Outline of problems of war in religion and mythology of Pomerania inhibitants at the turn of Bronze and Iron Age
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2022.007Keywords
war, warfare, religion, mythology, Lusatian culture, Pomeranian culture, violenceAbstract
The author of this article attempts to depict the possibilities of reconstructing the role of war in religion and mythology of Pomerania region in the late Bronze and early Iron Age. Knowing that in prehistory every human activity had sacral significance leads to the conclusion that almost all military conflicts had it too. Lack of historical sources describing religion of that region and period forces us to look for another way to reconstruct it. However, we know multiple Indo-European sources from different times and places that
can be extrapolated on societies being our object of interest. Archaeological sources such as weaponry, iconography known from urns but also arms, and evidence of violence held huge non-utility significance. Compared with some schemes gained from known mythological systems, they can lead us to conclusions about the role of war and war related violence in past societies’ religious systems.
References
Bajburin A., 1998, Semiotyczne aspekty funkcjonowania rzeczy, Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, t. 52, z. 3–4, s. 109–117.
Benedict R., 2005, Wzory kultury, Warszawa.
Bergson H., 2007, Dwa źródła moralności i religii, Kraków.
Blajer W., 2001, Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków.
Britannica, 2005, Wojna, [w:] Encyklopedia Britannica, edycja polska, t. 46, Poznań.
Bugaj M., 2005, Ośrodki produkcji mieczy antenowych w Polsce, Przegląd Archeologiczny, t. 53, s. 87–142.
Bugaj M., 2005a, Skarb mieczy brązowych z Wierzchucina, pow. pucki, stanowisko 10, Pomorania Antiqua, t. 20, s. 241–255.
Bugaj M., Kajkowski K., 2019, Nowe znalezisko miecza z późnej epoki brązu z Bytowa, Nasze Pomorze. Rocznik Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie, nr 20, s. 33–42.
Bukowski Z., 1998, Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych, Gdańsk.
Chudziakowa J., 1978, Badania archeologiczne na grodzisku kultury łużyckiej w Gzinie, woj. Bydgoszcz, w latach 1968–1976, Sprawozdania Archeologiczne, t. 30, s. 113–127.
Crépon P., 1994, Religie i wojna, Gdańsk.
Deliége R., 2011, Historia antropologii, Warszawa.
Domańska E., 2008, Problem rzeczy we współczesnej archeologii, [w:] Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Olsztyn, s. 27–60.
Dulęba P., 2004, Symbolika zwierzęca w rytach inicjacyjnych wojowników celtyckich, Przegląd Religioznawczy, nr 4/214, s. 89–117.
Dumézil G., 2006, Bogowie Germanów, Warszawa.
Dzięgielewski K., 2007, Grzebienie i zawieszki grzebieniowate z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza i ich związek ze strojem, [w:] Studia nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza. Księga poświęcona Profesorowi Markowi Gedlowi na pięćdziesięciolecie pracy w Uniwersytecie Jagiellońskim, red. J. Chochorowski, Kraków, s. 153–217.
Eliade M., 1993, Traktat o historii religii, Łódź.
Eliade M., 2007, Kowale i alchemicy, Warszawa.
Eliade M., 2008, Sacrum i profanum, Warszawa.
Fogel J., 1979, Studia nad uzbrojeniem ludności kultury łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły. Broń zaczepna, Poznań.
Fogel J., 1980, Uzbrojenie ludności kultury wschodniopomorskiej, Przegląd Archeologiczny, t. 27, s. 87–123.
Fogel J., 1988, Militaria kultury łużyckiej z dorzecza Odry i Wisły (Źródła), Poznań.
Freud Z., 1967, Totem i tabu, [w:] Człowiek, religia, kultura, Warszawa.
Gackowski J., 2011, Niespalone szczątki ludzkie z osiedli „chełmińskiej” grupy kultury łużyckiej i w jej sąsiedztwie: przegląd odkryć i dotychczasowe interpretacje, [w:] Archeologia epok brązu i żelaza. Studia i materiały, t. 2, red. J. Gackowski, Toruń, s. 49–72.
Girard R., 2019, Sacrum i przemoc, Kraków.
Gralak T., 2018, Skeumorfizm – jeden z kluczy do poznania sztuki pradziejowej, [w:] Inspiracje i funkcje sztuki pradziejowej i wczesnośredniowiecznej, red. B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski, Biskupin–Wrocław, s. 61–98.
Homer, 2022, Iliada, Lublin.
Jakubiak K., 2008, Religia Iranu, [w:] Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, red. K. Pilarczyk, J. Drabina, Kraków.
Keegan J., 1998, Historia wojen, Kraków.
Kempiński A., 2001, Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Warszawa.
Kostuch L., 2010, Żołnierskie wyobrażenia boskiej obecności na polu bitwy w świetle helleńskich przekazów literackich, Almanach Historyczny, t. 12, s. 11–22.
Kostuch L., 2012, Uzbrojona bogini. Żeńskie bóstwa wojenne w historii starożytnych Greków, Kielce.
Kowalewski J., 2001, Okoliczności deponowania wczesnośredniowiecznych skarbów srebrnych na obszarze Słowiańszczyzny Zachodniej. Próba reinterpretacji znaczenia, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, t. 28, s. 59–97.
Kowalski A.P., 1999, Dar, import i obcość. Szkic z prahistorycznej etnologii kontaktu kulturo wego, [w:] Szkice prahistoryczne. Źródła –
metody – interpretacje, red. S. Kukawka, Toruń, s. 13–32.
Krzysiak A., 2012, Dwa miecze brązowe z Machowinka, pow. Słupsk, [w:] Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni
Chochorowski dedicatae, red. W. Blajer, Kraków, s. 57–64.
Kwapiński M., 1999, Korpus kanop pomorskich. Część I – Pomorze, Gdańsk.
La Baume W., 1959, Ostgermanische Frühzeit, Kiel.
Leeuw G. van der, 1997, Fenomenologia religii, Warszawa.
Lévy-Bruhl L., 1992, Czynności umysłowe w społeczeństwach pierwotnych, Warszawa.
Lincoln B., 1991, Death, War and Sacrifice. Studies in Ideology and Practice, Chicago.
McCall G.S., Shields N., 2008, Examining the Evidence from Small-Scale Societies and Early Prehistory and Implications for Modern Theories of Aggression and Violence, Aggression and Violent Behavior, Vol. 13, Issue 1, s. 1–9.
Mierzwiński A., 2012, Tajemnice pól popielnicowych. Pogranicze doczesności i zaświatów w perspektywie pradziejowej antropologii śmierci, Wrocław.
Niewiński A., 2018, Ideał etosu rycerza w Libro del orden de caballería Ramona Lulla, Roczniki Humanistyczne, t. 66, z. 2, s. 5–24.
Nowakowska M., Świderski K., 2018, Kulturowy wymiar ceremoniału wojskowego, Zeszyty Etnologii Wrocławskiej, nr 1(27), s. 175–188.
Olzacka E., 2011, Wojna – instynkt czy wynalazek? Przegląd koncepcji dotyczących genezy wojny, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne, nr 3(2), s. 31–51.
Olzacka E., 2016, Wojna a kultura. Nowożytna rewolucja militarna w Europie Zachodniej i Rosji, Kraków.
PWN, 1999, Wojna, [w:] Encyklopedia PWN, t. 3, Warszawa.
Rembisz A., 2011, Dar wotywny złożony z ozdób, narzędzi i broni odkryty w jeziorze Kamienica w miejscowości Trzynik, pow. Kołobrzeg (stanowisko 12), Acta Universitatis Nocolai Copernici. Archeologia, t. 31, Archeologia podwodna 6, s. 11–24.
Rembisz A., 2011a, Miecz brązowy z kolekcji Albina Makowskiego w zbiorach Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach, [w:] Archeologia epok brązu i żelaza. Studia I materiały, t. 2, red. J. Gackowski, Toruń, s. 203–211.
Sprockhoff E., 1934, Die germanischen Vollgriffschwerter der jüngeren Bronzezeit, Berlin– Lipsk.
Stomma L., 2014, Antropologia wojny, Warszawa.
Suchowska-Ducke P., Skrzyniecki R., 2019, Opowieść o chwale i mieczu. Kilka uwag o wojnie i wojownikach epoki brązu, [w:] Vir Bimaris: od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich: studia z dziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko, red. P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, P. Makarowicz, M. Szmyt, Poznań, s. 813–826.
Szrejter A., 2006, Mitologia germańska. Opowieści o bogach mroźnej Północy, Gdańsk.
Szyjewski A., 2008, Etnologia religii, Kraków.
Treherne P., 1995, The Warrior’s Beauty. The Masculine Body and Self Identity in Bronze Age Europe, Journal of European Archaeology, 3.1, s. 105–144.
Waga T., 1932, Skarb bronzowy z młodszej epoki bronzowej z Pomorza, Z Otchłani Wieków, t. 7, s. 60–61.
West M.L., 2007, Indo-European Poetry and Myth, New York.
Wojtecki J., 2020, Przedstawienia jeźdźców i wojowników na urnach kultury pomorskiej jako świadectwo igrzysk pogrzebowych – próba interpretacji wybranych scen narracyjnych, Pomorania Antiqua, t. 29, s. 25–38.
Wokroj F., 1958, Szczątki ludzkie z grodziska kultury łużyckiej w Słupcy, Fontes Archaeologici Posnanensis, t. 8–9, s. 137–143.
Woźny J., 1996, Symbolika wody w pradziejach Polski, Bydgoszcz.
Woźny J., 2000, Symbolika przestrzeni miejsc grzebalnych w czasach ciałopalenia zwłok na ziemiach polskich (od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego), Bydgoszcz.
Zielonka B., 1955, Materiały z osiedla obronnego kultury łużyckiej w miejscowości Kamieniec, pow. Toruń, Wiadomości Archeologiczne, t. 23, z. 2, s. 158–174.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Jakub Wojtecki
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 452
Number of citations: 0
