Kontrakty z Janem Herberkiem, budowniczym i mieszczaninem kłodawskim na budowę kościoła Jezuitów w Grudziądzu (1646) oraz renowację zamku w Rogóźnie (1647)

Abstrakt

W artykule omówione zostały dwa kontrakty zawarte w latach 1646-1647 przez Jana Herberka, budowniczego i obywatela Kłodawy. Pierwszy z nich dotyczy budowy kościoła jezuickiego w Grudziądzu. Umowa podpisana została 2 VIII 1646 r., a zleceniodawcą prac był Jan Działyński (1590-1648), starosta pucki, rogoziński i pokrzywnicki, znany z licznych fundacji sakralnych. Zobowiązał się on do pokrycia kosztów wystawienia świątyni jezuickiej oszacowanych na 15.000 złp oraz dostarczenia wszelkich potrzebnych materiałów budowlanych. Herberk miał zakończyć prace w ciągu dwóch lat wraz z pokryciem świątyni dachówką oraz wymurowaniem wewnątrz sześciu grobów. Niestety zdążono położyć jedynie część fundamentów kościoła i wkrótce budowę wstrzymano. Przeciągający się okres niepokojów wojennych spowodował, że roboty wznowiono dopiero w 1682 r., zapewne już bez udziału Herberka. Zmieniono przy tym lokalizację świątyni, którą ostatecznie konsekrowano dopiero w 1721 r.

Dnia 1 VII 1647 r. Herberk podpisał kontrakt na renowację zamku w Rogóźnie. Wybudowany został on przed 1285 r., a po przejściu w ręce polskie w 1466 r. na skutek różnych czynników popadał stopniowo w ruinę. Administrujący zamkiem w latach 1647-1652 ekonom rogoziński Władysław Konstanty Wituski (1603-1655) zlecił kompleksowe odnowienie jego bryły wraz z pokryciem dachowym i robotami wykończeniowymi. Niestety zakres ostatecznie zrealizowanych prac nie jest dziś znany; według opisów z 4 ćwierci XVII w. budowla była wówczas niemal zupełnie zrujnowana.

Postać Jana Herberka, budowniczego z Kłodawy, nie była dotąd znana, zaś próba odnalezienia bliższych informacji źródłowych na jego temat nie przyniosła pozytywnych rezultatów. W literaturze notowany jest murator Jan Herbek, działający w 1 połowie XVII w. Aktywny był on od 1615 r. w Szydłowcu, w tym okresie stanowiącym prężne centrum kamieniarskie. Działał także w Warszawie (1636) oraz Kielcach, gdzie powierzono mu budowę pałacu biskupów krakowskich (1637-1644) oraz – być może – kościoła pw. Świętej Trójcy (1644-1646). Nie są jednak udokumentowane żadne jego związki z Kłodawą, więc pomimo zbieżności nazwisk nie można ostatecznie utożsamić go z kierownikiem prac budowlanych dla jezuitów w Grudziądzu oraz odnową zamku w Rogóźnie.