Two Early Bronze Age Brecelets, one from the Kujawy part of Toruń and one from Budzyń in Pałuki, in terms of archaeological and archaeo-metallurgical research
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2022.005Keywords
bracelets made of copper alloys, early Bronze Age, the Tumulus (proto- Lusatian) culture, Trzciniec culture, Pałuki, KujawyAbstract
The article presents two metal bracelets found separately but both associated with the manufacturing phase of the early Bronze Age. The lack of data on the original contexts for the finding of both features significantly limits the scope of their cultural interpretation. Therefore, the features might have come from grave goods, treasures, or they could simply have been lost.
The artefact found in Toruń (Kujawy part) is from the artillery training area, although it shows analogies in its manufacturing style to features representing the Tumulus culture (proto-Lusatian); it was in fact found in a settlement of the Trzciniec culture, where such funerary artefacts are only sporadically listed as part of metal treasure hoards. On the other hand, the feature found in Brudzyń, in the district of Żnin, suggests a fairly large number of close similarities with the funerary treasures and grave goods found in the Kujawy, Wielkopolska (Greater Poland) and Śląsk (Silesia) regions. The feature was found in the zone where the influences of the Tumulus culture and the Trzciniec culture once overlapped. The results of archaeo-metallurgical expert appraisal indicate that both features represent body ornamentation but can be associated with separate metallurgical traditions. While there is no doubt that the bracelet from Brudzyń is a bronze product made in a workshop following the south-western style of Tumulus culture, the feature from Toruń might be an example of a local (“Trzciniec”) product, though having the aesthetic features characteristic of Tumulus metal artwork. Based on the results of the archaeo-metallurgical analysis for the artefact from Brudzyń, a virtual model of the process of pouring metal into a casting mould was produced.
References
Bednarek R., Jankowski M., 2006, Gleby, [w:] Toruń i jego okolice. Monografia przyrodnicza, red. L. Andrzejewski, P. Weckwerth, Sz. Burak, Toruń, s. 153–176.
Blajer W., 1984, Die Arm- und Beinbergen in Polen, PBF, dz. X, t. 2, München.
Blajer W., 1989, Kultura trzciniecka, [w:] Pradzieje ziem polskich, red. J. Kmieciński, Warszawa–Łódź, s. 441–455.
Blajer W., 1990, Skarby z wczesnej epoki brązu za ziemiach polskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Blajer W., 1998, Przyczynek do dyskusji o znaczeniu metalurgii brązu w zachodnim odłamie kultury trzcinieckiej, [w:] „Trzciniec” – system kulturowy czy interkulturowy proces?, red. A. Kośko, J. Czebreszuk, Poznań, s. 337–342.
Blajer W., 1999, Skarby ze starszej i środkowej epoki brązu na ziemiach polskich, Prace Komisji Archeologicznej 30, Kraków.
Blajer W., Szpunar A., 1981, O możliwości wydzielenia horyzontów skarbów brązowych na obszarze Polski, AP, t. 26, s. 295–320.
Bukowski Z., 1998, Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych powiązań wymiennych, Gdańsk.
Bukowski Z., 2003, Kierunki rozwojowe Pomorza w epoce brązu, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), XIII Sesja Pomorzoznawcza, t. 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 61–77.
Czebreszuk J., 1996, Społeczności Kujaw w początkach epoki brązu, Poznań.
Czebreszuk J., 1997, Krąg mogiłowy i popielnicowy na Kujawach. Przyczynek do badań nad regionalną zmianą kulturową, [w:] Beiträge zur Deutung der bronzezeitlichen Hort- und Grabfunde in Mitteleuropa, red. W. Blajer, Kraków, s. 91–107.
Dąbrowski J., 1985, Problem zróżnicowania kulturowego ziem Polski w starszej epoce brązu. Problem der Kulturellen Differenzierung der Polnische Gebiete in der älteren Bronzezeit, PA, t. 33, s. 105–157.
Dąbrowski J., 1997, Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce, Białystok.
Dąbrowski J., 2004, Ältere Bronzezeit in Polen. Starsza epoka brązu w Polsce, Warszawa.
Dąbrowski J., 2005, Kultura trzciniecka na Mazowszu, [w:] Problemy przeszłości Mazowsza i Podlasia (= Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały, t. 3), red. M. Dulinicz, Warszawa, s. 61–66.
Dąbrowski J., 2009, Polska przed trzema tysiącami lat. Czasy kultury łużyckiej, Warszawa.
Garbacz-Klempka A., 2018, Synteza badań archeometalurgicznych artefaktów z epoki brązu. Eksperymentalna rekonstrukcja dawnych stopów miedzi i technologii, Kraków.
Garbacz-Klempka A., Kowalski Ł., Kozana J., Gackowski J., Perek-Nowak M., Szczepańska
G., Piękoś M., 2016, Archaeometallurgical Investigations of the Early Iron Age Casting Workshop at Kamieniec. A Preliminary Study, Archives of Foundry Engineering, Vol. 16, Issue 3, s. 29–34.
Garbacz-Klempka A., Kozana J., Piękoś M., Kwak Z., Długosz P., Stolarczyk T., 2015, Ceramic Moulds for Precision Casting in the Bronze Age and Computer Reconstruction of the Casts, Archives of Foundry Engineering, Vol. 15 (Special Issue 1), s. 21–26.
Garbacz-Klempka A., Kwak Z., Kozana J., Piękoś M., Czekaj E., 2017, Formy odlewnicze i opis technologii procesów odlewniczych w epoce brązu, [w:] Nauka i technologia. Odlewnictwo metali nieżelaznych, red. A. Garbacz-Klempka, J. Kozana, M. Piękoś, Kraków, s. 37–62.
Garbacz-Klempka A., Makarowicz P., Tokarski T., 2017, The Analysis of Foundry Engineering of Copper Alloys Based on the Research of a Metallurgist Settlement in Szczepidło, Archives of Foundry Engineering, Vol. 17, Issue1, s. 45–50.
Garbacz-Klempka A., Rzadkosz S., 2014, Analiza technologii odlewania z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na podstawie form odlewniczych z osady kultury łużyckiej w Grzybianach, [w:] Osada kultury pól popielnicowych w Grzybianach koło Legnicy, red. T. Stolarczyk, J. Baron, Legnica–Wrocław, s. 539–566.
Garbacz-Klempka A., Suchy J.S., Kwak Z., Długosz P., Stolarczyk T., 2018, Casting Technology Experiment and Computer Modeling of Ornaments from Bronze Age, Archives Metallurgy and Materials, Vol. 63, Issue 3, s. 1329–1337.
Garbacz-Klempka A., Suchy J.S., Kwak Z., Tokarski T., Klempka R., Stolarczyk T., 2018, Study of Investment Casting Technology from Bronze Age. Casting Workshop in Grzybiany (Southwest Poland), Archives Metallurgy and Materials, Vol. 63, Issue 2, s. 615–624.
Gardawski A., 1959, Plemiona kultury trzcinieckiej w Polsce, MS, t. 5, s. 7–189.
Gardawski A., Wesołowski K., 1956, Zagadnienia metalurgii kultury trzcinieckiej w świetle „skarbów” brązowych z Dratowa pow. Puławy i Rawy Mazowieckiej, MS, t. 1, s. 59–103.
Gediga B., 1978, Starszy okres epoki brązu na zachodnich ziemiach polskich w zasięgu „kultury przedłużyckiej”, [w:] Wczesna epoka brązu, red. A. Gardawski, J. Kowalczyk, Prahistoria Ziem Polskich, t. 3, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 137–172.
Gedl M., 1975, Kultura przedłużycka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Gedl M., 1983, Die Nadeln in Polen I, Prähistorische Bronzefunde, dz. XIII, t. 7, München.
Gedl M., 1989, Kultura przedłużycka, Pradzieje Ziem Polskich, t. 1: Od paleolitu do środkowego okresu lateńskiego, cz. 2: Epoka brązu i początki epoki żelaza, red. J. Kmieciński, Warszawa–Łódź, s. 467–475.
Gedl M., 1992, Die Vorlausitzer Kultur, Prähistorische Bronzefunde, dz. XXI, t. 2, Stuttgart.
Hensel Z., 1982, Technologia odlewnictwa brązu w Grzybianach, Pamiętnik Muzeum Miedzi, t. 1, red. Z. Bukowski, s. 157–165.
Ignaczak M., Makarowicz P., 1998, Krąg trzciniecki i krąg mogiłowy. Problem zmiany kulturowej na Kujawach i w dorzeczu środkowej Warty, [w:] „Trzciniec” – system kulturowy czy interkulturowy proces?, red. A. Kośko, J. Czebreszuk, Poznań, s. 379–396.
Jażdżewski K., 1959, Miechowice 1, distr. de Włocławek, tresor votif de tourbiere, [w:] Age du bronze et periode de Halstatt, Inventaria Archaeologica. Pologne 3, PL 17, Warszawa.
Kaczmarek M., 2005, Epoka brązu i wczesna epoka żelaza na ziemi obornicko-rogozińskiej, [w:] Archeologia powiatu obornickiego. Oborniki–Rogoźno–Ryczywół, red. T. Skorupka, Poznań, s. 127–235.
Kaczmarek M., 2012, Epoka brązu na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w świetle interregionalnych kontaktów wymiennych, Poznań.
Kłosińska E., 1997, Starszy okres epoki brązu w dorzeczu Warty, Wrocław.
Koehler K., 1900, Album zabytków przedhistorycznych Wielkiego Księstwa Poznańskiego, z. 2, Poznań.
Kostrzewski J., 1923, Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań.
Kostrzewski J., 1953, Wytwórczość metalurgiczna w Polsce od neolitu do wczesnego okresu żelaznego, PA, t. 9, z. 2–3, s. 177–213.
Kunawicz E., 1976, Uwagi o metalurgii brązowej na Śląsku w II okresie epoki brązu, Slavia Antiqua, t. 18, s. 59–75.
Maciejewski F., 1962, Materiały starożytne z powiatu żnińskiego, MS, t. 8, s. 217–326.
Maciukiewicz-Czarnecka B., 1978, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych prowadzonych na stan. 1 w Marcinkowie, pow. Inowrocław, w 1972 r., KA: Badania wykopaliskowe na terenie województwa bydgoskiego w latach 1970–1972, s. 27–33.
Maciukiewicz-Czarnecka B., Sikorski C., 1972, Marcinkowo, pow. Inowrocław, IA: Badania rok 1971, s. 60.
Makarowicz P., 1998, Kujawski nurt trzcinieckiego kręgu kulturowego – podstawy taksonomiczne, [w:] „Trzciniec” – system kulturowy czy interkulturowy proces?, red. A. Kośko, J. Czebreszuk, Poznań, s. 33–60.
Makarowicz P., 2010, Trzciniecki krąg kulturowy – wspólnota pogranicza Wschodu i Zachodu Europy, Poznań.
Niewiarowski W., Weckwerth P., 2006, Geneza i rozwój rzeźby terenu, [w:] Toruń i jego okolice. Monografia przyrodnicza, red. L. Andrzejewski, P. Weckwerth, Sz. Burak, Toruń, s. 65–98.
Piaszykowa M., 1959, Nabytki Działu Przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego w latach 1938–1939, FAP, t. 10, s. 229–242.
Rajewski Z., 1939, Bransolety brązowe z Wawrzynek w pow. żnińskim, PA, t. 6, s. 267–268.
Rajewski Z., 1971, Dépôt d’objects de bronze, Żyrardów, distr. de Żyrardów, dép. de Varsovie, Pologne, [w:] Bronze II/III (Mont.) – période romaine, Inventaria Archaeologica, Fasc. XXVII: PL 165–167, Warszawa.
Szpunar A., 1987, Die Beile in Polen I, Prähistorische Bronzefunde, dz. IX, t. 16, München.
Woźny J., 2005, Struktury osadnicze w pradziejach przy ujściu Brdy do Wisły. Wstęp do syntezy, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza, t. 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 35–42.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Jacek Gackowski, Szymon Rosołowski, Aldona Garbacz-Klempka, Małgorzata Perek-Nowak, Marcin Piękoś, Paweł Żak, Szymon Nowaczyk
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 346
Number of citations: 0