Ilustratorzy wobec kulturowego tabu. Wiedza o seksualności w książkach dla dzieci i młodzieży
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2020.00026Słowa kluczowe
książki dla dzieci i młodzieży, ilustracja, tabu, edukacja seksualna, seksualnośćAbstrakt
Celem przedstawionego w artykule badania było ustalenie, w jaki sposób ilustratorzy podejmują objętą silnym społecznym tabu tematykę seksualności w książkach dla dzieci i młodzieży. Przedmiot badań stanowią ilustracje z 91 poświęconych edukacji seksualnej publikacji należących do sektora lektur spontanicznych, które ukazały się w Polsce w latach 1945–2018 dla tej grupy wiekowej.
Studium ukazuje główne tendencje w ilustrowaniu książek poświęconych edukacji seksualnej, ujmując je z chronologicznego i problemowego punktu widzenia. Szczegółowej analizie pod kątem różnych podejść do kulturowego tabu zostały poddane ilustracje współżycia płciowego, przy czym za znaczące zostały uznane następujące aspekty: ich obecność lub brak, sposób przedstawienia zagadnienia oraz związek między warstwą wizualną i tekstową. Istotne były także powiązania między sposobem ilustrowania a krajem pochodzeniem książki, ideologicznym profilem utworów i kategorią wiekową odbiorców, do których są one skierowane.
Bibliografia
Literatura przedmiotu
Bajorek A., 2013, „Skąd się biorą dzieci? Małe studium edukacji seksualnej we współczesnej literaturze dla najmłodszych, „Guliwer”, nr 1, s. 27–34.
Biuro Regionalne WHO dla Europy i BZgA, 2012, Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem.
Cackowska M., 2010, Polityczne konstruowanie dziecięcej wyobraźni – czyli jaka może być edukacja seksualna w książkach obrazkowych dla dzieci, „Ryms”, nr 9, s. 2–7.
Cackowska M., 2011, Książka obrazkowa o edukacji seksualnej dla dzieci jako medium kulturowe i polityczne, „Forum Oświatowe”, nr 2 (45), s. 93–110.
Cackowska M., 2016, Tu zaszła zmiana...: o genderowych odsłonach książek dla dzieci w Polsce ostatniej dekady, w: Gender w podręcznikach: projekt badawczy, raport, t. 1: O projekcie, metodologia badań, wprowadzenie teoretyczne, pod red. I. Chmury-Rutkowskej et al., Warszawa, s. 211–224.
Dąbrowska A., 1993, Eufemizmy współczesnego języka polskiego, Wrocław.
Dąbrowska A., 2008, Zmiany obszarów podlegających tabu we współczesnej kulturze, „Język a Kultura”, nr 20, s. 173–196.
Fleischer M., 2006, Obszar tabu w systemie polskiej kultury, w: Literatura, kultura, komunikacja, pod red. M. Graszewicza i K. Stasiuk, Wrocław, s. 283–300.
Gajownik S., 2012, O szkodliwości książek trywialnych, w: Młody odbiorca w kręgu lektur pożytecznych i szkodliwych, pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz i S. Gajownik, Katowice, s. 155–166.
Galińska I. 2013, Dziecko, seks i standardy, „Niedziela” 18.03.2013, <https://www.deon.pl/inteligentne-zycie/wychowanie-dziecka/art,567,dziecko-seks-i-standardy.html> (dostęp: 05.09.2019).
Graupmann J., 2007, Leksykon tematów tabu, Warszawa.
Hojka B., 2016, Poznawcze walory ilustracji w słownikach dla dzieci, „Bibliotheca Nostra: śląski kwartalnik naukowy”, nr 1 (43), s. 66–74.
Hojka B., 2017, Ilustracja w literaturze pięknej, w: Encyklopedia książki, t. 1, pod red. A. Żbikowskiej-Migoń i M. Skalskiej-Zlat, Wrocław, s. 685–686.
Izdebski Z., 2003, Edukacja seksualna, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1, pod red. E. Różyckiej, Warszawa, s. 977.
Jagodzińska M., 1991, Obraz w procesach nauczania i uczenia się, Warszawa.
Kołakowski L., 1987, Jeśli Boga nie ma... O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii, Kraków.
Kołakowski L., 1985, Cywilizacja na ławie oskarżonych, „Aneks” 40, s. 3–16.
Kondek S., 2010, Zagadnienia wydawnicze i księgarskie. Skrypt, Warszawa.
Kościańska A., 2017, Zobaczyć łosia. Historia polskiej edukacji seksualnej od pierwszej lekcji do internetu, Wołowiec.
Kucharska B., 2016, Edukacja seksualna dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym – rozważania w kontekście najnowszej literatury dla najmłodszych czytelników, „Scientific Bulletin of Chełm – Section of Pedagogy”, nr 1, s. 59–74.
Kupisiewiczowie Cz. i M., 2009, Słownik pedagogiczny, Warszawa.
Malinowska M., 2018, „Siusiak wpasowuje się do dziurki” – ta książka dla dzieci wywołała BURZĘ, portal Kobieta.pl 05.07.2018, <https://www.kobieta.pl/artykul/mala-ksiazka-o-milosci-czy-tak-wyglada-edukacja-seksualna-w-szkole-podstawowej-180705103307> (dostęp: 5.09.2019).
McNair B., 2004, Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania, Warszawa.
Moryń M., 2012, Kocham, nie czytam bzdur, „Fronda”, nr 64, <http://www.fronda.pl/a/kocham-nie-czytam-bzdur,22074.html> (dostęp: 05.09.2019).
Nikolajeva M., Scott C., 2006, How picturebooks work, New York.
Paprocka N., Wandel A., Edukacja seksualna a przekłady książek dla dzieci i młodzieży – ideologie, specyfika, kontrowersje (w przygotowaniu).
Paprocka N., Wandel A., Tłumacze wobec językowego i kulturowego tabu. Seksualizmy w książkach edukacyjnych dla dzieci i młodzieży (w przygotowaniu).
Cendrowski Z., Trawińska A., 1996, Popularny słownik wychowania prorodzinnego i seksualnego, Warszawa.
Słońska I., 1977, Psychologiczne problemy ilustracji dla dzieci, wyd. 2, Warszawa.
Staniów B., 2003, Rola ilustracji we współczesnym podręczniku i książce edukacyjnej, w: Sztuka książki: historia – teoria – praktyka, pod red. M. Komzy, Wrocław, s. 175–192.
Szuman S., 1951, Ilustracja w książkach dla dzieci i młodzieży. Zagadnienia estetyczne i wychowawcze, Kraków.
Wandel A., 2019, Przemiany książki popularnonaukowej dla dzieci i młodzieży: na przykładzie francuskiej oferty wydawniczej, Kraków.
Wejbert-Wąsiewicz E., Pęczkowska E., 2009, Problemy edukacji seksualnej w Polsce, „Przegląd Socjologiczny” nr 3, s. 181–184.
Wincencjusz-Patyna A., 2008, Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje, Wrocław.
Literatura podmiotu
Bruller H., 2008, Przewodnik dla seksolatków, il. Zep, Warszawa.
Brykczyński M., 2004, Skąd się biorą dzieci?, il. P. Pawlak, Warszawa.
Casterman J.-B., 2007, Życie na maksa: poradnik uczuciowo-seksualny, [il. nieznany], Kraków.
Cieślak A. [tekst i il.], 2017, Świńska książeczka o tym, skąd się biorą prosiaczki, Kraków.
Cole B. [tekst i il.], 2004, Mama zniosła jajko!, Warszawa.
Dawson J., 2016, Tęczowa książeczka: poradnik dla nastolatków, il. S. Gerrell, Warszawa.
Diano P. [tekst i il.], 2010, Skąd się biorą dzieci? Komiks, Kraków.
Ethelmer E., 1903, Skąd się wziął twój braciszek, Warszawa.
Fagerström G., 1991, Nie wierzymy w bociany: opowieść o życiu rodzinnym, il. G. Hansson, Białystok.
Fagerström G., 1993, Piotruś, Kasia i maleństwo: rodzina Kujawskich oczekuje dzidziusia, il. G. Hansson, Gdynia.
Herzen A., 1904, Odezwa do męzkiej młodzieży: odczyt Aleksandra Herzena wypowiedziany w Lauzannie i Genewie, Warszawa.
Jackiewiczowa E., 1957, O czym chcą wiedzieć dziewczęta?, Warszawa.
Jaczewski A., Żmijewski J., 1964, Między nami mężczyznami. O sprawach związanych z dorastaniem, il. B. Butenko, Warszawa.
Kasdepke G., 2010. Horror! czyli Skąd się biorą dzieci, il. M. Piwowarski, Warszawa.
Kotoro B.-B., Sokoluk W., 2014, Skąd się (nie) biorą dzieci? czyli Dwa w jednym: opowieści dla Przedszkolaka i Małego Żaka oraz instruktarz w pigułce dla Dorosłych, il. Ł. Jagielski, Chorzów.
Łopuski J., 1957, Co chce wiedzieć każdy chłopiec?, ryc. A. Wejchert, Warszawa.
Mayle P., 1992, Skąd się wziąłem? Prawda o twoim życiu – bez bzdur, ale z ilustracjami, il. A. Robins, Wrocław.
McDowell J., Jones B., 1994, Jak postępować ze starymi [czyli Krótki kurs brawurowego nastolatka], [il. nieznany], Warszawa.
Schilgen H., 1928, Ty i ona: młodemu ku rozwadze, Kraków.
Sokoluk W., 1986, Mamo i tato opowiedzcie mi skąd się wziąłem?, il. Z. Bobrowski, Warszawa.
Sokoluk W., 1986, Staję się dorosły, il. Z. Bobrowski, Warszawa.
Stalfelt P. [tekst i il.], 2010, Mała książka o miłości, Warszawa.
Stall S., 1925, O czym każdy chłopiec wiedzieć powinien, Łódź.
Strmeňová J., 1973, Czy przyniósł mnie bocian?, il. J. Pavlíčková, Warszawa.
Wood-Allen M., 1925, O czem każda dziewczynka wiedzieć powinna, Łódź.
Zdann M., 1984, My – jak powstaje życie, oprac. graf. M. Maryniak i P. Bogusławski, Warszawa.
Zdann M., 1984, My – skąd się biorą dzieci, oprac. graf. M. Maryniak i P. Bogusławski, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1737
Liczba cytowań: 0
