Archiwiści i maszyny

Abstrakt

Historia archiwów to również historia urządzeń technicznych wykorzystywanych przez archiwistów. W ostatnich dziesięcioleciach rola maszyn wzrastała niepomiernie, choć w zakresie zainteresowania polskiej archiwistyki ich zaawansowane modele znalazły się stosunkowo późno. Rozwój urządzeń archiwalnych (maszyn) postępował ewolucyjnie. W okresie staropolskim i nowożytnym wykorzystywano je głównie do przechowywania, transportu, konserwacji i udostępniania archiwaliów. Dopiero w XX w. pojawiły się na ziemiach polskich maszyny ułatwiające prace kancelaryjne i kontakty, czyli maszyny do pisania i telefony. Umożliwiły one wówczas szybsze i czytelne pisanie od razu w kilku egzemplarzach oraz lepszą łączność archiwów ze światem zewnętrznym. W drugiej połowie XX w. znacznie rozwinęły się techniczne możliwości w zakresie konserwacji, zabezpieczania i reprografii. Technologia rozwijała się i choć wpływała na pracę archiwistów, nie było mowy, by zbytnio ingerowała w jej sedno. Tak było do czasu pojawienia się technologii komputerowej, która stanowi rewolucję w pracy archiwalnej i ma niebagatelny wpływ na pracę i świadomość archiwistów. Maszyna zaczęła wpływać na metodykę pracy archiwalnej. Pod wpływem maszyny najpierw zaczął się zmieniać system informacji archiwalnej, który z wolna wymuszał z kolei zmiany w praktyce pracy. Pojawiła się trwała tendencja wymuszania na archiwistach zmian w tradycyjnej metodyce pracy archiwalnej. Praca wynikająca z doświadczenia pokoleń została podporządkowana nowo opracowywanym standardom opisu dostosowanym do języka i możliwości operacyjnych maszyny. Artykuł jest refleksją nt. roli maszyn w archiwach, która staje się też pretekstem do rozważań poświęconych ewolucji miejsca i roli archiwisty we współczesnym archiwum.