Wytwórczość włókiennicza ludności kultury łużyckiej na obszarze Wielkopolski, Kujaw i ziemi chełmińskiej. Podstawy źródłowe i tezy ujęcia badawczego
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2021.006Słowa kluczowe
włókiennictwo, Wielkopolska, Kujawy, ziemia chełmińska, epoka brązu, epoka żelaza, EuropaAbstrakt
W artykule zaprezentowano zagadnienia związane z wytwórczością włókienniczą społeczności zamieszkujących obszar Wielkopolski, Kujaw i ziemi chełmińskiej od późnej epoki brązu do początku epoki żelaza. Przedstawiono procesy, którym poddawane były włókna na różnych etapach produkcji tkanin oraz zwrócono uwagę na brak w materiale archeologicznym pewnych znalezisk związanych z włókiennictwem. Opisano ponadto dostępne do badań kategorie źródeł archeologicznych (przęśliki, ciężarki tkackie, tkaniny), które są materialnymi pozostałościami tych procesów. Zwrócono uwagę na możliwość czerpania pewnych wzorów i technik wytwórczości tkackiej pochodzących z halsztackiego i nordyjskiego kręgu kulturowego oraz postawiono zasadne pytanie o możliwość uchwycenia tychże oddziaływań w materiale archeologicznym.
Bibliografia
Andresen S.T., Karg S., 2011, Retting pits for textile fibre plants are Danish prehistoric sites dated between 800 B.C and A.D. 1050, Vegetation History and Archaeobotany, 20: 517, https://doi.org/10.1007/s00334-011-0324-0.
Bednarczyk J., 2000, Życie codzienne w okresie rzymskim, [w:] Gazociąg pełen skarbów archeologicznych, red. M. Chłodnicki, L. Krzyżaniak, Poznań, s. 73–98.
Benecke N., 1994, Archäozoologische Studien zur Entwicklung der Haustierhaltung in Mitteleuropa und Südskandinavien von den Anfängen bis zum ausgehenden Mittelalter, Stuttgart.
Bogusławski J., 1967, Włókiennictwo – najstarszy przemysł świata, Warszawa.
Chochorowski J., 1978, Kornice st. 11, gm. Pietrowice Wielkie, Informator Archeologiczny. Badania, s. 35.
Dzięgielewski K., 2011, Moczydła do lnu? Nowa hipoteza dotycząca funkcji jam szczelinowych (Schlitzgruben) z epoki brązu i żelaza, [w:] Po drugiej stronie… Raporty przyjaciół-archeologów dla Wojtka Cholewy „ Jonesa”, red. K. Dzięgielewski, Ł. Oleszczak, Pękowice, s. 101–139.
Gardawski A., 1979, Zagadnienia wytwórczości, [w:] Prahistoria Ziem Polskich, t. 4: Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 257–278.
Gediga B., 1992, Zagadnienia roli oddziaływań kręgu halsztackiego na ziemiach polskich, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami. Materiały z konferencji – Rzeszów 17–20.09.1991, red. S. Czopek, Rzeszów, s. 31–38.
Gedl M., 1992, Wpływy halsztackie w Polsce, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami. Materiały z konferencji – Rzeszów 17–20.09.1991,
red. S. Czopek, Rzeszów, s. 23–30.
Gleba M., Harris S., Cutler J., 2013, Production and Consumption: Textile Economy and Urbanisation in Mediterranean Europe 1000–500 BCE (PROCON), Archaeology International, nr 16 (2012–2013), s. 54–58.
Godyniecki S., Sobociński M., 1977, Zwierzęce szczątki kostne z grodziska kultury łużyckiej w Smuszewie, woj. pilskie, FAP, t. 28, s. 3–35.
Gralak T., 2010, Osadnictwo kultury łużyckiej ze stanowiska Wojkowice 15, gm. Żórawina, pow. Wrocław, [w:] Badania na autostradzie A4 część VIII, red. B. Gediga, Archeologiczne Zeszyty Autostradowe, z. 10, Wrocław, s. 7–260.
Grömer K., 2016, The Art od Prehistoric Textile Making. The development of craft traditions and clothing in Central Europe, Vienna.
Grömer K., Kern A., Reschreiter H., Rösel-Mautendorfer H., 2013, Textiles from Hallstatt. Weaving Culture in Bronze and Iron Age Salt Mines, Budapest.
Grossman A., 2000, Ceramika grobowa i świat wierzeń na przykładzie cmentarzyska w Gąsawie, stan. 2, woj. bydgoskie, [w:] Kultura symboliczna kręgu pól polpielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. B. Gediga, D. Piotrowska, Biskupin–Wrocław, s. 209–226.
Harding A., Ostoja-Zagórski J., Palmer C., Rackham J., 2004, Sobiejuchy: A fortified site of the early iron age in Poland, Warszawa.
Klichowska M., 1977, Rośliny uprawne i dziko rosnące z grodziska ludności kultury łużyckiej w Smuszewie, woj. pilskie, FAP, t. 28, s. 36–44.
Klichowska M., 1984, Struktury uprawne w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza na ziemiach polskich w świetle badań archeobotanicznych, Archeologia Polski, t. 29(1), s. 69–107.
Kneisel J., 2012, Geschichtsurnen und ihre Kopfbedeckung. Neue Erkenntnisse zum Phänomen der Geschichtsurnen im nordeuropäischen Kontekst, [w:] Peregrinationes Archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski dedicatae, red. W. Blajer, Kraków, s. 39–56.
Kozłowska D., 1997, Osada ludności kultury łużyckiej ze Szczecina-Niemierzyna, Materiały Zachodniopomorskie, t. 43, s. 113–158.
Krzyszowski A., Pawlak P., 2016, Osadnictwo wielokulturowe w Napachaniu, stan. 59, gm. Rokietnica, pow. poznański, woj. wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych, Poznań.
Kwapiński M., 1999, Korpus kanop pomorskich 1: Pomorze, Gdańsk.
Lasota-Moskalewska A., 1991, Hodowla i łowiectwo w Biskupinie na tle innych osiedli obronnych kultury łużyckiej, [w:] Prahistoryczny gród w Biskupinie. Problematyka osiedli obronnych na początku epoki żelaza, red. J. Jaskanis, Warszawa, s. 185–196.
Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., 2005, Przewodnik do badań archeobotanicznych, Poznań.
Macewicz K., Wuszkan S., 1991, Ciężarki tkackie z osady ludności kultury łużyckiej w Gadzowicach-Kwiatoniowie, woj. opolskie, Silesia Antiqua, t. 33/34, s. 25–54.
Maik J., 2012, Poland, [w:] Textiles and textile production in Europe from prehistory to AD 400, red. M. Gleba, U. Mannering, Oxford–Oakvill, s. 293–303.
Maik J., Rybarczyk A., 2016, Tekstylia kultury halsztackiej z Domasławia na Dolnym Śląsku na tle włókiennictwa wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, [w:] Europa w okresie od VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa do I wieku naszej ery, red. B. Gediga A. Grossmann, W. Piotrowski, Biskupin–Wrocław, s. 25–44.
Makowiecki D., Makowiecka M., 2003, Gospodarka zwierzętami społeczeństw kultury łużyckiej, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 401–431.
Malinowski T., 1985, Wielkopolska w otchłani wieków, Poznań.
Michałowska M., 2006, Leksykon włókiennictwa, Warszawa.
Mierzwiński A., 1994, Wyniki prac wykopaliskowych na osadzie ludności kultury łużyckiej w Kunicach (stan. 1), woj. Legnica, z 1986 roku, Silesia Antiqua, t. 36/37, s. 41–60.
Moldenhawer K., 1958, Wyniki badań materiałów botanicznych 1955 roku na grodzisku i osadzie kultury łużyckiej w Słupcy, FAP, t. 8–9, s. 146–149.
Moldenhawer K., Hulewicz W., 1961, Odkrycia lnu w wykopaliskach na terenie Polski, Archeologia Polski, t. 6, s. 111–118.
Narożna-Szamałek U., 1986, Osada ludności kultury łużyckiej w Kruszwicy, stan. K-2/4, FAP, t. 35, s. 103–132.
Oleszczak Ł., Twardowski W., 2011, Tresta Rządowa, stanowisko 1. Cmentarzysko kultury łużyckiej z Polski Środkowej, Pękowice–Kraków.
Pawlak E., Pawlak P., 2008, Pradziejowe i wczesnośredniowieczne pozostałości osadnictwa na stanowisku 24 w Brońsku, gmina Śmigiel, [w:] Ad Oderam fluvium. Księga dedykowana pamięci Edwarda Dąbrowskiego, red. B. Gruszka, Zielona Góra–Świdnica, s. 211–240.
Przymorska-Sztuczka M., 2016, Clothing in figural decorations on Lusatian culture pottery, [w:] 22nd Annual Meeting of EAA. 31st August–4th September 2016 Vilinus – Abstracts, red. A. Kuncevičius, Vilinus, s. 95.
Przymorska-Sztuczka M., 2018a, A comb or a loom? An attempt of Szemud urn image interpretation, Światowit, t. 56, s. 121–127.
Przymorska-Sztuczka M., 2018b, Organisation of textile production at the settlement of the lusatian culture in Ruda, Grudziądz commune, Fasciculi Archaeologiae Historicae, t. 31, s. 55–67.
Przymorska-Sztuczka M., 2018c, Przęśliki i ciężarki tkackie – niedoceniane źródła archeologiczne do poznania włókiennictwa społeczności łużyckich, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. 60/1, s. 349–364.
Rembisz A., 2010, Przedmioty codziennego użytku z osady z wczesnej epoki żelaza w Polanowie, pow. Słupca, woj. wielkopolskie, stanowisko 12 (z badań w latach 2004–2006), [w:] Archeologia Jeziora Powidzkiego, red. A. Pydyn, Toruń, s. 77–96.
Rembisz A., Gackowski J., Makowiecki D., Markiewicz M., Polcyn M., 2009, Ślady gospodarki roślinno-zwierzęcej ludności kultury łużyckich pól popielnicowych z osady w Rudzie, gmina Grudziądz, północna Polska, [w:] Środowisko – człowiek – cywilizacja, red. L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, Poznań, s. 109–121.
Ryder M.L., 1981, A survey of European primitive breeds od sheep, Annales de génétique et desélection animale, INRA Editions, 13(4), s. 381–418, , dostęp 20.05.2017.
Sielicka K., 2014, Ceramika nienaczyniowa z osady kultury łużyckiej w Grzybianach, stan. 3, [w:] Osada kultury pól popielnicowych w Grzybianach koło Legnicy, red. T. Stolarczyk, J. Baron, Legnica–Wrocław, s. 301–312.
Słomska J., Antosik Ł., 2017, Textile Products from Świbie, [w:] Archaeological Textiles – Links Between Past and Present NESAT XIII, red. M. Bravermanová, H. Březinová, J. Malcolm-Davies, Liberec–Praha, s. 31–38.
Słomska J., Antosik Ł., 2018a, The hallstatt textiles from the bi-ritual cemetery in Świbie, Światowit, t. 56, s. 129–135.
Słomska J., Antosik Ł., 2018b, W jakim stroju na swój pogrzeb, czyli próba interpretacji funkcji tekstyliów odkrywanych w grobach z wczesnej epoki żelaza z terenu Polski, Przegląd Archeologiczny, t. 66, s. 57–75.
Sobociński M., 1983, Zwierzęce szczątki kostne z warstw i obiektów kultury łużyckiej w Kruszwicy, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu. Archeozoologia, t. 8, s. 101–108.
Sobociński M., 1989, Zwierzęce szczątki kostne z osady obronnej ludności kultury łużyckiej w Izdebnie, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu. Archeozoologia, t. 13, s. 103–136.
Szafrański W., 1950, Ciężarki tkackie i przęśliki z grodu kultury „łużyckiej” w Biskupinie, [w:] III Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w grodzie kultury łużyckiej w Biskupinie w powiecie żnińskim za lata 1938–1939 i 1946–1948, red. J. Kostrzewski, Poznań, s. 132–160.
Żychlińska J., 2017, Kobieta kultury łużyckiej w przestrzeni społecznej, Bydgoszcz.
Żychliński D., 2007, Ratownicze badania wykopaliskowe na stan. 21 w Daniszewie, pow. Koło, woj. wielkopolskie (nr autostradowy A2 – 411) – komunikat z badań, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, nr 8, s. 150–156.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Magdalena Przymorska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 493
Liczba cytowań: 0
