Zastosowanie żeli gellan do konserwacji zabytków papierowych wrażliwych na działanie wody: badania i praktyka

Abstrakt

W szerokim obszarze zabytków wykonanych na podłożach papierowych istnieje liczna grupa obiektów ogólnie określanych jako wrażliwe na działanie wody. W zdecydowanej większości wynika to z charakteru warstw medium: malarskiego, pisarskiego, rysunkowego, a nawet graficznego, które wykazuje tendencje do rozpuszczania w środowisku wodnym. Ta właściwość stanowi ogromny problem w bezpiecznym przeprowadzaniu konserwatorskich zabiegów wodnych, niejednokrotnie koniecznych dla oczyszczenia, stabilizacji i wzmocnienia oryginalnej struktury.

Szeroko opisywane w literaturze, a także przeprowadzone we własnym zakresie badania wstępne dotyczące właściwości żeli gellan pozwoliły wskazać je jako środek dobrze rokujący również w odniesieniu do zabytków z problematycznymi warstwami medium. Badania wykonane na próbkach historycznych wykazały, że żele gellan powodują znacznie mniejsze rozmycie wrażliwych warstw medium w porównaniu z tradycyjnie stosowanymi kąpielami wodnymi, chociaż w wielu przypadkach jest ono nadal znaczące. W dalszych badaniach rozszerzono metodykę działania wprowadzając poprzedzające aplikację żelu zabiegi konsolidacji/zabezpieczenia warstwy medium. Przetestowane, powszechnie stosowane w tym celu preparaty wykazały zróżnicowaną przydatność, w dużym stopniu zależną od specyfiki danej warstwy medium. Wskazuje to na konieczność dalszych badań oraz indywidualnego doboru metodyki postępowania z poszczególnymi zabytkami.

Analiza wyników oraz zdobyte doświadczenie pozwoliły na opracowanie i praktyczne zastosowanie metody wykorzystania arkuszy żeli gellan w działaniach konserwatorskich dotyczących cyklu dziewiętnastowiecznych grafik oraz gwaszowych projektów. Oba zespoły prac poddano wcześniejszym zabiegom konsolidacji/zabezpieczania szczególnie wrażliwych warstw medium, a proces aplikacji żeli modyfikowano dodatkowymi działaniami, zależnie od potrzeby obejmującymi enzymy i żele chemiczne.