Making Available Archival Materials Protected by Copyright in Polish Archives of Universities and Scientific Institutions

Abstrakt

Udostępnianie materiałów archiwalnych podlegających ochronie z tytułu praw autorskich w polskich archiwach uniwersytetów i instytucji naukowych

Archiwa uniwersytetów w Polsce posiadają status archiwów historycznych, podobnie jak archiwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Krakowie. Poza nimi istnieje szereg archiwów instytucji naukowych, które przez określony prawem czas także przechowują i udostępniają materiały archiwalne. W archiwach tych znajduje się wiele materiałów, które podlegają ochronie z tytułu praw autorskich: fotografie, nagrania dźwiękowe, filmy, materiały tworzące spuścizny, a także niepublikowane prace licencjackie i magisterskie (stanowiące dużą część zasobów archiwów uniwersyteckich). Polska Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych określa, kiedy wspomniane dzieła mogą być utworami w rozumieniu ustawy i w związku z tym podlegać ochronie. Mówi również o zasadach i okresie ich ochrony. Ustawa dopuszcza udostępnianie przez archiwa utworów, lecz tylko tych, które zostały wcześniej rozpowszechnione. Takiego statusu w większości nie posiadają materiały archiwalne. Polska Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach nie odnosi się do materiałów archiwalnych, które mogą podlegać ochronie z tytułu praw autorskich. Problematyczne staje się zatem w archiwach uniwersyteckich udostępnianie prac licencjackich i magisterskich (prace doktorskie mogą być udostępniane, gdyż posiadają statut rozpowszechnionych), przy czym wyjściem może być uznanie ich w określonych przypadkach za „utwory osierocone”. Innym problemem, zwłaszcza w archiwach instytucji naukowych, jest kwestia utworów pracowniczych. Międzynarodowe postanowienia idą w dwóch kierunkach. Rada Europy i Międzynarodowa Rada Archiwów opowiadają się za powszechnym dostępem do materiałów archiwalnych, traktowanych jako dziedzictwo kulturalne. Natomiast traktaty Światowej Organizacji Własności Intelektualnej wskazują na konieczność ścisłego respektowania ochrony prawnoautorskiej utworów.

Opracowane przez Autorkę/Prepared by the Author