The remains of the multicultural settlement at site 92a in Inowrocław, Kuyavia-Pomerania province
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2022.008Keywords
Inowrocław, settlement, Globular Amphora culture, Lusatian culture, Jastorf culture, Przeworsk culture, end of the Bronze Age, early Iron Age, period of Roman influence, modern timesAbstract
Site no. 92A in Inowrocław is located in the eastern part of the town, on Rzemieślnicza St., by national road no.15 to Toruń, on the eastern slope of a moraine mound, small in
relation to the neighbouring areas, and gently sloping towards a watercourse called the Smyrnia. Because of an upcoming construction project, this area required preliminary archaeological research, which was carried out from 19 September to 6 November 2011 by Maria Karolina Kocińska of the Archaeological and Conservation Workshop from Gdańsk.
The aim of the exploration was to verify the extent and to identify the nature and history of the settlement. Within the six test zones designated for excavation, covering a total area of 60 ares, 61 features and 96 traces of former posts were recorded. A total of 2210 fragments of ceramic vessels, 15 pieces of former earthen flooring, 1134 animal bone fragments and 11 small finds made of bone, antler, amber, iron and glass were discovered.
Based on an analysis of the source material, a conclusion was drawn that the site had been inhabited from the Neolithic to modern times. While traces of human population identified with the Globular Amphora culture are however evidenced only by a few fragments of a single vessel, the presence of the Lusatian culture is represented by some features bearing witness to the seasonal or permanent, though short-term, colonisation of the mound in the late Bronze and Early Iron Ages. In the early pre-Roman period, the Jastorf culture settled on the site and individual features associated with this phase testify to the temporary nature of the settlement. The permanent character of the buildings is evidenced only by the remains
of extensive pit-houses or half-shelters, and the wide range of pottery products made by Przeworsk culture artisans.
This regular interest in the area of today’s site was undoubtedly due to its location on a gentle slope to the Smyrnia river, favourable soil conditions and the abundance of brine which exists in the vicinity of Inowrocław to this day. The presence of pottery imported from various areas of Barbaricum in Przeworsk culture settlements indicates that the population of areas around Inowrocław engaged in long-distance trade, probably related, for instance, to that in Baltic amber.
Site 92A has not been fully excavated. It is safe to assume that its area significantly exceeds the bounds of that marked out in the local development plan (currently about one hectare). The research carried out has made it possible to identify the phases of colonisation in the past.
References
Andrałojć M., 1986, Pochówki psów u pradziejowych społeczeństw Europy Środkowej, Inowrocław.
Błażejewski S., 2007, Kultura przeworska a reńsko-wezerska strefa kulturowa, Studia Archeologiczne, t. 39.
Chudziakowa J., 1973, Materiały kultury łużyckiej z Kujaw. Część I: Aleksandrów Kujawski, AUNC, t. 3, s. 43–65.
Chudziakowa J., 1974, Materiały kultury łużyckiej z Kujaw. Część II: powiat Inowrocław, część I, AUNC, t. 4, s. 69–161.
Chudziakowa J., 1975, Materiały kultury łużyckiej z Kujaw. Część III: powiat Inowrocław, część II (K–Ł), AUNC, t. 5, s. 61–92.
Chudziakowa J., 1980, Materiały kultury łużyckiej z Kujaw. Część IV: powiat Inowrocław, część III (M–Z), AUNC, t. 6, s. 11–45.
Cofta-Broniewska A., 1975, Badania archeologiczne w Inowrocławiu i powiecie inowrocławskim w latach 1967–1973, Wiadomości Archeologiczne, t. 40, z. 1, s. 411–417.
Cofta-Broniewska A., 1978, Osada z okresu wpływów rzymskich na st. 4b w Jacewie pow. Inowrocław, Komunikaty Archeologiczne, s. 143–147.
Cofta-Broniewska A., 1979, Grupa kruszańska kultury przeworskiej: ze studiów nad rozwojem regionalnym społeczeństw Kujaw, seria Archeologia 11, Poznań.
Cofta-Broniewska A., 1990, Z dziejów badań nad późnym okresem lateńskim i okresem wpływów rzymskich na Kujawach, Komunikaty Archeologiczne, s. 63–79.
Cofta-Broniewska A., 1999, Amber in the Material Culture of the Communities of the Region of Kuiavia during the Roman Period, [w:] Investigations into Amber. Proceedings of the International Interdisciplinary Symposium Baltic Amber and Other Fossil Resins, red. B. Kosmowska-Ceranowicz, H. Paner, Gdańsk, s. 157–175.
Cofta-Broniewska A., 2004, Miejsca obrzędowe ludności kultury łużyckiej i kultury przeworskiej na Kujawach. Część I: Przegląd źródeł, Folia Praehistorica Posnaniensia, t. 12, s. 147–199.
Cremin A., 2001, Celtowie, Warszawa.
Czerniak L., Szmyt M., 1990, Z badań nad periodyzacją rozwoju kultury amfor kulistych, [w:] Kultura amfor kulistych w rejonie Kujaw, red. A. Cofta-Broniewska, Poznań, s. 53–78.
Czopek S., 1992, Uwagi o chronologii względnej i periodyzacji materiałów z okresu halsztackiego i starszego okresu przedrzymskiego w świetle analizy ceramiki kultury pomorskiej, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, red.
S. Czopek, Rzeszów, s. 81–90.
Dąbrowska T., 1988, Wczesne fazy kultury przeworskiej. Chronologia – zasięg – powiązania, Warszawa.
Dąbrowska T., 1994, Wpływy jastorfskie na kulturę przeworską w młodszym okresie przedrzymskim, [w:] Kultura przeworska, t. 1, red. J. Gurba, A. Kokowski, Lublin, s. 71–88.
Dąbrowski J., 1997, Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce, Białystok.
Dąbrowski K., 1981, Rogownictwo, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 5: Późny okres lateński i okres rzymski, red. W. Hensel, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 378–379.
Dobrzańska H., 1982, Ceramika toczona jako wyraz zmian zachodzących w kulturze przeworskiej we wczesnej fazie późnego okresu rzymskiego, [w:] Znaczenie wojen markomańskich dla państwa rzymskiego i północnego Barbaricum (Scripta Archaeologica 2),
red. J. Wielowiejski, Warszawa, s. 90–98.
Domański G., 1975, Studia z dziejów środkowego Nadodrza w III–I w. p.n.e., Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Durczewski D., 1985, Gród ludności kultury łużyckiej z okresu halsztackiego w Smuszewie, woj. pilskie, cz. 1, Poznań.
Grygiel M., 2004, Problem chronologii i przynależności kulturowej materiałów o charakterze jastorfskim z Brześcia Kujawskiego, woj. kujawsko-pomorskie, w świetle ostatnich badań nad problematyką okresu przedrzymskiego w Polsce, [w:] Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, red. H. Machajewski, Poznań, s. 13–82.
Informator, 1974, Krusza Zamkowa gm. Inowrocław, st. 3, Informator Archeologiczny. Badania 1973, s. 146.
Informator, 1976a, Konary gm. Dąbrowa Biskupia, st. 28, Informator Archeologiczny. Badania 1975, s. 126–127.
Informator, 1976b, Łojewo gm. Inowrocław, Informator Archeologiczny. Badania 1975, s. 138–139.
Informator, 1980, Inowrocław st. 95, Informator Archeologiczny. Badania 1979, s. 125–126.
Informator, 1988, Gąski gm. Gniewkowo, st. 18, Informator Archeologiczny. Badania 1987, s. 114–115.
Jażdżewski K., 1940, Kujawskie przyczynki do zagadnienia tubylczości Słowian na ziemiach polskich, Wiadomości Archeologiczne, t. 16, s. 107–161.
Kaczmarek M., 2002a, Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu, Poznań.
Kaczmarek M., 2002b, Motywy antropo- i ornitomorficzne oraz wyobrażenia jelenia w sztuce ludności kultury łużyckiej na ziemiach polskich, [w:] Sztuka pradziejowa na ziemiach polskich. Katalog wystawy, red. T. Janiak, Gniezno, s. 99–103.
Kaszewski Z., 1967, Osada kultury łużyckiej z III i IV okresu epoki brązu na stanowisku 13 w Brześciu Kujawskim, pow. Włocławek, Prace i Materiały Muzeum Archeologiczno-Etnograficznego w Łodzi, t. 14, s. 159–230.
Kocińska M.K., Kozłowski J., Smudziński P., 2011, Sprawozdanie z archeologicznych badań sondażowych w Inowrocławiu, gm. loco, woj. kujawsko-pomorskie, stanowisko 92A, arkusz AZP 44-40/182, Inowrocław, maszynopis w archiwum WUOZ w Bydgoszczy.
Lasota-Moskalewska A., 1991, Hodowla i łowiectwo w Biskupinie na tle innych osiedli obronnych kultury łużyckiej, [w:] Prahistoryczny gród w Biskupinie. Problematyka osiedli obronnych na początku epoki żelaza, red. J. Jaskanis, Warszawa, s. 185–196.
Lasota-Moskalewska A., 2005, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa.
Lewczuk J., 2011, Latenizacja czy „długie trwanie”? Uwagi o przemianach kulturowych między Bałtykiem i Karpatami w ostatnich czterech wiekach p.n.e., [w:] Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 45–56.
Machajewski H., 2011, Ze studiów nad okresem przedrzymskim na Pomorzu Zachodnim, [w:] Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 209–220.
Machajewski H., Pietrzak R., 2004, Z badań nad ceramiką naczyniową z okresu przedrzymskiego w Polsce, [w:] Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, red. H. Machajewski, Poznań, s. 83–122.
Makowiecka M., Makowiecki D., 2004, Gospodarka zwierzętami, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, J. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 401–431.
Makowiecki D., 2012, Analiza szczątków kostnych ze stanowiska 92A w Inowrocławiu, maszynopis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej Marii Karoliny Kocińskiej w Borkowie, Poznań.
Malinowski T., 1958, Osadnictwo kultury łużyckiej wczesnej epoki żelaza w Słupcy, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 8–9, s. 1–35.
Mierzwiński A., 2003, Znaki utrwalone w glinie. Społeczno-obrzędowe aspekty działań wytwórczych końca epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Model nadodrzański, Wrocław.
Mogielnicka-Urban M., 1984, Warsztat ceramiczny kultury łużyckiej, Wrocław–Warszawa.
Piątkowska-Małecka J., 2003, Zwierzęta w gospodarce ludności zamieszkującej ziemie Polski północno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza, Olsztyn.
Skowron J., 2006, Kultura przeworska w dorzeczu środkowej i dolnej Bzury. Monografia osadnictwa, Poznań.
Szamałek K., 1987, Kruszwicki zespół osadniczy w młodszej epoce brązu i w początkach epoki żelaza, Wrocław.
Szamałek K., 1992a, Problemy periodyzacji młodszej epoki brązu i okresu halsztackiego na Pojezierzu Wielkopolskim w świetle badań nad ceramiką, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami. Materiały z konferencji – Rzeszów, 17–20.09.1991 r., red. S. Czopek, Rzeszów, s. 71–79.
Szamałek K., 1992b, Zmiany w technologii i stylu ceramiki z osad kultury łużyckiej w świetle badań materiałów nadgoplańskich, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 37, s. 5–20.
Szamałek K., 1995, Ślady osadnictwa ludności kultury pomorskiej z badań archeologicznych nad Gopłem, [w:] Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno? Materiały z konferencji w dniach 24–26 listopada 1993, red. T. Węgrzynowicz, M. Andrzejowska, J. Andrzejowski, E. Radziszewska, Warszawa, s. 309–317.
Szamałek K., 2009, Procesy integracji kulturowej w młodszej epoce brązu i początkach epoki żelaza na Pojezierzu Wielkopolskim, Poznań.
Szmyt M., 1996, Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach, Poznań.
Thomas S., 1960, Studien zu den germanischen Kämmen der römischen Kaiserzeit, Arbeitsund Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege, t. 8, s. 54–215.
Wielowiejski J., 1981, Kamieniarstwo, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 5: Późny okres lateński i okres rzymski, red. W. Hensel, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 369–371.
Wiklak H., 1963, Początki kultury łużyckiej w Polsce Środkowej, Acta Archaeologica Lodziensia, nr 12, Łódź.
Wołągiewicz R., 1981, Grupa nadodrzańska, [w:] Prahistoria ziem polskich 5: Późny okres lateński i okres rzymski, red. J. Wielowiejski, Wrocław, s. 192–196.
Wołągiewicz R., 1997, Lubieszewo. Materiały do studiów nad kulturą społeczności Pomorza Zachodniego w okresie od IV w. p.n.e. do I w. n.e., Szczecin.
Woźny J., 2005, Symbolika myśliwska w kulcie zmarłych wśród ludności kultury pomorskiej na tle wierzeń i rytuałów archaicznych ludów leśnych, [w:] Aktualne problemy kultury pomorskiej, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 241–250.
Zeman T., 2001, Germánská parohová a kostěná industrie v době římské, Studia Archaeologica Brunensia, t. 6, s. 107–147.
Żychliński D., 1999, Szerokokołnierzowe naczynia zasobowe (typu Krausengefässe) z Giecza w Wielkopolsce północnej, [w:] Kultura przeworska, t. 4, red. A. Kokowski, Lublin, s. 193–199.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Anna Rembisz-Lubiejewska, Maria Kocińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 444
Number of citations: 0
