Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Lista recenzentów
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • English
  • Język Polski

Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia

Wybrane aspekty funkcjonowania późnośredniowiecznych siedzib rycerskich na Śląsku
  • Strona domowa
  • /
  • Wybrane aspekty funkcjonowania późnośredniowiecznych siedzib rycerskich na Śląsku
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 37 (2021): Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia /
  4. Articles

Wybrane aspekty funkcjonowania późnośredniowiecznych siedzib rycerskich na Śląsku

Autor

  • Mateusz Magalski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

DOI:

https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2021.009

Słowa kluczowe

Śląsk, siedziby rycerskie, budowle wieżowe, architektura, wyposażenie, lokalizacja

Abstrakt

Badania archeologiczne nad warowniami, w tym nad siedzibami rycerskimi, mają w Toruniu długą tradycję. Obecnie zagadnienia związane z funkcjonowaniem założeń obronnych i osadnictwa w późnym średniowieczu podejmują Zakład Archeologii Architektury oraz Zakład Archeologii Późnego Średniowiecza i Nowożytności Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

W opracowaniu zawarto kilka uwag związanych z funkcjonowaniem budowli wieżowych w śląskich siedzibach rycerskich, między innymi na podstawie ich programu architektonicznego, wyposażenia wnętrz oraz lokalizacji względem wybranych elementów sieci osadniczej. Wieże mieszkalne, rozprzestrzeniając się po Europie od przełomu tysiącleci, w XIII stuleciu powszechnie zaczęto wznosić w Czechach i na Śląsku. Budowano je zarówno z kamienia, jak i z cegły. Od początku starano się różnymi sposobami złagodzić surowość wnętrz i elewacji tych głównych budowli obwodu warownego. Wertykalny program architektoniczny siedzib nie stał się jedynym, jaki można obserwować we włościach rycerskich, co więcej, z czasem w wieżach funkcjonalność rezydencji stawała się cechą coraz bardziej pożądaną. Forma wieżowa wraz ze swą wymową ideologiczną rozwinęła się ponownie na przełomie średniowiecza i nowożytności. Kolejne badania archeologiczne siedzib rycerskich, szlacheckich, wraz z „zapleczem gospodarczym” mogą wciąż przynosić interesujące rezultaty. Rezydencje są również przedmiotem dociekań interdyscyplinarnych.

Bibliografia

Adamska D., 2005, Fundacje dewocyjne rycerstwa księstwa świdnicko-jaworskiego w średniowieczu, Poznań–Wrocław.

Boguszewicz A., 2005, Architektura siedziby możnowładczo-rycerskiej w Wierzbnej koło Świdnicy w świetle badań archeologicznych, Archaeologia Historica Polona, t. 15/1, s. 279–307.

Boguszewicz A., 2010, Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław.

Boguszewicz A., 2012, Początki zamków prywatnych w Europie Środkowowschodniej, Silesia Antiqua, t. 48, s. 108–142.

Cetwiński M., 1980, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Pochodzenie – gospodarka – polityka, Wrocław.

Cetwiński M., 2001, Śląski tygiel. Studia z dziejów polskiego średniowiecza, Częstochowa.

Chłap-Nowakowa J., Dvorak M., Dyba O., 2006, Dwór polski. Architektura, tradycja, historia, Kraków.

Chorowska M., 2003, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław.

Codex diplomaticus Silesiae, 1862, t. 5: Das Formelbuch des Domherren Arnold von Protzan, red. W. Wattenbach, Breslau.

Dudziak T., Chorowska M., Jaworski K., Kwaśniewski A., 2009, Zamki i dwory obronne w Sudetach, t. 2: Księstwo jaworskie, Wrocław.

Eysmontt K., 2010, Architektura renesansowych dworów na Dolnym Śląsku, Wrocław.

Guerquin B., 1957, Zamki śląskie, Warszawa.

Guerquin B., 1974, Zamki w Polsce, Warszawa.

Hellmich M. [1930], Kartoteka grodzisk śląskich, archiwum Muzeum Archeologicznego, Oddział Muzeum Miejskiego we Wrocławiu.

Jacaszek B., 1996, Średniowieczne murowane wieże mieszkalne na Śląsku, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 27, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 298, s. 3–23.

Kajzer L., 1977, W kwestii identyfikacji i datowania grodzisk „stożkowatych”, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 25, nr 3, s. 289–294.

Kajzer L., 1980, Studia nad świeckim budownictwem obronnym województwa łęczyckiego w XIII–XVII wieku, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, nr 1.

Kajzer L., 1984, Dwory obronne wieluńskiego w XIII–XVII wieku, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, nr 6.

Kajzer L., 1993, Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce w X–XVIII wieku, Łódź.

Kajzer L., 1996, Wstęp do archeologii historycznej w Polsce, Łódź.

Kajzer L., 2004, Zamki i dwory obronne w Polsce Centralnej, Warszawa.

Kajzer L., 2008, Dwór polski: zjawisko historyczne i kulturowe: materiały IX Seminarium, zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 18–20 października 2007.

Kajzer L., 2010, Dwory w Polsce. Od średniowiecza do współczesności, Warszawa.

Kajzer L., Horonziak A., 1995, Budownictwo obronne Ziemi Dobrzyńskiej, Włocławek.

Kamińska J., 1966, Grodziska stożkowate śladem posiadłości rycerskich XIII–XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. seria archeologiczna, nr 13, s. 43–78.

Kamińska J., 1968, Siedlątków, obronna siedziba rycerska z XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna, nr 15, s. 15–88.

Kola A., 1987, Średniowieczne siedziby rycerskie w ziemi chełmińskiej na tle badań podobnych obiektów na ziemiach polskich: materiały z sesji archeologiczno-historycznej, Bachotek 3–4 maja 1985, Toruń.

Kola A., 1991, Grody ziemi chełmińskiej w późnym średniowieczu, Toruń.

Kołodziejski S., 1982, Problematyka badań średniowiecznych grodźców w Małopolsce, Sprawozdania PAN, t. 24/2, s. 302–304.

Kołodziejski S., 1994, Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kraków.

Kozaczewski T., 1975, Przyczyny rozwoju budownictwa murowanego na Śląsku w XIII w., Sobótka, t. 30, s. 1–27.

Kozaczewski T., 1994, Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości A–G), Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, t. 23, Seria: Monografie 11.

Lalik T., 1967, Uwagi o finansowaniu budownictwa murowanego w Polsce do początku XIII w., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 15, nr 1, s. 55–74.

Łęga W., 1930, Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń.

Maleczyński K., 1986, Kodeks dyplomatyczny Śląska, t. 1–3, Wrocław.

Marciniak-Kajzer A., 2011, Średniowieczny dwór rycerski w Polsce. Wizerunek archeologiczny, Łódź.

Menclová D., 1972, České hrady, t. 2, Praha.

Mońko K., 2009, Rycerze-rabusie w XIV–XV wieku, Kraków.

Mularczyk J., 1977, Ze studiów nad prawem patronatu na Śląsku w wiekach średnich, Sobótka, nr 2, s. 133–147.

Müller K.A., 1837, Vaterländische Bilder, oder Geschichte und Beschreibung sämtlicher Burgen und Ritterschlösser Schlesiens, Glogau.

Nowak T., 1989, Znaczenie budowli obronnych w Wielkopolsce, Kujawach, Ziemiach Dobrzyńskiej, Łęczyckiej i Sieradzkiej w XIV w. (1313–1385), Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, nr 36, s. 33–75.

Nowakowski D., 2008, Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu, Wrocław.

Nowakowski D., 2017, Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne, Wrocław.

Olczak J., 1974, Niektóre aspekty badań grodzisk stożkowatych na Pomorzu Środkowym, Studia Archeologica Pomeranica, nr 2, s. 255–278.

Pawłowski A., 1981, Z badań nad grodami stożkowatymi i ostrosłupowymi na Śląsku, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, nr 15, s. 89–99.

Pietrzak J., 2003, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Łódź.

Poliński D., 2003, Późnośredniowieczne osadnictwo wiejskie w ziemi chełmińskiej, Toruń.

Radacki Z., 1960, Zamki zachodnio-pomorskie i ich przesłanki genetyczne, Materiały Zachodniopomorskie, t. 6, s. 363–388.

Radacki Z., 1976, Średniowieczne zamki Pomorza Zachodniego, Warszawa.

Rajman J., 1998, Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu, Kraków.

Regesty śląskie, 1983, t. 2, red. W. Korta, Wrocław.

Rozpędowski J., 1978, Gród a zamek w Polsce – problem genezy i typologii, [w:] Początki zamków w Polsce, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, t. 12, Studia i Materiały, nr 5, Wrocław, s. 91–96.

Wiewióra M. (red.), 2012, Zamek w Grudziądzu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych. Studia i materiały, Toruń.

Żurowski J., Jakimowicz R., 1939, Atlas grodzisk i zamczysk śląskich, z. 1, Kraków. http://www.odgrodudozamku.pl.

Okładka AUNC 37

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2022-02-02

Jak cytować

1.
MAGALSKI, Mateusz. Wybrane aspekty funkcjonowania późnośredniowiecznych siedzib rycerskich na Śląsku. Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia [online]. 2 luty 2022, T. 37, s. 139–156. [udostępniono 30.3.2023]. DOI 10.12775/AUNC_ARCH.2021.009.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 37 (2021): Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia

Dział

Articles

Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Mateusz Magalski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 107
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • English
  • Język Polski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

Śląsk, siedziby rycerskie, budowle wieżowe, architektura, wyposażenie, lokalizacja
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa