Wybrane aspekty funkcjonowania późnośredniowiecznych siedzib rycerskich na Śląsku

Abstrakt

Badania archeologiczne nad warowniami, w tym nad siedzibami rycerskimi, mają w Toruniu długą tradycję. Obecnie zagadnienia związane z funkcjonowaniem założeń obronnych i osadnictwa w późnym średniowieczu podejmują Zakład Archeologii Architektury oraz Zakład Archeologii Późnego Średniowiecza i Nowożytności Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

W opracowaniu zawarto kilka uwag związanych z funkcjonowaniem budowli wieżowych w śląskich siedzibach rycerskich, między innymi na podstawie ich programu architektonicznego, wyposażenia wnętrz oraz lokalizacji względem wybranych elementów sieci osadniczej. Wieże mieszkalne, rozprzestrzeniając się po Europie od przełomu tysiącleci, w XIII stuleciu powszechnie zaczęto wznosić w Czechach i na Śląsku. Budowano je zarówno z kamienia, jak i z cegły. Od początku starano się różnymi sposobami złagodzić surowość wnętrz i elewacji tych głównych budowli obwodu warownego. Wertykalny program architektoniczny siedzib nie stał się jedynym, jaki można obserwować we włościach rycerskich, co więcej, z czasem w wieżach funkcjonalność rezydencji stawała się cechą coraz bardziej pożądaną. Forma wieżowa wraz ze swą wymową ideologiczną rozwinęła się ponownie na przełomie średniowiecza i nowożytności. Kolejne badania archeologiczne siedzib rycerskich, szlacheckich, wraz z „zapleczem gospodarczym” mogą wciąż przynosić interesujące rezultaty. Rezydencje są również przedmiotem dociekań interdyscyplinarnych.