Stenogramy z norweskiego procesu Vidkuna Quislinga w 1945 roku jako źródło historyczne

Abstrakt

Druga wojna światowa była przełomowym okresem w dziejach Norwegii, a jej symbolami stały tak skrajne postacie jak król Haakon VII, niestrudzony przeciwnik współpracy z Niemcami oraz kolaborujący z wrogiem Vidkun Quisling. Ten ostatni po zakończeniu wojny stanął przed sądem, co było efektem działań rządu norweskiego, zmierzających do ukarania zdrajców i wykorzenienie z Norwegii ruchu, który stworzył Quisling. Problematyka norweska nadal zajmuje marginalne miejsce w polskiej historiografii, a informacje o Quislingu sprowadzają się do ogólnikowych stwierdzeń. Niniejszy artykuł przybliża polskiemu czytelnikowi stenogramy z procesów Vidkuna Quislinga – Straffesak mot Vidkun Abraham Lauritz Jonssøn Quisling (Postępowanie karne przeciwko Vidkunowi Quislingowi), zawiera ocenę wartości stenogramów jako źródła historycznego oraz odtwarza na ich podstawie przebieg rozpraw sądowych przeciwko największemu norweskiemu zdrajcy. Publikacja czy też odniesienia do niej nie funkcjonują w polskim obiegu naukowym. Opublikowane stenogramy dotyczą dwóch procesów, jakie toczyły się przeciwko Quislingowi, tj. przed sądem apelacyjnym i Sądem Najwyższym. Zawierają one akt oskarżenia, oświadczenie oskarżonego, mowę obrońcy oraz przesłuchania świadków. Nie jest to wyłącznie transkrypcja rozpraw sądowych, ale publikacja uzupełniona dokumentami, do których odnosili się uczestnicy procesu, są wśród nich materiały pochodzące z archiwów norweskich i niemieckich. Straffesak to unikalny dokument z historii wojny w Norwegii, odznaczający się nie tylko skrupulatnością i dokładnością, ale przede wszystkim całościowym ujęciem zagadnienia. Treść stenogramów dostarcza czytelnikowi wielu informacji o przebiegu procesu. Pozwala zapoznać się z linią obrony przyjętą przez adwokata Quislinga, w pełni odsłania też poglądy samego oskarżonego. Lektura stenogramów przynosi również bardzo interesujący obraz Norwegii okresu okupacji.