Teoretyczna myśl archiwalna Kazimierza Konarskiego (1886–1972)

Abstrakt

Kazimierz Konarski był przede wszystkim metodykiem. Jednak jego duże doświadczenie archiwalne pozwalało mu na wyciąganie teoretycznych wniosków i uogólnień. Praca archiwalna Konarskiego skupiała się przede wszystkim na opracowaniu zasobu archiwalnego i jego organizacji, co przyniosło wymierne korzyści metodyczne w postaci tworzenia systematyki pomocy archiwalnych oraz wytycznych metodycznych do opracowania różnych typów dokumentacji. Opracowanie zasobu archiwalnego zawsze pozostawało dla Konarskiego zagadnieniem centralnym w działalności archiwów. Jego doświadczenie w małym stopniu obejmowało problemy brakowania czy udostępniania archiwaliów. Za to sprawowanie funkcji kierowniczych w archiwach pozwoliło mu na poznanie organizacji archiwów i mechanizmów funkcjonowania służby archiwalnej. Działalność archiwów wyznaczała w myśli Konarskiego zakres archiwistyki. Wiodącą rolę odgrywała oczywiście problematyka porządkowania i inwentaryzacji zasobu, a wynikało to z centralnej roli zespołu archiwalnego, który był dla Konarskiego przedmiotem badań. Zakres archiwistyki widział Konarski bardzo szeroko. Włączał do niego wszystkie czynności, jakie wykonują archiwiści, w tym nawet problematykę tworzenia i prowadzenia biblioteki archiwalnej czy atmosferę w archiwum. Sam przedmiot archiwistyki zasadniczo się nie zmieniał, przeobrażeniom natomiast ulegał punkt ciężkości, nacisk, jaki Konarski kładł na poszczególne zagadnienia. Początkowo kluczową kwestią była zasada proweniencji, następnie skupił się bardziej na pojęciu samego zespołu, by ostatecznie uznać, że kamieniem węgielnym archiwistyki jest wykrystalizowanie się pojęcia aktu. Podejście takie jest ewidentnie uleganiem pewnym modom. Widać początkowe zachłyśnięcie się zasadą proweniencji, a następnie przejście, bez wątpienia pod wpływem Meissnera, na pozycje aktoznawcze. Konsekwentnie Konarski utrzymywał pogląd o konieczności stworzenia polskiej odmiany archiwistyki. Uważał, że archiwistyka nie jest nauką uniwersalną i musi posiadać swój lokalny charakter i wydaje się, że tego dokonał. Walnie przyczynił sią do stworzenia polskiej specyficznej archiwistyki, skupiającej się na zagadnieniach aktu i kancelarii, żądającej szczegółowego opisu archiwaliów, różniącej się przynajmniej w tym zakresie od archiwistyki światowej. Postać Kazimierza Konarskiego trwale wpisała się historię polskiej archiwistyki. Jednak czy może to dziwić, skoro jest on twórcą, pierwszym i być może głównym propagatorem polskiej odmiany archiwistyki?