Wybrane procedury badawcze materialnych przejawów archeologii funeralnej nieodległej przeszłości
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2021.010Słowa kluczowe
Szczuczyn, Gniew, obrzędowość pogrzebowa, pochówki, nowożytnośćAbstrakt
Różnorodność typologiczna i surowcowa odkrywanych przy nowożytnych pochówkach przedmiotów daje olbrzymie możliwości interpretacyjne w zakresie obrzędowości pogrzebowej. Prowadzone przez Pracownię Dokumentacji i Konserwacji Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w latach 2009–2016 badania archeologiczne w kościele i na terenie przykościelnym w Gniewie oraz w kryptach kościoła w Szczuczynie, pozwoliły na wypracowanie schematu działania na tego typu stanowiskach archeologicznych, a rejestrowane trzy główne grupy przedmiotów zabytkowych (trumny, ubiory, dewocjonalia) dostarczyły wielu informacji na temat obrzędowości pogrzebowej i pozwoliły na identyfikację zmarłych.
Bibliografia
Brencz A., 1987, Polska obrzędowość pogrzebowa jako obrzęd przejścia, Lud, t. 71, s. 215–229.
Chrościcki J.A., 1974, Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa.
Drążkowska A., 2005, Dewocjonalia odnalezione we Fromborku, [w:] Castri Dominae Nostrae Litterae Annales, t. 2, red. J. Gąssowski, Pułtusk, s. 59–66.
Drążkowska A., 2007, Odzież dziecięca w Polsce w XVII i XVIII wieku, Toruń.
Drążkowska A., 2008, Odzież grobowa w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Toruń.
Drążkowska A., 2011, Historia obuwia na ziemiach polskich od IX do końca XVIII wieku, Toruń.
Drążkowska A., 2012, Ozdoby i nakrycia głowy na ziemiach polskich od X do końca XVIII wieku, Toruń.
Drążkowska A., Niedźwiadek R., Matuzevičiūtė S., Grupa M., 2015, Odzież grobowa z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski, Ukrainy i Litwy, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 129–165.
Dudziński T., Grupa M., Grupa D., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., 2015, red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 3), Grajewo–Toruń.
Dudziński T., Grupa M., Nowosad W., 2017, red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 4 – pochówki pijarów), Grajewo–Toruń.
Dudziński T., Krajewska M., Grupa M., 2013, Krypty kościoła pw. Imienia NMP w Szczuczynie źródłem do badań historycznych, [w:] red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 1), s. 9–20.
Fischer A., 1921, Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów.
Grochowska I., 1989, Stanisław Antoni Szczuka – jego działalność w Ziemi Wiskiej 1682–1710, Warszawa.
Grupa D., Grupa M., Kozłowski T., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Wojciechowska A., 2016, Badania w kościele pw. św. Mikołaja w Gniewie w latach 2009–2010, [w:] I Pomorska Sesja Sprawozdawcza, red. M. Fudziński, Gdańsk, s. 103–114.
Grupa D., Krajewska M., Nowak M., Przymorska-Sztuczka M., Majorek M., 2015, Gniew 2012 – badania na terenie kościoła i cmentarza, [w:] XIX Sesja Pomorzoznawcza, Szczecin, 21–22 listopada 2013 r., red. E. Trawicka, Acta Archaeologica Pomoranica, t. 5, Szczecin, s. 413–423.
Grupa M., 2005, Ubiór mieszczan i szlachty z XVI–XVIII wieku z kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, Toruń.
Grupa M., 2012, Pochówki w krypcie grobowej kościoła pw. Imienia NMP w Szczuczynie jako źródło do lokalnych badań kostiumologicznych, [w:] Pozaarchiwalne materiały źródłowe do dziejów powiatu szczuczyńskiego w XIX wieku, red. T. Dudziński, Grajewo, s. 109–125.
Grupa M., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., Dudziński T., 2014, red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 2), Grajewo–Toruń.
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., 2015, Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew.
Grupa M., Wojciechowska A., Dudziński T., 2013, W czym do trumny – żupany, kontusze, dezabilki i inne ubiory pochowanych w szczuczyńskich kryptach, [w:] red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 1), s. 99–108.
Kizik E., 1998, Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII wieku. Studium kultury nowożytnej, Gdańsk.
Kizik E., 2001, Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystości rodzinne w mieście hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku, Gdańsk.
Kobiałka D., 2008, Biografia rzeczy jako perspektywa badawcza, [w:] Kultura materialna średniowiecza w Polsce, red. P. Kucypera, S. Wadyl, Toruń, s. 227–239.
Kwiatkowski J., 2005, Szkaplerz, kaplerz, karawaka…, [w:] Non omnis moriar. Zwyczaje pogrzebowe w XVII i XVIII-wiecznym Toruniu, red. H. Marcinkowska-Majewska, R. Uziębło, Toruń, s. 31–34.
Majorek M., 2013, Pasy kontuszowe z wstępnych badań archeologiczno-inwentaryzacyjnych krypt w kościele pw. Imienia NMP w Szczuczynie, Studia Łomżyńskie, t. 24, s. 199−210.
Majorek M., Grupa D., 2013, Malowane czy obijane – oznaka mody czy potrzeby na przykładzie trumien z krypt kościoła w Szczuczynie (cz. 1), [w:] red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 1), s. 69–81.
Majorek M., Grupa D., 2014, Wybrane nowożytne pasamony z krypty południowej kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja w Gniewie, [w:] Rzeczy i ludzie: kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 335−348.
Moisan K.S., 1987, Matka Boska Szkaplerzna, [w:] Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce. Maryja Orędowniczka wiernych, t. 2, red. J.St. Pasierb, Warszawa, s. 95–132.
Mross H., 1997, Dzieje parafii Gniew od XIII wieku do 1939 r., Pelplin.
Niedźwiadek R., Drążkowska A., Hupało W., Przymorska-Sztuczka M., 2015, Wyposażenie nowożytnych pochówków na podstawie wybranych stanowisk z Polski, Ukrainy i Litwy, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 70–125.
Niedźwiadek R., Drążkowska A., Majorek M., 2015, Nowożytne trumny z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski, Litwy i Ukrainy, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 19–70.
Niedźwiecki W., 2003, Mały słownik liturgiczny, Toruń.
Nowak M., Grupa M., Wojciechowska A., Krajewska M., 2015, Prezbiterium kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie miejscem pochówku elity gniewskiej, [w:] XIX Sesja Pomorzoznawcza, Szczecin, 21–22 listopada 2013 r., red. E. Trawicka, Acta Archaeologica Pomoranica, t. 5, Szczecin, s. 425–434.
Nowak M., Przymorska-Sztuczka M., 2013, Szkaplerze szczuczyńskie (cz. 1), [w:] red. M. Grupa, T. Dudziński, Tajemnice szczuczyńskich krypt (tom 1), s. 53–68.
Ryken L., Wilhoit J., Longman III T., 2010, Słownik symboliki biblijnej, Warszawa.
Sterszewska L., Praśkiewicz Sz.T., 2011, Skarb karmelitański, Poznań.
Szkopek T., 2005, Szaty zbawienia, Gdańsk.
Wytyczne, 2019, Wytyczne do prowadzenia badań archeologicznych, cz. 1: Badania nieinwazyjne, oprac. A. Oniszczuk, Z. Misiuk, A. Makowska, J. Wrzosek, M. Sekuła, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Magdalena Majorek, Marcin Nowak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 404
Liczba cytowań: 0
