Archiwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

Abstrakt

Skutkiem klęski państwa polskiego poniesionej w kampanii wrześniowej 1939 r. był exodus za granicę setek tysięcy Polaków. Podczas internowania w Rumunii archiwiści z ewakuowanego Archiwum Wojskowego wystąpili z inicjatywą zorganizowania służby archiwalnej dostosowanej do warunków wojennych i realizującej zadania zabezpieczania na bieżąco dokumentacji wywiezionej z Polski oraz wytwarzanej na bieżąco przez instytucje wojskowe powołane na emigracji. W ramach udziału Polaków w walce przeciwko III Rzeszy, u boku aliantów organizowano regularne formacje zbrojne nazwane Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie. Każda z nich miała w strukturze komórki archiwalno-historyczno-muzealne. Były to m.in.: Referat Archiwalny w składzie odtworzonego Wojskowego Biura Historycznego w Armii Polskiej we Francji, Archiwum Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, komórki historyczno-archiwalne w lotnictwie i marynarce w Wielkiej Brytanii, Samodzielny Referat Historyczny Polskich Sił Zbrojnych przy Dowództwie Sił Zbrojnych w ZSRR, Archiwum Wojsk Polskich na Środkowym Wschodzie, Archiwum Armii Polskiej na Wschodzie, Archiwum i Muzeum Polowe Nr 1, Archiwum i Muzeum Polowe Nr 2, Archiwum Oddziału Informacyjnego 2 Korpusu Polskiego. Mnogość inicjatyw nie zawsze przekładała się na jakość pracy archiwów i archiwistów. Próbowano scentralizować zarządzanie placówkami archiwalnymi i muzealnymi PSZ, powołując w 1942 r. Archiwum i Muzeum Sił Zbrojnych w Szkocji, które jednak nie odegrało swojej roli z powodu braku zainteresowania najwyższych władz wojskowych. Podobnie było z powołaniem w styczniu 1945 r. Służby Archiwalno-Historycznej PSZ na Zachodzie. Sukcesem zakończyła się inicjatywa grupy osób, uwieńczona utworzeniem Instytutu Historycznego im. gen. W. Sikorskiego w Londynie w maju 1945 r. Ta placówka zrealizowała plany zgromadzenia w jednym miejscu - w miarę możliwości - dokumentacji wytworzonej przez polskie emigracyjne instytucje wojskowe i cywilne.