Wystrój malarski dawnego luterańskiego kościoła w Rodowie jako postulat duchowej jedności lokalnej społeczności ewangelickiej.
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2018.004Słowa kluczowe
sztuka protestancka, Prusy Książęce, emblematyka, pietyzm, Ludwik XIV, Claude Perrault, Charles le BrunAbstrakt
Artykuł prezentuje mało znaną dekorację malarską wyposażenia małego, protestanckiego kościoła w Rodowie koło Prabut fundowanego przez arystokratyczną pruską rodzinę von Schacków w dawnych Prusach Książęcych. W pierwszej części zaprezentowane zostały skromnie reprezentowane w źródłach i literaturze dzieje wsi, kościoła i samej rodziny. W drugiej części omówiono dekorację emblematyczną wykonaną na licach ław, opartą o „Cztery Elementy”, zespół projektów zaprojektowanych przez Charlesa le Brun i opublikowanych w Paryżu w 1668 roku (później w Niemczech). Francuskie oryginały, z opisami Charlesa Perrault nawiązywały do króla Ludwika XIV jako idealnego władcy, ale w Rodowie odniosły się do roli pruskiej szlachty jako najważniejszej grupy społecznej w Prusach Książęcych. Trzecia część artykułu omawia cztery owalne obrazy sztalugowe nawiązujące swą tematyką do luterańskiej pobożności związanej z pietyzmem oraz prezentującej szlachtę jako swoisty zwornik stabilnej struktury społecznej i religijnej w Prusach Książęcych.Bibliografia
Arnolds Daniel Heinrich. 1777, Nachrichten von allen seit der Reformation an den Lutherischen Kirchen gestanden Predigern, Königsberg: Gottlieb Lebrecht Hartung.
Bertrand, Pascal-Francois. 2007, “Tapestry production at the Gobelins during the reign of Louis XIV, 1661-1715.” In Tapestries on the Baroque. The threat of splendour, edited by Thomas P. Campbell, 341-356. New Haven: Yale University Press.
Birecki, Piotr. 2009, ”Pierwowzory graficzne w sztuce reformacji toruńskiej.” In Acta Universitatis Nicolai Copernici. Konserwatorstwo i Muzealnictwo, 35, 41-53.
Birecki, Piotr. 2017, ”Architektura i sztuka na terenie Prus Książęcych (1525-1657)”. In W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewangelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, II, tereny dawnych Prus Książęcych, edited by J. Kłaczkow, G. Jasiński, P. Birecki, 80-138. Toruń: Adam Marszałek Press.
Burkhardt, Johannes. 2009, Stulecie reformacji w Niemczech (1517-1617). Między rewolucją medialną a przełomem instytucjonalnym. Warszawa: Wiedza Powszechna Press.
Chrzanowski, Tadeusz. 1994, „Kościół w Starym mieście pod Dzierzgoniem pw. św. Apostołów Piotra i Pawła – emblematyka w służbie protestantyzmu”. In Sztuka Prus XIII-XVIII wieku, edited by Michał Woźniak, 199-226. Toruń: University Press.
Cieślak, Katarzyna. 1988, ”Pierwowzory graficzne epitafiów obrazowych w Gdańsku a problemy ich ikonografii.” Biuletyn Historii Sztuki, 3: 201-224.
Cieślak, Katarzyna. 1994, ”Emblematyka w XVII-wiecznych wnętrzach kościelnych Gdańska.” In Sztuka XVII wieku w Polsce, edited by Teresa Hrankowska, 205-219. Warszawa: Arx Regia Press.
Cieślak, Katarzyna. 1995, “Emblematic Programmes in Seventeenth-Century Gdańsk Churches in the Light of Contemporary Protestantism: an Essay and Documentation.” In Emblematica: An Interdisciplinary Journal for Emblem Studies, 9, 1: 21-44.
Dohna, Hermann Graf zu. 1995, “Finckenstein – Kamieniec.“ In Ostpreußische Gutshäuser in Polen, edited by Kamila Wróblewska, , 93. München: C. H. Beck Verlag.
Gawthrop, Richard. 1993, Pietism and the making of eighteenth century Prussia. Cambridge: University Press.
Harasimowicz, Jan. 1996, Kunst als Glaubensbekenntnis. Baden-Baden: Valentin Koerner Verlag.
Harasimowicz, Jan. 2017, Sichtbares Wort. Die Kunst als Medium der Konfessionalisierung und Intensivierung des Glaubens in der Frühen Neuzeit. Regensburg: Schnell & Steiner.
Harasimowicz, Jan. 2017, “Die Brautmystik in der mitteleuropäischen Kunst der Frühen Neuzeit.“ In Die Kunst als Medium der Konfessionalisierung und Intensivierung des Glaubens in der Frühen Neuzeit, edited by Jan Harasimowicz and others, 227-241. Regensburg: Schnell & Steiner.
Harasimowicz, Jan. 2017, “Der Einfluss des Pietismus auf Architektur und bildende Künste. Sichtbares Wort.“ In Die Kunst als Medium der Konfessionalisierung und Intensivierung des Glaubens in der Frühen Neuzeit, edited by Jan Harasimowicz and others, 259-272. Regensburg: Schnell & Steiner.
Heal, Bridget. 2017, A Magnificent Faith. Art and Identity in Lutheran Germany. Oxford: Oxford University Press.
Ingrid Höpel, Lars Olof Larsson (ed.). 2016, Emblematik im Ostseeraum – Emblematics around the Baltic. Kiel: Verlag Ludwig.
Kaufmann, Karl, Josef. 1937, Geschichte der Stadt Rosenberg in Westpreussen. Rosenberg: City Press.
Klemp, Aleksander. 1994, Protestanci w dobrach prywatnych w Prusach Królewskich od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII wieku. Gdańsk: Ossolineum Press.
Kozina, Irma, Jan K. Ostrowski. 1992, “ Grabfahnen mit Porträtdarstellungen in Polen und in Ostpreußen“. Zeitschrift für Kunstgeschichte 55, Nr. 2, 225-255.
Lorck, Carl von. 1965, Landschlösser und Gutshäuser in Ost- und Westpreussen. Frankfurt am Main: Veidlich Verlag.
Małłek, Janusz. 2012, ”Początki protestantyzmu w Prusach Książęcych”. In Opera Selecta, vol. IV, edited by Maria Dąbrowska, 233-247, Toruń: University Press.
Michalski, Sergiusz. 1982, ”Widzialne słowa sztuki protestanckiej”. In Słowo i Obraz, edited by Agnieszka Morawińska, 151-170. Warszawa.
Meys, Oliver. 2009, Memoria und Bekenntnis. Die Grabdenkmäler evangelischer Landesherren im Heiligen Römischen Reich Deutscher Nation im Zeitalter der Konfessionalisierung. Regensburg: Schnell & Steiner.
Perlbach, Max. 1902, “Zur Geschichte des ältesten Großgrundbesitzes im Deutschordenslande Preussen: Dietrich von Dypenow und Dietrich Stange.“, Altpreussische Monatsschrift 39 : 78-124.
Schmid, Bernhard. 1906, “Gr. Rodau“. In Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen: Der Kreis Rosenberg, 198-201. Danzig: Kommissions Verlag.
Sens, Hans Christian, Evangelische Schlosskirche Torgau Regensburg: Schell&Steiner Verlag, 2007.
Spicer, Andrew. 2012, Lutheran Churches in Early Modern Europe. Farnham: Ashgate, 2012.
Szczepański, Łukasz. ”Życie i kariera wojskowa generała majora Wilhelma Albrechta Schack von Wittenau”, Suski Słownik Biograficzny, 56-58, accessed September 11, 2017.
Templin, Gerhard. „Handwerk im Wandel der Zeiten in Deutsch-Eylau“, Westpreußen Jahrbuch 45 (1995).
Ulbrich, Anton. 1932, Kunstgeschichte Ostpreussens. Frankfurt am Main: Verlag Weidlich, 1932.
Wardzyńska, Katarzyna. 2014, Johannes Soeffrens (1660-po 1721) rzeźbiarz niderlandzki w Elblągu. Wstęp do monografii, in: Porta Aurea 13. Gdańsk: University Press.
Wade, Mara R. 2006, “Sebald Meinhard’s Liturgical Emblems in Danzig.” In The Emblem in Scandinavia and the Baltic, edited by Simon McKeown, Mara R. Wade, Glasgow Emblem Studies, 205-230. Glasgow: Glasgow University Press.
Wallis, Mieczysław „Napisy na obrazach”, in Studia semiotyczne. Państwowy Instytut: Wydawniczy 1971, 39-64.
Wisłocki, Marcin. 2005, “Der Einfluss Johannes Arndts und der verinnerlichten Frömmigkeitsrichtung des 17. Jahrhunderts auf die kirchliche Kunst im südlichen Ostseeraum.“ In Interdisziplinäre Pietismusforschungen. Beiträge zum ersten Internationalen Kongress für Pietismusforschung 2001, edited by U. Sträter, H. Lehmann, Th. Müller-Bahlke, J. Wallmann, Tübingen: Verlag der Franckeschen Stiftungen im Max Niemeyer Verlag, 375-389.
Wisłocki, Marcin. 2006, “From Emblem Books to Ecclesiastical Space; Emblems and Quasi-Emblems in Protestant Churches on the Southern Coast of Baltic Sea and their Devotional Background.” In The Emblem in Scandinavia and the Baltic, edited by Simon McKeown, Mara R. Wade, Glasgow Emblem Studies Glasgow, 263-294. Glasgow: University Press.
Wójcik, Dagmara. 2000, “Ze studiów nad programem ideowym kościoła w Starym Mieście pod Dzierzgoniem.” In Sztuka i dialog wyznań, edited by Jan Harasimowicz, 325-336. Warszawa: EJKO Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY-ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 690
Liczba cytowań: 0
