Nieznane dzieło Pacina di Bonaguidy ze zbiorów prywatnych – przyczynek do badań nad malarstwem florenckiego Trecenta
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2020.001Słowa kluczowe
sztuka średniowieczna, malarstwo tablicowe, malarstwo włoskie, Trecento, Florencja, Pacino di Bonaguida, analiza zabytkoznawcza, św. ProkulusAbstrakt
Artykuł przedstawia wyniki analizy zabytkoznawczej nieznanego i do 2018 r. niepublikowanego obrazu ze zbiorów prywatnych. Na ich podstawie uznano, że malowidło najpewniej jest dziełem warsztatu Pacina di Bonaguidy, florenckiego malarza i iluminatora czynnego w latach ok. 1303–1340, a scenę ukazaną na obrazie zidentyfikowano jako Powitanie św. Prokulusa przez papieża. Obraz ten łączyć można z przypisywanym Pacino di Bonaguidzie retabulum dla kościoła San Procolo przy via de’Giraldo we Florencji – prawdopodobnie jest nieznaną dotąd częścią legendy o św. Prokulusie, biskupie Terni i patronie kościoła, należącą do tej nastawy, liczącej jak dotąd siedem rozpoznanych w literaturze przedstawień. Wszystkie kwatery łączy styl malarski (w tym charakterystyczna typizacja postaci i opracowanie detali), ikonografia, wymiary, technika wykonania i system obramień. W artykule podjęto również próbę ustalenia pierwotnego umiejscowienia malowideł w nastawie ołtarzowej, ich kształty i rozmiary pozwalają bowiem na wiele interpretacji i rekonstrukcji. Według najbardziej rozpowszechnionej tezy tworzyły one predellę retabulum zbudowaną z siedmiu przedstawień, lecz są przesłanki pozwalające zakładać, że cykl legendy o św. Prokulusie był bardziej rozbudowany. Jeśli przyjąć związek prezentowanego obrazu z retabulum św. Prokulusa z kościoła San Procolo we Florencji, byłby on jedynym dziełem Pacina di Bonaguidy w zbiorach polskich. Identyfikacja nieznanego dotąd obrazu stanowi asumpt do badań nad twórczością mistrza, w istotny sposób zmienia też dotychczasowe rozpoznanie retabulum z San Procolo i otwiera nowe możliwości jego interpretacji.
Bibliografia
Blewett, Morwenna. „Treatment Report. Accession number: 1943.110.” Dokumentacja konserwatorska, Cambridge 2006, Straus Center for Conservation Harvard University Art Museums.
Blewett, Morwenna. „Treatment Report. Accession number: 1943.111.” Dokumentacja konserwatorska, Cambridge 2006, Straus Center for Conservation Harvard University Art Museums.
Borghini, Rafaello. Il riposo, in cui della pittura e della scultura si favella, e’ piů illustri pittori, e scultori, e delle piů famose opere loro si fa mentione, e le cose proncipaliappertenenti a dette arti s’insegnano. Fiorenza: Marescotti, 1584.
Boskovits, Miklós. The Fourteenth Century: The Painters of the Miniaturists Tendency (A Critical and Historical Corpus of Florentine Painting. Sec. 3, vol. 9). Florence: Giunti Barbe`ra, 1984.
Boskovits, Miklós, i Angelo Tartuferi. Dipinti. Volume primo: Dal Duecento a Giovanni da Milano. Firenze: Giunti, 2003.
Cennini, Cennino. Il libro dell’arte: Trattato della pittura di Cennino Cennini, di nuovo publicato con molte correzioni e coll’aggiunta di piu capitoli tratti dai codici Fiorentini pre cura di Caetano e Carlo Milanesi. Firenze: Le Monnier, 1859.
Cennini, Cennino. Rzecz o malarstwie. Przekład typografów z inicjatywy Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Florencja: Florencka Oficyna Tyszkiewiczów, 1933.
Colnaghi, Dominic Ellis. A Dictionary of Florentine Painters: from the 13th to the 17th Centuries, red. P. G. Konody i Selwyn Brinton. London: John Lane the Bodley Head, 1928.
Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350. Red.Christine Sciacca. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Frey, Karl. Die Loggia dei Lanzi zu Florenz: eine quellenkritische Untersuchung. Berlin: Wilhelm Hertz, 1885.
Guernelli, Daniele. „A New Manuscript for Pacino di Buonaguida.” Manuscripta: A Jour nal for Manuscript Research 55, no. 2 (2011): 192-204.
Gutkowska-Rychlewska, Maria. Historia ubiorów. Wrocław–Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968.
Henchenio, Godefrido, Daniele Papebrochio, Francesco Baertio, i Conrado Janningo. Acta sanctorum quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur
quae ex latinis et graecis, aliarumque gentium antiquis monumentis. Junii. T. 1. Parisiis et Romć: APUD Victorem Palmé, 1867.
Iwaszkiewicz, Piotr, Wiesław Łoś, i Marek Stępień. Władcy i wodzowie starożytności. Słownik. Warszawa: WSiP, 1998.
John, Barbara, Holger Manzke, i Jutta Penndorf. Claritas. Das Hauptaltarbild im Dom zu Siena nach 1260. Die Rekonstruktion. Altenburg: Lindenau-Museum, 2001.
Kaftal, George. Iconography of the Saints in Tuscan Painting. Florence: Sansoni, 1952.
Kanter, Laurence B., i Barbara Drake Boehm. Painting and Illumination in Early Renaissance in Florence, 1300–1450. New York: The Metropolitan Museum of Art, 1994.
Keene, Bryan C. Wprowadzenie do Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 1–7. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Labriola, Ada. „Pacino di Buonaguida.” W Dizionario biografico dei miniatori italiani. Secoli IX–XVI, red. Milvia Bollati, 841–843. Milano: Sylvestre Bonnard, 2004.
Levi D’Ancona, Mirella. Miniatura e miniatori a Firenze dal XIV al XVI secolo: documenti per la storia della miniature. Firenze: Leo S. Olschki, 1962.
Marciniak, Jagoda. „Nieznane dzieło doby Trecenta z kolekcji prywatnej. Analiza zabytkoznawcza.” Praca magisterska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2016.
Marciniak, Jagoda. „Pacino di Bonaguida (czynny w latach ok. 1303–1340) z warsztatem: Powitanie św. Prokulusa z papieżem.” W Włochy w Gdańsku, red. Marcin Kaleciński. T. 2 Katalog zabytków, 46–48. Gdańsk: Muzeum Narodowe, 2019.
Marconi, Bohdan. „Znaczenie traktatu Cenniniego w historii technik malarskich.” W Cennino Cennini, Rzecz o malarstwie. Tłumaczenie Samuel Tyszkiewicz, s. XV–XXI. Wrocław: Ossolineum, 1955.
McBrien, Richard P. Leksykon papieży: pontyfikaty od Piotra Apostoła do Jana Pawła II. Warszawa: Świat Książki, 2003.
Milanesi, Gaetano. Nuovi documenti per la storia dell’arte Toscana. Firenze: G. Dotti, 1901.
Offner, Richard. „Pacino di Bonaguida, a Contemporary of Giotto.“ Art in America 11 (1922): 3–27.
Offner, Richard. Studies in Florentine Painting. The Fourteenth Century. New York: Federic Fairchild Scherman, 1927.
Offner, Richard. The Fourteenth Century (A Critical and Historical Corpus of Florentine Painting. Vol. 3). New York: College of Fine Arts, New York University, 1930.
Offner, Richard. Elder Contemporaries of Bernardo Daddi (A Critical and Historical Corpus of Florentine Painting, sec. 3, vol. 2), red. Richard Offner i Klara Steinweg, New York: Institute of Fine Arts, New York University, 1956, continued under the direction of Miklós Boskovits and Mina Gregori, A new edition with additional notes and bibliography by Miklós Boskovits. Florence: Instituto di Storia Dell’Arte of The University of Florence, 1987.
Olender, Jacek [pod kierunkiem dr Joanny Arszyńskiej]. „Powitanie świętego Bernarda przez Innocentego III, I poł. XIV wieku. Obraz temperowy na desce. Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich.” Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2011, Zakład Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej UMK, NR ZKMIRZP 1506.
Olender, Jacek, Elena-Teodore Nacula, i Adam Kazimierczak [pod kierunkiem dr Joanny Arszyńskiej]. „Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich nr 1506.” Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2018, Katedra Konserwacji-Restauracji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej UMK, NR KKRMIRZP 1506.
Palladino, Pia. Treasures of a Lost Art: Italian Manuscript Painting of the Middle Ages and Renaissance. New York: Yale University Press, 2003.
Pasut, Francesca. „La Bibbia Trivulziana di Pacino di Bonaguida. La decorazione miniata del codice Trivulziano 2139: una impresa di équipe.” Libri & Documenti. Archivio Storico Civico e Biblioteca Trivulziana 39 (2013): 27-50.
Pasut, Francesca. „Pacino di Bonaguida e le miniature della Divina Commedia: un percorso tra codici poco noti.” W Da Giotto a Botticelli: pittura fiorentina tra gotico e Rinascimento: atti del convegno internazionale, Firenze, Universitŕ degli studi e Museo di San Marco, 20–21 maggio 2005, red. Francesca Pasut i Johannes Tripps, 41-62. Firenze: Giunti, 2008.
Payanotova, Stella. „New Miniatures by Pacino di Bonaguida in Cambridge.” The Burlington Magazine 151 (2009): 144-147.
Pontone, Marzia. „La Bibbia Trivulziana di Pacino di Bonaguida. Note sul riesamedell’allestimento materiale del codice Trivulziano 2139.” Libri & Documenti. Archivio Storico Civico e Biblioteca Trivulziana 39 (2013): 7-25.
Prokopp, Mária. Die Malerei des Trecento. Budapest: Corvina, 1986.
Richa, Giuseppe. Notizie istoriche delle chiese fiorentine, divise ne‘ suoi quartieri. Vol. 1. Firenze: Pietro Gaetano Viviani, 1754.
Sauer, Rita. „‘…so soll auch euer ganzes Leben heilig werden'. Das Vitenretabel.“ W Kult Bild: das Altar und Andachtsbild von Duccio bis Perugino, red. Jochen Sander, 130–176. Frankfurt am Main: Sta¨delsches Kunstinstitut, 2006.
Sciacca, Christine. „Pacino di Bonaguida and His Workshop.” W Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 285-303. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Schmidt Patterson, Catherine, Alan Phenix, i Karen Trentelman. „Scientific Investigation of Painting Practices and Materials in the Work of Pacino di Bonaguida.” W Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 361-371. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Schmidt, Victor M. „Hypothesen zu Funktion und Publikum von Cenninis Libro dell’Arte”. W Fantasie und Handwerk: Cennino Cennini und die Tradition der toskanischen Malerei von Giotto bis Lorenzo Monaco, red. Wolf-Dietrich Löhr i Stefan Weppelmann, 147–151. Berlin: Hirmer Verlag, 2008.
Skubiszewska, Maria. Malarstwo Italii w latach 1250-1400 (Malarstwo Europejskie w Średniowieczu, t. 4). Warszawa: Auriga, 1980.
Szafran, Yvonne, i Nancy Turner. „Techniques of Pacino di Bonaguida, Iluminator and Panel Painter.” W Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 335-355. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Thieme, Ulrich, i Felix Becker. Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. T. 26. Leipzig: E. A. Seemann, 1992.
Tylewicz, Arleta. Sztuka pozłotnictwa i inne techniki zdobienia. Poznań: eMPi2, 2007.
Zaleski, Wincenty. Święci na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1996.
Zanotti, Ercole Maria. Storia dei santi Procolo soldato cavalier bolognese, e protettore della sua patria, e Procolo Siro vescovo di Terni ambedue martiri composta e di alcune annotazioni accresciuta da Ercole Maria Zanotti bolognese. Bologna: a S. Tommaso d’acquino, 1742.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 671
Liczba cytowań: 0
