Komentarze „nowego typu”. Przypadki objaśnień i przypisów w dziesięcioleciu powojennym. Część I
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2017.0018Słowa kluczowe
dziesięciolecie powojenne (1944–1956), objaśnienia i przypisy w tużpowojennej prasie społeczno-literackiej, przypisy w „nowym literaturoznawstwie”Abstrakt
W artykule podjęto próbę analizy różnego rodzaju objaśnień i przypisów stosowanych w okresie dziesięciolecia powojennego 1944–1956 w różnych publikacjach (literackich, naukowych), ale i różnych wydawnictwach (prasowych, książkowych). W każdym przypadku przedmiotem opisu są cele i zadania stosowanych przypisów, w okresie, o którym mowa, realizują one bowiem funkcje dalece wykraczające poza ich podstawową rolę informacyjną. Ich obecność (albo i nieobecność) jest już nacechowana znaczeniowo, natomiast możliwości ich stosowania i wykorzystywania do realizacji różnych celów zależą też od dynamiki zmian społeczno-politycznych opisywanego dziesięciolecia powojennego (a więc pewnych faz tego okresu).
Przedmiotem zainteresowania są więc np. różnego rodzaju noty i przypisy, którymi redakcje czasopism opatrują publikacje tekstów literackich w pierwszych miesiącach i latach po zakończeniu wojny. Poza informacjami czysto wydawniczymi czy biograficznymi owe dopiski realizują w tym czasie dodatkowe zadania kreacyjne – w sytuacji rażącego braku publikacji książkowych gromadzone w notach i przypisach różne fakty, dane, opisy mają kreować obraz odradzającej się po wojnie literatury i życia literackiego, dawać wyobrażenie o jej obecnym stanie, ale i jej rozwojowych możliwościach.
Z kolei sposoby stosowania przypisów w pracach naukowych (czy uchodzących w tamtych latach za naukowe), z jednej strony sprowadzające się do znacznego ich ograniczenia, z drugiej – ukazujące bardzo wąski krąg możliwych zapożyczeń i odwołań, pokazują mechanizmy wykorzystywania przypisów w doraźnej walce politycznej (np. w walce z tzw. burżuazyjnym literaturoznawstwem).
Niestety podobne zjawiska (wykorzystywania objaśnień i przypisów do celów politycznych) można też zaobserwować w obszarze prac edytorskich i wydawnictw książkowych (zwłaszcza zbiorowych) – tę problematykę podejmuje właśnie prezentowany artykuł.
Bibliografia
Bajakowska I., 1948, Rozmowa z autorem „Pożegnań”, „Odrodzenie”, nr 6.
Baliński S., 1944, Ojczyzna Szopena, „Odrodzenie”, nr 1.
Bates J. M., 2000, Cenzura w epoce stalinowskiej, „Teksty Drugie”, nr 1–2.
Breza T., 1945, Mury Jerycha, „Kuźnica”, nr 8.
Breza T., 1945, Upadek Frysza, „Odrodzenie”, nr 30.
Budrowska K., 2009, Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948–1958, Białystok.
Camus A., 1948, Obcy, tłum. M. Zenowicz, „Kuźnica”, nr 9.
Dygat S., 1948,Pożegnania, Warszawa.
Dygat S., 1945,Ciotka Walerka, „Odrodzenie”, nr 27.
„Dzieła” Henryka Sienkiewicza w dokumentach Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (1948–1954), 2016, wybór, oprac. naukowe i wstęp K. Budrowska i K. Kościewicz, oprac. redakcyjne M. Budnik i W. Gardocki, Białystok.
Fadiejew A., 1950, O zadaniach krytyki literackiej. Referat wygłoszony na XIII Plenum Zarządu Związku Pisarzy Radzieckich, tłum. K. Poznańska, „Kuźnica”, nr 8.
Ginczanka Z., 1945, Przebudzenie, „Odrodzenie”, nr 27.
Jastrun M., 1944, Godzina strzeżona, „Odrodzenie”, nr 6–7.
Kott J., 1951, Miara postępowości w historii literatury, w: O sytuacji w historii literatury polskiej. Wybór referatów wygłoszonych na Zjeździe Polonistów w dniach od 8 do 12 maja 1950 r., Warszawa.
Kott J., 1948, O „Lalce” Bolesława Prusa, Warszawa.
Kott J., 1949, Szkoła klasyków, Warszawa.
Malewska H., 1945, Arkan, „Odrodzenie”, nr 34.
Malewska H., 1956, Sir Tomasz More odmawia, Warszawa.
Markiewicz M., 2004, O cytatach i przypisach, Kraków.
Miłosz C., 1945,Kolorowym atramentem, „Przekrój”, nr 2.
Miłosz C., 1945, Ocalenie, „Odrodzenie”, nr 56–57.
Miłosz, C., 1945, „Głosów biednych ludzi”, „Odrodzenie”, nr 16.
Na rogu Stalina i Trzech krzyży. Listy do Jerzego Borejszy 1944–1952, 2014, wybór, wstęp, oprac. i przypisy G. P. Bąbiak, Warszawa.
Ochęduszko J., 1945, Nareszcie, „Odrodzenie”, nr 21.
Ozga-Michalski J., 1944, Rada, „Wieś”, nr 1–2.
Olszewski K., 1945, Głód, „Odrodzenie”, nr 31.
Olszewski K., 1945,Urzędowy koń, „Przekrój”, nr 22.
Przyboś J., 1944, Póki my żyjemy, „Odrodzenie”, nr 2–3.
Sartre J. P., 1948, Pod ścianą, tłum. S. Dygat, „Kuźnica”, nr 12.
Słonimski A., 1944, Sąd, „Odrodzenie”, nr 1.
Stradecki J., 1959, Julian Tuwim. Bibliografia, Warszawa.
Szlengel W., 1977, Co czytałem umarłym. Wiersze getta warszawskiego, zebrała i oprac. I. Maciejewska, Warszawa.
Szlengel W., 1945, Kartka z dziennika akcji, „Odrodzenie”, nr 35.
Tuwim J., 1949, Kwiaty polskie, Warszawa.
Tuwim J., 1950, Kwiaty polskie, wyd. 2 przejrzane przez autora, Warszawa.
Tuwim J., 1993, Kwiaty polskie, oprac. T. Januszewski, Warszawa.
Tuwim T., 2005, Kwiaty polskie, wybrał i oprac. T. Januszewski, Wrocław.
Tuwim J., 1947, Kwiaty polskie (Dwa fragmenty), „Odrodzenie”, nr 51–52.
Ważyk A., 1944, Wiersze, „Odrodzenie”, nr 4–5.
Zegadłowicz E., 1945,Na dnie skrzypiec, Z myśli i uwag, „Odrodzenie”, nr 26.
Żółkiewski S., 1951, Badania nad literaturą polską. Dorobek, stan i potrzeby. Z powodu I Kongresu Nauki Polskiej, Warszawa.
Żółkiewski S., Stradecki J., 1955, Rozwój badań literatury polskiej w latach 1944–1954, Warszawa.
Żółkiewski S., 1950, Stare i nowe literaturoznawstwo. Szkice krytyczno-naukowe, Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 332
Liczba cytowań: 0