Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • Announcements
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Lista recenzentów
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • English
  • Język Polski

Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia

Remains of the Early Iron Age settlement in Gostkowo-Folsung, site 17, Toruń district
  • Home
  • /
  • Remains of the Early Iron Age settlement in Gostkowo-Folsung, site 17, Toruń district
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 40 (2024): Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia. /
  4. Articles

Remains of the Early Iron Age settlement in Gostkowo-Folsung, site 17, Toruń district

Authors

  • Anna Rembisz-Lubiejewska Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
  • Magdalena Olszta-Bloch

DOI:

https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2024.008

Keywords

settlement, Lusitian culture, Early Iron Age, Chełmno Lakeland

Abstract

Site no. 17 is located approximately 13 km northeast of Toruń and 4 km from Gostkowo, in the area of the former hamlet of Folsung (Fig. 1). The remains of prehistoric settlements in this region have been known since 1932, thanks to research conducted by researchers from Toruń. Numerous settlement and burial objects of the Lusatian culture population and burials of the Wielbark culture have been recorded over there. As a result of construction works undertaken by the owner of the property in 2008, further remains of prehistoric settlement were found around the buildings. During the two stages of archaeological works carried out at the site, 140 m2 of surface area was researched (Fig. 2). In addition to objects related to Neolithic settlement and burials from the Roman Period (which have already been the subject of separate studies), 20 household pits have been recorded related to the settlement of the Lusatian culture (Figs. 3–5). From site surface, the cultural layer and features, 3639 fragments of ceramic vessels (Figs. 6–15), a fragment of a bronze sickle (Fig. 8: 20), 2 twists of the salta leone type (Fig. 9: 10), 20 stone and flint tools, a few nuggets of flint raw material and 8 lumps of clay were recovered. This collection is complemented by 54 fragments of animal bones from cattle, pigs, sheep/goats, horses, dogs, hares and cyprinid fish (Table 1).
The presented source material mostly corresponds to the “Hallstatt” inventories of the Lusatian culture from the Chełmno and Kuyavian Lands, which allows us to date the remains of the settlement in Gostkowo-Folsung (site no. 17) from the end of the V period of the Bronze Age to the end of the younger Hallstatt period. Single fragments of vessels with edges pinched witch fingers – coming from the ceiling of the cultural layer (Figs. 7: 1, 17) – are the trace of the Pomeranian (cist grave) culture in this part of the site. At the adjacent site from the north, three such forms served as cloches covering the burials of the Pomeranian culture. Since during many years of research in this area, the boundaries of settlements and necropolises of the “Lusatian” and “Pomeranian” communities have not been captured, it can be assumed that both sites in Gostkowo Folsung, no. 3 and no. 17, constitute one settlement complex crossed by a local road leading to Turzno. The period of settlement of this area can therefore be dated to the classic (II) and late (III) phases of the development of local urn communities of the Chełmno Land.
The presented results of the research are another contribution to the knowledge about the settlement of the Gostkowo microregion (Fig. 17). Unfortunately, the survey method of conducting research at sites no. 3 and no. 17 does not allow determining the extent of the local settlement, neither the size of the necropolises nor their mutual relations. There is also a lack of natural research that would allow for the reconstruction of the natural environment in which the local communities of the urn fields culture lived in the past.

References

Bednarek R., Markiewicz M., 2008, Sprawozdanie z badań pedologicznych prowadzonych na stanowisku archeologicznym w Gostkowie (archiwum IA UMK), Toruń.

Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1984, Gleby, [w:] Województwo toruńskie: przyroda – lud- ność – osadnictwo – gospodarka, red. R. Galon, Warszawa, s. 189–207.

Benecke N., 1994, Der Menschen und seine Haustier. Die Geschichte einer jahrtausendealten Beziehung, Stuttgart.

Blajer W., 1990, Skarby z wczesnej epoki brązu na ziemiach polskich, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź.

Blajer W., 1999, Skarby ze starszej i środkowej epoki brązu na ziemiach polskich, Kraków.

Blajer W., 2001, Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków.

Brunn von W.A., 1968, Mitteldeutsche Hortfunde der jüngeren Bronzezeit, Römisch-Germa- nische Forschungen 29, Berlin.

Bukowski Z., 1998, Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych, Gdańsk.

Chudziakowa J., 1974, Kultura łużycka na terenie międzyrzecza Wisły, Drwęcy i Osy, War- szawa–Poznań.

Chudziakowa J., 1992, Grodzisko kultury łużyckiej w Gzinie (źródła archeologiczne), Toruń. Cofta-Broniewska A., 2004, Miejsca obrzędowe ludności kultury łużyckiej i kultury przewor- skiej na Kujawach, cz. 1: Przegląd źródeł, Folia Praehistorica Posnaniensia, t. 12, s. 147–199.

Czopek S., 2003, Między Południem a Wschodem – importy i naśladownictwa ceramiki w ma- teriałach grupy tarnobrzeskiej, [w:] Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach polskich, red. J. Gancarski, Krosno, s. 215–238.

Dąbrowski J., 1997, Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce, Białystok.

Gackowski J., 2003, Niektóre materiały zabytkowe z młodszych okresów epoki brązu i początku epoki żelaza odkryte na trasie przyszłej autostrady A-1 (odcinek bydgosko-toruński), [w:] XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 79–94.

Gackowski J., 2007, Społeczności łużyckie w strefie Pojezierza Chełmińskiego i przyległych dolin Wisły, Drwęcy i Osy – refleksje nad interpretacją niektórych źródeł, [w:] Aktualne pro- blemy kultury łużyckiej na Pomorzu, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 155–172. Gackowski J., 2009a, Kolejne materiały źródłowe do dyskusji o zachodnim zasięgu ceramiki podkrawędnie dziurkowanej na początku epoki żelaza, [w:] Seminarium Bałtyjskie, vol. 7: Bałtowie i ich sąsiedzi. Marian Kaczyński in memoriam, red. A. Bitner-Wró- blewska, G. Iwanowska, Warszawa, s. 793–799.

Gackowski J., 2009b, Osada obronna z początku epoki żelaza w Grodnie koło Chełmży w świetle dotychczasowych odkryć, [w:] Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza, red. M. Fudziński, H. Paner, S. Czopek, Gdańsk, s. 25–36.

Gackowski J., 2012, Przestrzeń osadnicza Pojezierza Chełmińskiego i przyległych dolin Wisły, Drwęcy i Osy w młodszej epoce brązu i na początku epoki żelaza, Toruń.

Galon R., 1984, Typy krajobrazu naturalnego i rejony fizycznogeograficzne, [w:] Województwo toruńskie: przyroda – ludność – osadnictwo – gospodarka, red. R. Galon, Warszawa, s. 251–261.

Gardawski A., 1959, Plemiona kultury trzcinieckiej w Polsce, Materiały Starożytne, t. 5, s. 134–141.

Gardawski A., 1979, Wschodnia grupa terytorialna, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 4: Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego, red. J. Dąbrowski, Z. Ra- jewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 135–146.

Gedl M., 1999, Cmentarzysko z epoki brązu w Zbrojewsku (badania 1973–1981), Kraków. Grygiel R., 1995, Sytuacja kulturowa w późnym okresie halsztackim i wczesnym okresie lateńskim w rejonie Brześcia Kujawskiego, [w:] Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno? Materiały z konferencji w dniach 24–26 listopada 1993, red. T. Węgrzynowicz, M. Andrzejowska, J. Andrzejowski, E. Radziszewska, Warszawa, s. 319–359.

Hoffmann M., 1998, Ceramika z obszaru południowo-wschodniego pobrzeża Bałtyku w I ty- siącleciu p.n.e. – próba typologii i periodyzacji, [w:] Ceramika zachodniobałtyjska od wczesnej epoki żelaza do początku ery nowożytnej. Materiały z konferencji – Białystok, 14–16 maja 1997, red. M. Karczewski, Białystok, s. 11–38.

Hoffman M., 1999, Źródła archeologiczne do kultury łużyckiej w południowo-wschodniej części nadbałtyckiej w I tysiącleciu przed naszą erą, t. 1, Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, nr 177, Olsztyn.

Hoffmann M., 2000, Kultura i osadnictwo południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I ty- siącleciu p.n.e., Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, nr 191, Olsztyn.

Janikowski J., 1968, Cmentarzysko kultury łużyckiej w Boluminie, pow. Chełmno, AUNC, t. 1, s. 75–113.

Kaczmarek M., 2002, Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu, Poznań.

Kaczmarek M., Szczurek G., Krzysiak A., 2021, Kaliska I. Skarb przedmiotów metalowych z późnej epoki brązu na Pomorzu, Hyperborea 6, Poznań.

Kaszewski Z., 1979, Materiały starożytne z Kałdusa, woj. toruńskie, Pomerania Antiqua, t. 8, s. 155–229.

Kłosińska E., 2005, Na południowo-wschodniej peryferii popielnicowego świata – sytuacja kulturowa i osadnicza w młodszej epoce brązu i wczesnej epoce żelaza w dorzeczu Huczwy i Bugu, [w:] Problemy kultury wysockiej, red. S. Czopek, Rzeszów, s. 161–192.

Kostrzewski J., 1958, Kultura łużycka na Pomorzu, Poznań.

Kranzowa I., 1980, Pożywienie mięsne ludności kultury łużyckiej w okresie halsztackim i prapolskiej w okresie wczesnośredniowiecznym w Kałdusie, AUNC, t. 6, s. 110–122.

Kuboszek A.M., 1983, Klasyfikacja ceramiki kultury łużyckiej grupy chełmińskiej, praca magisterska w bibliotece Instytutu Archeologii UMK, Toruń.

Kurpiewski A., 2008, Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Gostkowie, Lublin.

Kurpiewski A., Olszta-Bloch M., 2012, Excavation of a Wielbark culture cemetery at Gost- kowo-Folsung, Sprawozdania Archeologiczne, t. 64, s. 311–342.

Łuka L.J., 1979, Kultura wejherowsko-krotoszyńska, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 147–169. Makowiecka M., 2009, Zwierzęce szczątki kostne z miejscowości Gostkowo, stan. 17, gm. Łysomice, woj. kujawsko-pomorskie, maszynopis w archiwum Instytutu Archeologii UMK w Toruniu, Rokitnica.

Makowiecki D., 2003, Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych, Poznań.

Malinowski T., 1961, Obrządek pogrzebowy ludności kultury łużyckiej w Polsce, Przegląd Archeologiczny, t. 14, s. 5–136.

Michalski J., 1983, Zagadnienie systematyzacji i interpretacji obiektów nieruchomych (ze studiów nad osadami otwartymi kultury łużyckiej), Materiały Starożytne i Wczes- nośredniowieczne, t. 5, s. 135–195.

Mierzwiński A., 2003, Znaki utrwalone w glinie. Społeczno-obrzędowe aspekty działań wy- twórczych końca epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Model nadodrzański, Wrocław. Mogielnicka-Urban M., 1984, Warsztat ceramiczny kultury łużyckiej, Wrocław–Warszawa.

Moskwa K., 1976, Kultura łużycka w południowo-wschodniej Polsce, Rzeszów.

Olszta-Bloch M., 2011, Kilkufazowy pochówek z cmentarzyska kultury wielbarskiej na stanowisku 17 w Gostkowie-Folsągu, gm. Łysomice, woj. kujawsko-pomorskie, [w:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1: Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, 375–384.

Piątkowska-Małecka J., 1999, Konsumpcja mięsa w Grodnie – osadzie z wczesnej epoki żelaza, Światowit, R. 1 (42), s. 178–185.

Rembisz A., 2009, Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej w Żyglądzie (gm. Papowo Bi- skupie, woj. kujawsko-pomorskie), stanowisko 26, [w:] XVI Sesja Pomorzoznawcza. 22–24.11.2007 r., Szczecin, vol. 1: Od epoki kamienia do okresu wpływów rzymskich, Acta Archaeologica Pomoranica III, red. A. Janowski, M. Majewski, A. Kowalski, Szczecin, s. 69–80.

Rembisz A., 2011, Osadnictwo ludności łużyckich pól popielnicowych w Kotlinie Grudziądzkiej w świetle badań ostatnich lat, [w:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1: Od epoki ka- mienia do wczesnego średniowiecza, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 115–148.

Rembisz A., 2012, Osada ludności kultury łużyckiej w Rudzie gm. Grudziądz (stanowisko 3–6) na tle osadnictwa Kotliny Grudziądzkiej, maszynopis pracy doktorskiej w Bi- bliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.

Rembisz A., Gackowski J., Makowiecki D., Markiewicz M., Polcyn M., 2009, Ślady gospodar- ki roślinno-zwierzęcej ludności kultury łużyckiej z osady w Rudzie, gmina Grudziądz, północna Polska, [w:] Środowisko – człowiek – cywilizacja, t. 2: Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa, red. L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, Poznań, s. 109–122.

Rembisz-Lubiejewska A., 2015, Pozostałości osadnictwa z wczesnej epoki żelaza odkryte w Gostkowie-Folsung (stanowisko 3), gm. Łysomice, woj. kujawsko-pomorskie, Po- morania Antiqua, t. 24, s. 203–238.

Rembisz-Lubiejewska A., 2017, Surowce krzemienne w życiu codziennym wspólnot „łużyckich” w osadzie w Rudzie, gm. Grudziądz, Pomorania Antiqua, t. 15, s. 1–26.

Rola J., 2011, Depotfund aus Skórka, Gde. Krajenka, Sprawozdania Archeologiczne, t. 63, s. 285–317.

Sobczak A., 2007, Zwierzęce szczątki kostne z osady obronnej kultury łużyckiej ze sta- nowiska 6 w Grodnie, woj. kujawsko-pomorskie (praca magisterska w archiwum Instytutu Archeologii UW w Warszawie), Warszawa.

Sobociński M., 1972, Zwierzęcy materiał kostny z wykopalisk w Gzinie, pow. Chełmno, AUNC, t. 3, s. 27–42.

Szamałek K., 1992a, Problemy periodyzacji młodszej epoki brązu i okresu halsztackiego na Pojezierzu Wielkopolskim w świetle badań nad ceramiką, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami. Materiały z konferencji – Rzeszów, 17–20.09.1991 r., red. S. Czopek, Rzeszów, s. 71–79.

Szamałek K., 1992b, Zmiany w technologii i stylu ceramiki z osad kultury łużyckiej w świetle badań materiałów nadgoplańskich, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 37, s. 5–18.

Szamałek K., 2006, Zagadnienie ciągłości zasiedlenia w cyklu łużyckim i okresie łużycko-po- morskiej transformacji kulturowej w świetle badań na wschodniowielkopolsko-kujaw- skim odcinku gazociągu tranzytowego, [w:] Z badań nad osadnictwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. W. Blajer, Kraków, s. 35–62.

Szamałek K., 2009, Procesy integracji kulturowej w młodszej epoce brązu i początkach epoki żelaza na Pojezierzu Wielkopolskim, Poznań.

Waga T., 1932, Tymczasowe sprawozdanie z badań na cmentarzysku Gostkowo-Folsung w powiecie toruńskim na Pomorzu, Z Otchłani Wieków, R. 7, z. 4–5, s. 53–57.

Waga T., 1934, Cmentarzysko Gostkowo-Folsung w powiecie toruńskim, Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu, t. 9, nr 9–12, s. 165–192.

Węgrzynowicz T., 1988, Der Versuch einer raumlichen Gliederung der Keramik in der frühen Eisenzeit zwischen Oder und Bug, [w:] Forschungen zur Problematik der Lauzitzer Kultur, Wrocław, red. Z. Bukowski, s. 105–136.

Wiklak H., 1963, Początki kultury łużyckiej w Polsce Środkowej, Acta Archaeologica Lo- dziensia, nr 12, Łódź.

Wiklak H., 1972, Późniejsze stadia rozwojowe środkowopolskiej grupy kultury łużyckiej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego, t. 19, s. 15–172.

Zielonka B., 1954, Cmentarzysko z młodszego okresu rzymskiego w m. Gostkowo, pow. Toruń, Wiadomości Archeologiczne, t. 20, z. 1, s. 80–82.

Zielonka B., 1968, Cmentarzysko z okresu rzymskiego w miejscowości Gostkowo-Folsąg, pow. Toruń, AUNC, t. 1, s. 53–74.

Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia

Downloads

  • PDF (Język Polski)

Published

2024-12-31

How to Cite

1.
REMBISZ-LUBIEJEWSKA, Anna and OLSZTA-BLOCH, Magdalena. Remains of the Early Iron Age settlement in Gostkowo-Folsung, site 17, Toruń district. Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia. Online. 31 December 2024. Vol. 40, pp. 149-185. [Accessed 29 June 2025]. DOI 10.12775/AUNC_ARCH.2024.008.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 40 (2024): Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia.

Section

Articles

License

Copyright (c) 2024 Anna Rembisz-Lubiejewska, Magdalena Olszta-Bloch

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Stats

Number of views and downloads: 116
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • English
  • Język Polski

Tags

Search using one of provided tags:

settlement, Lusitian culture, Early Iron Age, Chełmno Lakeland
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop