollen palynomorphs (NPPs) analysis. A list of Quaternary NPP types and reference literature in English language (1972–2011), „Review of Palaeobotany and Palynology”, 186, 2012, s. 142–161.
Mitchell E.A.D., Charman D.J., Warner B.G., Testate amoebae analysis in ecological and paleoecological studies of wetlands. Past, present and future, „Biodiversity and Conservation”, 17 (9), 2007, s. 2115–2137.
Mitchell E.A.D., Payne R., Testate amoeba analysis, „The Encyclopedia of Archaeological Sciences”, 2019, s. 1–4.
Moore, P.D., Webb J.A., Collinson M.E., Pollen Analysis, Oxford 1991.
Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L., Lake Gościąż, Central Poland. A monographic study, vol. 1, Kraków 1998.
Sadori L., Giraudi C., Masi A., Magny M., Ortu E., Zanchetta G., Izdebski A., Climate, environment and society in southern Italy during the last 2000 years. A review of the environmental, historical and archaeological evidence, „Quaternary Science Reviews”, 136, 2016, s. 173–188.
Schmid B.V., Buntgen U., Easterday W.R., Ginzler C., Walloe L., Bramanti B., Stenseth N.C., Climate-driven introduction of the Black Death and successive plague reintroductions into Europe, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, 112 (10), 2015, s. 3020–3025.
Seddon A.W.R., Mackay A.W., Baker A.G., Birks H.J.B., Breman E., Buck C.E., Ellis E.C., Froyd C.A., Gill J.L., Gillson L., Johnson E.A., Jones V.J., Juggins S., Macias-Fauria M., Mills K., Morris J.L., Nogues-Bravo D., Punyasena S.W., Roland T.P., Tanentzap A.J., Willis K.J., Aberhan M., Asperen E.N. van, Austin W.E.N., Battarbee R.W., Bhagwat S., Belanger C.L., Bennett K.D., Birks H.H., Ramsey C.B., Brooks S.J., Bruyn M. de, Butler P.G., Chambers F.M., Clarke S.J., Davies A.L., Dearing J.A., Ezard T.H.G., Feurdean A., Flower R.J., Gell P., Hausmann S., Hogan E.J., Hopkins M.J., Jeffers E.S., Korhola A.A., Marchant R., Kiefer T., Lamentowicz M., Larocque-Tobler I., Lopez-Merino L., Liow L.H., McGowan S., Miller J.H., Montoya E., Morton O., Nogue S., Onoufriou C., Boush L.P., Rodriguez-Sanchez F., Rose N.L., Sayer C.D., Shaw H.E., Payne R., Simpson G., Sohar K., Whitehouse N.J., Williams J.W., Witkowski A., Looking forward through the past. Identification of 50 priority research questions in palaeoecology, „Journal of Ecology”, 102 (1), 2014, s. 256–267.
Sloan T.J., Payne R.J., Anderson A.R., Bain C., Chapman S., Cowie N., Gilbert P., Lindsay R., Mauquoy D., Newton A.J., Andersen R., Peatland afforestation in the UK and consequences for carbon storage, „Mires and Peat”, 23, 2008.
Słowiński M., Lamentowicz M., Łuców D., Barabach J., Brykała D., Tyszkowski S., Pieńczewska A., Śnieszko Z., Dietze E., Jażdżewski K., Obremska M., Ott F., Brauer A., Marcisz K., Paleoecological and historical data as an important tool in ecosystem management, „Journal of Environmental Management”, 236, 2019, s. 755–768.
Smith A.J.E., The moss flora of Britain and Ireland, Cambridge 2004.
Swindles G.T., Plunkett G., Roe H.M., A multiproxy climate record from a raised bog in County Fermanagh, Northern Ireland. A critical examination of the link between bog surface wetness and solar variability, „Journal of Quaternary Science”, 22 (7), 2007, s. 667–679.
Szafran B., Mchy, t. 1, Warszawa 1957.
Szafran B., Mchy, t. 2, Warszawa 1961.
Tinner W., Hu F.S., Size parameters, size-class distribution and area-number relationship of microscopic charcoal. Relevance for fire reconstruction, „The Holocene”, 13 (4), 2003, s. 499–505.
Tobolski K., Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych, Warszawa 2000.
Tobolski K., Torfowiska na przykładzie Ziemi Świeckiej, Świecie 2003.
Tobolski K., Torfowiska Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, Charzykowy 2006.
Tracking environmental change using lake sediments, vol. 3: Terrestrial, algal and siliceous indicators, ed. J.P. Smol, H.J.B. Birks, W.M. Last, Dordrecht– Boston–London 2002.
Turner-Walker G., Peacock E.E., Preliminary results of bone diagenesis in Scandinavian bogs, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 266, 2008, s. 151–159.
Tylmann W., Jeziorne osady rocznie laminowane w północnej Polsce. Aktualny stan rozpoznania, postępy metodyczne i perspektywy badawcze, „Studia Limnologica et Telmatologica”, 5 (1), 2011, s. 23–41.
Tylmann W., Enters D., Kinder M., Moska P., Ohlendorf C., Poreba G., Zolitschka B., Multiple dating of varved sediments from Lake Lazduny, northern Poland. Toward an improved chronology for the last 150 years, „Quaternary Geochronology”, 15, 2013, s. 98–107.
Tylmann W., Zolitschka B., Enters D., Ohlendorf C., Laminated lake sediments in northeast Poland. Distribution, preconditions for formation and potential for paleoenvironmental investigation, „Journal of Paleolimnology”, 50 (4), 2013, s. 487–503.
Udostępnianie zasobów przyrodniczych Borów Tucholskich poprzez aktywną edukację ekologiczną. Materiały na konferencję naukową 21.11.2003, Charzykowy 2003.
Väliranta M., Blundell A., Charman D.J., Karofeld E., Korhola A., Sillasoo Ü., Tuittila E.S., Reconstructing peatland water tables using transfer functions for plant macrofossils and testate amoebae. A methodological comparison, „Quaternary International”, 268, 2012, s. 34–43.
Walanus A., Goslar T., Datowanie Radiowęglowe, Kraków 2009.
Walanus A., Goslar T., Wyznaczanie wieku metodą 14C dla archeologów, Rzeszów 2004.
Warner B., Methods in Quaternary ecology, Montréal 1990 (Geoscience Canada Reprint, 5).
Weisbrodt D., Enters D., Żarczyński M.J., Poraj-Górska A.I., Tylmann W., Contribution of non-pollen palynomorphs to reconstructions of land-use changes and lake eutrophication. Case study from Lake Jaczno, northeastern Poland, „Limnological Review”, 16 (4), 2016, s. 247–256.
Wheeler J., Swindles G.T., Gearey B.R., Finding Bosworth battlefield. A multiproxy palaeoenvironmental investigation of lowland sediments from Dadlington, Leicestershire, England, „Journal of Archaeological Science”, 37 (7), 2010, s. 1579–1589.
Whitlock C., Anderson S.R., Fire history reconstructions based on sediment records from lakes and wetlands, w: Fire and climatic change in temperate ecosystems of the Western Americas, ed. T.T. Veblen, W.L. Baker, G. Montenegro, T.W. Swetnam, New York 2003, s. 3–31.
Whitlock C., Colombaroli D., Conedera M., Tinner W., Land-use history as a guide for forest conservation and management, „Conservation Biology”, 31 (1), 2017, s. 84–97.
Whitlock C., Larsen C., Charcoal as a fire proxy, w: Tracking environmental change using lake sediments, vol. 3: Terrestrial, algal and siliceous indicators, ed. J.P. Smol, H.J.B. Birks, W.M. Last, Dordrecht– Boston–London 2002, s. 75–97.
Wilkinson D.M., O’Regan H.J., Clare T., Where are the non-human bog bodies?, „Journal of Wetland Archaeology”, 6 (1), 2006, s. 99–104.
Xoplaki E., Fleitmann D., Luterbacher J., Wagner S., Haldon J.F., Zorita E., Telelis I., Toreti A., Izdebski A., The Medieval climate anomaly and Byzantium. A review of the evidence on climatic fluctuations, economic performance and societal change, „Quaternary Science Reviews”, 136, 2016, s. 229–252.
Yeloff D., Charman D., Geel B.V., Mauquoy D., Reconstruction of hydrology, vegetation and past climate change bogs using fungal microfossils, „Review of Palaeobotany and Palynology”, 146, 2007, s. 102–145.
Zespół Przedbramia ul. Długiej w Gdańsku. Studium archeologiczne, red. A. Pudło, Gdańsk 2016.
Zolitschka B., Francus P., Ojala A.E.K., Schimmelmann A., Varves in lake sediments – a review, „Quaternary Science Reviews”, 117, 2015, s. 1–41.
Żurek S., Związek procesu zatorfienia z elementami środowiska przyrodniczego wschodniej Polski, „Roczniki Nauk Rolniczych”, 1990, s. 1–174.
Кац Н.Я., Кац С.В., Кипиани М.Г., Атлас определитель плодов и семян встречающихся в четвертичных отложениях СССР, Москва 1965.
Кац Н.Я., Кац С.В., Скобеева Е.И., Атлас растительных остатков в торфах, Москва 1977.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 875
Liczba cytowań: 0
