Early medieval non-ceramic fi nds from the Chełmno-Dobrzyń region
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2013.008Keywords
źródła nieceramiczne, wczesne średniowiecze, strefa chełmińsko-dobrzyńskaAbstract
Two stages of pottery development, corresponding to the structure of vessel assemblages, have been identified in the Chełmno-Dobrzyń region: an initial settlement stage (latter half of the 7th and early 8th century), characterised by a low level of occupation within this region, and a stage of intensified settlement activity (8th and 9th centuries), marked by significantly more dynamic development. In addition to analysis of pottery assemblages, detailed comparative studies have also been carried out on non-ceramic artefacts from this microregion. The material culture representing the onset of the early medieval period includes various categories of artefact made of bone, antler, clay and metals (Cnotliwy 1998, p. 366; Dulinicz 2001, p. 115). Antler combs and fittings, stone moulds, iron and bronze spurs as well as items of jewellery highlight the craftsmanship of their makers and point to their high material value. A small number of these artefacts are of similar form to items from reliably dated assemblages, and are, therefore, good chronological indicators.
Some non-ceramic finds were produced at household level in unaltered form for many years because the raw materials needed to make them were readily available, or because they involved simple production processes that did not require specialist workshops. This category of find often still occured well into the early medieval period. It is difficult to determine whether exceptional artefacts (combs, spurs and decorative accessories) which could only be made by someone with the appropriate skills and a specialist workshop were made locally by a migrant craftsman or were imported. The category of finds presented herein does not resolve the issue of defining a more precise chronology for the assemblages which they represent; it does, however, confirm that they are related to the initial phase of the early medieval period.
References
Almgren O. 1923 Studien über Nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Leipzig.
Ambrosiani K. 1981 Viking agecombs, combmaking and combmakers in the light of finds from Birka and Ribe, Stockholm.
Bojarski J. 2012 Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w Napolu na ziemi chełmińskiej. Wytwórczość garncarska jako źródło poznania lokalnych procesów kulturowych, Toruń.
Brzostowicz M. 1993 Elementy kultur okresu rzymskiego w zespołach wczesnośredniowiecznych północno-zachodniej Polski, Slavia Antiqua, t. 34, s. 43–76.
Brzostowicz M. 2002 Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu, Poznań.
Busch R. 1999 Der güldene Hortfunde von Hesselby in Uppland/Schweden, Offa, t. 56, s. 349–351.
Chudziak W. 1990 Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w rejonie Gronowa, woj. toruńskie (w świetle badań w latach 1987–1989), [w:] Studia na osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej, red. J. Olczak, Toruń, s. 44–68.
Chudziak W. 2003 Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim, Mons Sancti Luarentii, t. 1, Toruń.
Cnotliwy E. 1973 Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowiecznym, Wrocław.
Cnotliwy E. 1998 Grzebienie w kulturze wczesnosłowiańskiej na terenie południowej i środkowej Polski, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński, Poznań, s. 366–379.
Cnotliwy E. 1999 Wczesnośredniowieczne przedmioty z poroża i kości z Kruszwicy na Kujawach, Studia Archeologiczne, t. 31, s. 155–241.
Comsa M. 1973 Die Slawen im karpatisch-donauländischen Raum im 6.–7. Jahrhundert, Zeitschrift für Archäologie, t. 7, s. 197–228.
Daim F. 1994 Zur nachgedrehten Keramik aus dem awarischen Gräberfeld von Mödling – An der Goldenen Stiege, [w:] Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. bis zum 11. Jahrhundert, red. C. Staňa, Brno, s. 29–52.
Dulinicz M. 2001 Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa.
Dulinicz M., Moszczyński W. A. 1998 Wczesnośredniowieczne osady w Miszewku Strzałkowskim i Wykowie, [w:] Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w dorzeczu Słupianki, pod Płockiem, Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały, t. 1, red. W. Szymański, Warszawa, s. 109–143.
Dymaczewska U., Dymaczewski A. 1967 Wczesnośredniowieczny Santok, Slavia Antiqua, t. 14, s. 185–241.
Gabriel I. 1988 Hof- und Sakralkultur sowie Gebrauchs- und Hadelsgut im Spiegel der Kleinfunde von Starigard/Oldenburg, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, t. 69, s. 103–291.
Gaerte W. 1929 Urgeschichtliche Ostpreussens, Königsberg.
Gajewski L., Gurba J. 1973 Metalowa końcówka pasa znaleziona w miejscowości Stefankowice, pow. Hrubieszów, WA, t. 38, z. 1, s. 109.
Gavrituhin I. O. 2005 Kompleksy prażskoj kultury s datirujuscimi vesami, [w:] Archeologia, s. 403–461.
Ģinters V. 1981 Tracht und Schmuck in Birka und im ostbaltischen Raum. Eine vergleichende Studie, Stockholm.
Godłowski K. 2000 Pierwotne siedziby Słowian, red. M. Parczewski, Kraków.
Griciuviene E., Tautavicius A. 1994 Od epoki brązu do średniowiecza, [w:] Starożytności Litwy. Katalog wystawy Muzeum Narodowego Litwy z Wilna 4.03–30.06.1994 Warszawa, red. A. Bitner-Wróblewska, G. Iwanowska, E. Radziszewska, Warszawa, s. 75–116.
Hilczer-Kurnatowska Z., Kara M. 1994 Die Keramik vom 9. bis zur Mitte 11. Jahrhunderts in Großpolen, [w:] Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. bis zum 11. Jahrhundert, red. C. Staňa, Brno, s. 121–141.
Hołowińska Z. 1956 Wczesnośredniowieczne grodzisko w Bonikowie w powiecie kościańskim. Wyniki badań z lat 1951–1953, Poznań.
Janowski A. 2010 Dwie ostrogi z zaczepami haczykowato zagiętymi do wnętrza z miejscowości Pień na ziemi chełmińskiej, Acta Militaria Mediaevalia, t. 6, s. 173–183.
Kobyliński Z., Szymański W. 2005 Pradziejowe i wczesnośredniowieczne osadnictwo w zespole kemów w Haćkach, [w:] Haćki. Zespół przyrodniczo-archeologiczny na Równinie Bielskiej, red. J. B . Faliński, Białowieża–Warszawa, s. 43–74.
Kokowski A. 2005 Zanik południowych kultur kręgu gockiego, [w:] Archeologia, s. 165–179.
Kondracki J. 1978 Geografia fizyczna Polski, Warszawa.
Kurvig I. 1963 Das awarernzeitliche gräberfeld von Alattyán, Budapest.
Leeds E. T. 1936 Early Anglo-Saxon art and archaeology, Oxford.
Mitford R. B. 1974 Aspect of Anglo-Saxon Archaeology. Sutton Hoo and other discoveries, London.
Nowakowski W. 1998 Die Funde der Römischen Kaiserzeitund der Völkerwanderungszeit aus Masuren, Berlin.
Parczewski M. 1988 Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków.
Parczewski M. 1989 Żukowice pod Głogowem w zaraniu średniowiecza, Głogowskie Zeszyty Naukowe, t. 2, Głogów.
Petersen E. 1939 Der ostelbische raum als germanisches Kraftfeld im Lichte der Bodenfunde des 6.-8. Jahrhunderts, Leipzig.
Poleski J. 1992 Podstawy i metody datowania okresu wczesnośredniowiecznego w Małopolsce, Kraków.
Poliński D. 2006 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 2006 roku na średniowiecznym założeniu obronnym w Pniu, gm. Dąbrowa Chełmińska, stan. 1, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK, Toruń.
Pollak M. 1992 Zur chronologischen Entwicklung der Gräberfelder Ufernoricums im 4. und 5. Jahrhundert, [w:] Probleme der relativen und absoluten chronologie ab Latėnezeit bis zum Frühmittelalter, red. K. Godłowski, R. Madyda-Legutko, Kraków, s. 249–262.
Potemski C. 1978 Wyniki badań wykopaliskowych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Strzelcach Dolnych, pow. Bydgoszcz, [w:] Komunikaty Archeologiczne. Badania wykopaliskowe na terenie województwa bydgoskiego w latach 1970–1972, Bydgoszcz, s. 181–189.
Poulík J. 1985 Svědedtvi výzkumů a pranemu archeologických o Velké Moravě, [w:] J. Poulík, B. Chropovský, Velká Morava a pačátky československé státnosti, Praha–Bratislava, s. 9–80.
Profantova N. 2005 Obytny areal v roztokach u Prahy ze 6. a 7. stol., [w:] Archeologia, s. 611–618.
Rauchut L., Rauchutowa J., Potemski C. 1962 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na grodzisku „Wyszogród” w Fordonie, pow. Bydgoszcz w r. 1959, WA, t. 27, z. 3, s. 283–311.
Siuchniński K. 1964 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w okolicy Radacza, pow. Szczecinek w 1963 r., Materiały Zachodniopomorskie, t. 10, s. 153–182.
Szmoniewski B. S. 2005 Odlewnictwo metali kolorowych w kulturze wczesnosłowiańskiej, [w:] Archeologia, s. 619–626.
Szymański W. 1987 Próba weryfikacji datowania zespołu osadniczego ze starszych faz wczesnego średniowiecza w Szeligach, woj. płockie, Archeologia Polski, t. 32, z. 2, s. 349–376.
Vinski Z. 1977–1978 Novi ranokarolinški nalazi u Jugoslaviji, Vjesnik Arheolośkogo Muzeja u Zagrebu, seria 3, t. 10–11, s. 143–208.
Vinokur I. S. 1997 Slovjanski juveliri Podnistrovja, Kamieniec Podolski.
Vinokur I. S. 1998 Juvelirnyj kompleks rannoserednovičnych slovjan, Archaeoslavica, t. 3, s. 209–226.
Wachowski K. 1991 Oddziaływania zachodnie na wytwórczość ostróg haczykowatych u Słowian, Przegląd Archeologiczny, t. 38, s. 85–107.
Wachowski K. 1992 Kultura karolińska a Słowiańszczyzna zachodnia, Wrocław.
Zielonka B. 1959–1960 Zabytki z osady wczesnośredniowiecznej w miejscowości Lubicz, pow. Toruń, WA, t. 26, z. 3–4, s. 243–250.
Żak J. 1959 Najstarsze ostrogi zachodniosłowiańskie. Wczesnośredniowieczne ostrogi o zaczepach haczykowato zagiętych do wnętrza, Warszawa.
Żak J., Maćkowiak-Kotkowska L. 1988 Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI–X wieku. Zachodniobałtyjskie i słowiańskie ostrogi o zaczepach haczykowato zagiętych do wnętrza, Poznań.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 825
Number of citations: 0