Zarys problematyki wojny w religii i mitologii mieszkańców Pomorza na przełomie epok brązu i żelaza
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2022.007Słowa kluczowe
wojna, religia, mitologia, kultura łużycka, kultura pomorskaAbstrakt
Artykuł jest próbą nakreślenia możliwości odtworzenia znaczenia konfliktów zbrojnych dla systemów wierzeniowych ludów zamieszkujących Pomorze w czasach tzw. kultur pól popielnicowych. Podstawą do owych rozważań jest analiza mitologii ludów indoeuropejskich i próba odnalezienia uniwersalnych schematów, możliwych do zastosowania dla omawianych społeczeństw a także analiza przedmiotów związanych z wojowniczością i śmiercią oraz śladów konfliktów pod kątem ich sakralnego znaczenia.
Bibliografia
Bajburin A., 1998, Semiotyczne aspekty funkcjonowania rzeczy, Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, t. 52, z. 3–4, s. 109–117.
Benedict R., 2005, Wzory kultury, Warszawa.
Bergson H., 2007, Dwa źródła moralności i religii, Kraków.
Blajer W., 2001, Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków.
Britannica, 2005, Wojna, [w:] Encyklopedia Britannica, edycja polska, t. 46, Poznań.
Bugaj M., 2005, Ośrodki produkcji mieczy antenowych w Polsce, Przegląd Archeologiczny, t. 53, s. 87–142.
Bugaj M., 2005a, Skarb mieczy brązowych z Wierzchucina, pow. pucki, stanowisko 10, Pomorania Antiqua, t. 20, s. 241–255.
Bugaj M., Kajkowski K., 2019, Nowe znalezisko miecza z późnej epoki brązu z Bytowa, Nasze Pomorze. Rocznik Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie, nr 20, s. 33–42.
Bukowski Z., 1998, Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych, Gdańsk.
Chudziakowa J., 1978, Badania archeologiczne na grodzisku kultury łużyckiej w Gzinie, woj. Bydgoszcz, w latach 1968–1976, Sprawozdania Archeologiczne, t. 30, s. 113–127.
Crépon P., 1994, Religie i wojna, Gdańsk.
Deliége R., 2011, Historia antropologii, Warszawa.
Domańska E., 2008, Problem rzeczy we współczesnej archeologii, [w:] Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Olsztyn, s. 27–60.
Dulęba P., 2004, Symbolika zwierzęca w rytach inicjacyjnych wojowników celtyckich, Przegląd Religioznawczy, nr 4/214, s. 89–117.
Dumézil G., 2006, Bogowie Germanów, Warszawa.
Dzięgielewski K., 2007, Grzebienie i zawieszki grzebieniowate z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza i ich związek ze strojem, [w:] Studia nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza. Księga poświęcona Profesorowi Markowi Gedlowi na pięćdziesięciolecie pracy w Uniwersytecie Jagiellońskim, red. J. Chochorowski, Kraków, s. 153–217.
Eliade M., 1993, Traktat o historii religii, Łódź.
Eliade M., 2007, Kowale i alchemicy, Warszawa.
Eliade M., 2008, Sacrum i profanum, Warszawa.
Fogel J., 1979, Studia nad uzbrojeniem ludności kultury łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły. Broń zaczepna, Poznań.
Fogel J., 1980, Uzbrojenie ludności kultury wschodniopomorskiej, Przegląd Archeologiczny, t. 27, s. 87–123.
Fogel J., 1988, Militaria kultury łużyckiej z dorzecza Odry i Wisły (Źródła), Poznań.
Freud Z., 1967, Totem i tabu, [w:] Człowiek, religia, kultura, Warszawa.
Gackowski J., 2011, Niespalone szczątki ludzkie z osiedli „chełmińskiej” grupy kultury łużyckiej i w jej sąsiedztwie: przegląd odkryć i dotychczasowe interpretacje, [w:] Archeologia epok brązu i żelaza. Studia i materiały, t. 2, red. J. Gackowski, Toruń, s. 49–72.
Girard R., 2019, Sacrum i przemoc, Kraków.
Gralak T., 2018, Skeumorfizm – jeden z kluczy do poznania sztuki pradziejowej, [w:] Inspiracje i funkcje sztuki pradziejowej i wczesnośredniowiecznej, red. B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski, Biskupin–Wrocław, s. 61–98.
Homer, 2022, Iliada, Lublin.
Jakubiak K., 2008, Religia Iranu, [w:] Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, red. K. Pilarczyk, J. Drabina, Kraków.
Keegan J., 1998, Historia wojen, Kraków.
Kempiński A., 2001, Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Warszawa.
Kostuch L., 2010, Żołnierskie wyobrażenia boskiej obecności na polu bitwy w świetle helleńskich przekazów literackich, Almanach Historyczny, t. 12, s. 11–22.
Kostuch L., 2012, Uzbrojona bogini. Żeńskie bóstwa wojenne w historii starożytnych Greków, Kielce.
Kowalewski J., 2001, Okoliczności deponowania wczesnośredniowiecznych skarbów srebrnych na obszarze Słowiańszczyzny Zachodniej. Próba reinterpretacji znaczenia, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, t. 28, s. 59–97.
Kowalski A.P., 1999, Dar, import i obcość. Szkic z prahistorycznej etnologii kontaktu kulturo wego, [w:] Szkice prahistoryczne. Źródła –
metody – interpretacje, red. S. Kukawka, Toruń, s. 13–32.
Krzysiak A., 2012, Dwa miecze brązowe z Machowinka, pow. Słupsk, [w:] Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni
Chochorowski dedicatae, red. W. Blajer, Kraków, s. 57–64.
Kwapiński M., 1999, Korpus kanop pomorskich. Część I – Pomorze, Gdańsk.
La Baume W., 1959, Ostgermanische Frühzeit, Kiel.
Leeuw G. van der, 1997, Fenomenologia religii, Warszawa.
Lévy-Bruhl L., 1992, Czynności umysłowe w społeczeństwach pierwotnych, Warszawa.
Lincoln B., 1991, Death, War and Sacrifice. Studies in Ideology and Practice, Chicago.
McCall G.S., Shields N., 2008, Examining the Evidence from Small-Scale Societies and Early Prehistory and Implications for Modern Theories of Aggression and Violence, Aggression and Violent Behavior, Vol. 13, Issue 1, s. 1–9.
Mierzwiński A., 2012, Tajemnice pól popielnicowych. Pogranicze doczesności i zaświatów w perspektywie pradziejowej antropologii śmierci, Wrocław.
Niewiński A., 2018, Ideał etosu rycerza w Libro del orden de caballería Ramona Lulla, Roczniki Humanistyczne, t. 66, z. 2, s. 5–24.
Nowakowska M., Świderski K., 2018, Kulturowy wymiar ceremoniału wojskowego, Zeszyty Etnologii Wrocławskiej, nr 1(27), s. 175–188.
Olzacka E., 2011, Wojna – instynkt czy wynalazek? Przegląd koncepcji dotyczących genezy wojny, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne, nr 3(2), s. 31–51.
Olzacka E., 2016, Wojna a kultura. Nowożytna rewolucja militarna w Europie Zachodniej i Rosji, Kraków.
PWN, 1999, Wojna, [w:] Encyklopedia PWN, t. 3, Warszawa.
Rembisz A., 2011, Dar wotywny złożony z ozdób, narzędzi i broni odkryty w jeziorze Kamienica w miejscowości Trzynik, pow. Kołobrzeg (stanowisko 12), Acta Universitatis Nocolai Copernici. Archeologia, t. 31, Archeologia podwodna 6, s. 11–24.
Rembisz A., 2011a, Miecz brązowy z kolekcji Albina Makowskiego w zbiorach Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach, [w:] Archeologia epok brązu i żelaza. Studia I materiały, t. 2, red. J. Gackowski, Toruń, s. 203–211.
Sprockhoff E., 1934, Die germanischen Vollgriffschwerter der jüngeren Bronzezeit, Berlin– Lipsk.
Stomma L., 2014, Antropologia wojny, Warszawa.
Suchowska-Ducke P., Skrzyniecki R., 2019, Opowieść o chwale i mieczu. Kilka uwag o wojnie i wojownikach epoki brązu, [w:] Vir Bimaris: od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich: studia z dziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko, red. P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, P. Makarowicz, M. Szmyt, Poznań, s. 813–826.
Szrejter A., 2006, Mitologia germańska. Opowieści o bogach mroźnej Północy, Gdańsk.
Szyjewski A., 2008, Etnologia religii, Kraków.
Treherne P., 1995, The Warrior’s Beauty. The Masculine Body and Self Identity in Bronze Age Europe, Journal of European Archaeology, 3.1, s. 105–144.
Waga T., 1932, Skarb bronzowy z młodszej epoki bronzowej z Pomorza, Z Otchłani Wieków, t. 7, s. 60–61.
West M.L., 2007, Indo-European Poetry and Myth, New York.
Wojtecki J., 2020, Przedstawienia jeźdźców i wojowników na urnach kultury pomorskiej jako świadectwo igrzysk pogrzebowych – próba interpretacji wybranych scen narracyjnych, Pomorania Antiqua, t. 29, s. 25–38.
Wokroj F., 1958, Szczątki ludzkie z grodziska kultury łużyckiej w Słupcy, Fontes Archaeologici Posnanensis, t. 8–9, s. 137–143.
Woźny J., 1996, Symbolika wody w pradziejach Polski, Bydgoszcz.
Woźny J., 2000, Symbolika przestrzeni miejsc grzebalnych w czasach ciałopalenia zwłok na ziemiach polskich (od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego), Bydgoszcz.
Zielonka B., 1955, Materiały z osiedla obronnego kultury łużyckiej w miejscowości Kamieniec, pow. Toruń, Wiadomości Archeologiczne, t. 23, z. 2, s. 158–174.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Jakub Wojtecki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 383
Liczba cytowań: 0
