Zmysłowy taniec ożywionych liter. Kilka słów o typografii elektronicznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2016.018Słowa kluczowe
typografia, typografia elektroniczna, gestyczny odbiór typografii, e-typografiaAbstrakt
Artykuł stawia pytania o kształt typograficzny tekstów elektronicznych i nowe możliwości, jakie rysują się przed twórcami, przynosząc w efekcie charakterystykę tzw. typografii kinetycznej, rozszerzonej. Punktem odniesienia są tu zarówno ujęcia teoretyczne, jak i analizy konkretnych przykładów literackich. Rozważania koncentrują się nie tylko na pracach autonomicznych, testujących możliwości e-typografii, lecz i na próbach „prze-pisania” na nowomedialną typograficzną formę tekstów z tzw. kanonu. Poruszane problemy i przywoływane utwory są rozpatrywane w kontekście tradycji, zaś jednym z zagadnień poruszanych w szkicu staje się tworzenie (dosłownych) tekstowych krajobrazów, budowanie literackiej przestrzeni z liter, słów i zdań. Całość rozważań dopełnia obraz nowej postaci typografii w świetle sztuki coraz silniej angażującej odbiorców i coraz częściej zachęcającej do interakcji z dziełem. W tym kontekście zostają postawione pytania o możliwość gestycznego, angażującego ciało czytelnika, odbioru typografii.
Bibliografia
Angel M., Gibbs A., At the Time of Writing: Digital Media, Gesture, and Handwriting, „Electronic Book Reviev” 30.08.2013, http://www.electronicbookreview.com/thread/electropoetics/gesture (dostęp: 01.11.2013).
Anna Kociemba, https://www.youtube.com/watch?v=YX9dEQljvuI (dostęp: 01.02.2015).
Anna Maj, https://www.youtube.com/watch?v=hhIjr1VVb_I (dostęp: 01.02.2015).
Antoine Bardou-Jacquet, http://www.adforum.com/people/antoine-bardou-jacquet-32903/work/6392 (dostęp: 17.02.2017).
Bolter D. J., 2014, Przestrzeń pisma. Komputery, hipertekst i remediacja druku, Kraków.
Bouchardon S., 2014, Figures of Gestural Manipulation in Digital Fictions, w: Analizing Digital Fiction, ed. A. Bell, A. Ensslin, H. K. Rustad, New York–London.
Brownie B., Fluid Characters in Temporal Typography, „Fusion” 2013, No. 1, http://www.fusion-journal.com/issue/001-fusion/fluid-characters-in-temporal-typography (dostęp: 01.02.2015).
Brownie B., One Form, Many Letters: Fluid and transistent letterforms in screen-based typographic artefacts, „Networking Knowledge: Journal of the MeCCSA Postgraduate Network” 2007, Vol. 1, No. 2.
Cayley J., From Byte to Inscription. An Interview with John Cayley by Brian Kims Stefans, „The Iowa Review Web” February 2003, http://thestudio.uiowa.edu/tirw/TIRW_Archive/tirweb/feature/cayley/cayley_interview.pdf (dostęp: 17.02.2017).
Cliffor A., The Sweet Old Etcetera, http://collection.eliterature.org/2/works/clifford_the_sweet_old_etcetera.html (dostęp: 17.02.2017), cyt. za: J. Helfand, Electronic Typography. The New Visual Language, „Print” 1994, No. 48, https://www.typotheque.com/articles/electronic_typography_the_new_visual_language (dostęp: 01.02. 2015).
Derrick de Kerckhove, 2001, Inteligencja otwarta, Warszawa.
Drucker J., Entity to Event: From Literal, Mechanistic Materiality to Probabilistic Materiality, „Paralax” 2009, No. 15 (4).
Drucker J., Humanities Approaches to Interface Theory, „Culture Machine” 2011, No. 12, http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&cad=rja&uact=8&ved=0CDAQFjAC&url=http%3A%2F%2Fwww.culturemachine.net%2Findex.php%2Fcm%2Farticle%2Fdownload%2F434%2F462&ei=Zp8EVda5DaefygPXj4DACA&usg=AFQjCNF0ichMwXFGOX1P5DiGFHsf6-EFew&bvm=bv.88198703,d.bGQ (dostęp: 01.02.2015).
Druckner J., 1994, The Visible Word. Experimental Typography and Modern Art, 1909–1923, Chicago.
Emerson L., 2014, Reading Writing Interfaces. From the Digital to the Bookbound, Minneapolis–London.
Fajfer Z., Bazarnik K., 2010, Oka-leczenie, Kraków.
Glazier L. P., 2002, Digital Poetics. The Making of E-Poetries, Tuscaloosa.
Górska I., Liberatura wobec rekonfiguracji aistheis, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2012, nr 55 (110), z. 2.
Górska-Olesińska M., 2010, Elektroniczne uwolnienie słowa. W środowisku poematów cyfrowych, w: Materia sztuki, red. M. Ostrowicki, Kraków.
Górska-Olesińska M., 2012, „Playable poetry” i gry komputerowe. Krytyczne negocjacje, w: Olbrzym w cieniu. Gry w kulturze audiowizualnej, red. A. Pitrus, Kraków.
Hayles K. N., 2002, Writing Machines, London–Cambridge.
Hayles K. N., 2008, Electronic Literature. New Horizons for the Literary, Notre Dame.
Hillis Miller J., 2014, O literaturze, Poznań.
Hopfinger M., 1993, W laboratorium sztuki XX wieku. O roli słowa i obrazu, Warszawa.
Jasieński B., 1978, Futuryzm polski (bilans), w: Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, Wrocław.
Joerg Piringer, http://joerg.piringer.net/index.php?href=software/typenoize.xml (dostęp: 01.02.2015).
Johnston W. D., Aesthetic Animism: Digital Poetry as Ontological Probe, http://glia.ca/conu/THESIS/ (dostęp: 01.02.2015).
Jörgen Pirminger, http://joerg.piringer.net/index.php?href=abcdefg/abcdefg.xml (dostęp: 01.02.2015).
Kac E., 2014, Biopoetry, w: The Johns Hopkins Guide to Digital Media, ed. M.-L. Ryan, L. Emerson, B. J. Robertson, Baltimore.
Kendall R., Faith, http://collection.eliterature.org/1/works/kendall__faith.html (dostęp: 17.02.2017).
Lenk K., Czarne na białym, w ruchu… O wizualnych i przestrzennych aspektach znaków, „(2+3D)” 2010, nr 35.
Lewis E., Obx Labs, http://www.obxlabs.net (dostęp: 01.02.2015).
Lewis J., A. Weyers, 1999, ActiveText: A Method for Creating Dynamic and Interactive Texts, w: Symposium in User Interface Software and Technology Proceeding in the 12th annual ACM symposium on User interface software and technology, Asheville.
Lewis J., B. Nadeau, Writing with Complex Type, http://wyldco.com/pub/lewisnadeau_complextype.pdf (dostęp: 01.02.2015).
Lewis J., Tsonis F., SenseText: Gesture Based Control of Text Visualization, http://www.obxlabs.net/obx_docs/GestureFinal.pdf (dostęp: 01.02.2015).
Listy Władysława Strzemińskiego do Juliana Przybosia z lat 1929–1933, „Rocznik Historii Sztuki” 1973, t. 9.
Krueger M. K., Artificial Reality II, cyt. za: L. Emerson, Reading Writing Interfaces. From the Digital to the Bookbound, Minneapolis–London 2014.
Marinetti F. T., 1914, Distruzione della sintassi. Immaginazione senza fili. Parole in libertá, w: Marinetti F. T., Zang tumb tumb, Milano.
Mistyka tekstu, https://www.youtube.com/watch?v=YpW40rmUsI8 (dostęp: 01.02.2015).
Neruda, P. 1982, Oda do typografii, Warszawa.
Nowakowski R., 2008, Traktat kartkograficzny, czyli rzecz o liberaturze, Bodzentyn.
Obx Lab, www.obxlabs.net (dostęp: 17.02.2017).
Pawlicka U., Od czytania do oglądania. O Twożeniu literackiego remaku wiersza „Marsz” Brunona Jasieńskiego,
http://www.techsty.art.pl/magazyn/magazyn7/rec/marsz_jasienskiego.html (dostęp 29.09.2011).
Platon, 1990, Kratylos, Wrocław.
Poemm, http://www.poemm.net (dostęp: 17.02.2017).
Przybyszewska A., 2015, Liberackość dzieła literackiego, Łódź.
Przybyszewska A., 2008, Liberacka analiza tekstu (o czytaniu „Oka-leczenia” Zenona Fajfera i Katarzyny Bazarnik), w: Polska literatura najnowsza – poza kanonem, red. P. Kierzek, Łódź.
Przybyszewska A., 2009, Liberackie marginesy tekstu sieciowego, w: Tekst [w] sieci, red. A. Gumkowska, Warszawa.
Przybyszewska A., 2014, Close Reading of the Liberatic Canon: On „Oka-leczenie” by Zenon Fajfer and Katarzyna Bazarnik, w: Incarnations of Material Textuality: From Modernizm to Liberature, ed. Katarzyna Bazarnik, Izabela Curyłło-Klag, Cambridge.
Przybyszewska A., Którędy do literatury nowomedialnej?, „Fragile” 2008, nr 2.
Przybyszewska A., Ku literaturze grywalnej (kilka uwag wstępnych), „Przegląd Kulturoznawczy” 2014, nr 2.
Przybyszewska A., Między materialnością a wirtualnością. Przypadek książek rzeczywistości rozszerzonej, „Teksty Drugie” 2014, nr 3.
Przybyszewska A., O niektórych strategiach otwarcia na czytelnika w wybranych przykładach literatury nowomedialnej (rekonesans), w: Teksty, kultury, uczestnictwa, red. M. Maryl, A. Wójtowicz i A. Dąbrówka.
Przybyszewska A., Po(d)żeranie tekstu. Wstęp do rozważań o czytaniu kinetycznym, w: e-polonistyka 3, red. A. Dziak, Lublin.
Przybyszewska, A., 2009, Nowa? Wizualna? Architektoniczna? Przestrzenna? Kilka słów o tym, co może literatura w dobie Internetu, w: e-polonistyka, red. A. Dziak i S. J. Żurek, Lublin.
Raley, R., „Living Letterforms”. The Ecological Turn in Contemporary Digital Poetics, „Contemporary Literature” 2011, Vol. 52, No. 4.
Satalecka E., 2011, Esej, http://issuu.com/warsztatgraficznyewasatalecka/docs/esej/31 (dostęp: 01.02.2015).
SenseText, http://www.obxlabs.net/projects/sensetext (dostęp: 01.02.2015).
Simanowski R., 2009, What is and to What End Do We Read Digital Literature?, w: Literary Art in Digital Performance. Case Studies in New Media Art and Criticism, ed. F. J. Ricardo, Nowy Jork–London, http://dm.postmediumcritique.org/Book_LiteraryArtInDigitalPerformance.pdf (dostęp: 28.05.2013).
Simanowski R., 2011, Digital Art and Meaning. Reading Kinetic Poetry, Text Machines, Mapping Art, and Interactive Installations, Minneapolis.
Small D., Navigating large bodies of text, http://research.ibm.com/journal/sj/353/sectiond/small.txt (dostęp: 20.10.2007).
Small D., Navigating large bodies of text, http://research.ibm.com/journal/sj/353/sectiond/small.txt (dostęp: 20.10.2007).
Stern A., 1959, Wspomnienia z Atlantydy, Warszawa.
Twożywo, http://www.twozywo.art.pl/twzw.php?4cyf (dostęp 17.02.2017).
Warde B., 2011, Kryształowy kielich, czyli druk powinien być niewidoczny, w: Widzieć. Wiedzieć. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie, red. P. Dębowski i J. Mrowczyk, Kraków.
Warde B., Alphabet, cyt. za: M. McLuhan, Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka, Warszawa 2004.
Wardrip-Fruin N., 2003, From Instrumental Texts to Textual Instruments, w: Proceedings of Digital Art and Culture 2003, http://www.hyperfiction.org/texts/textualInstrumentsShort.pdf (dostęp: 28.05.2013), Melbourne.
Wardrip-Fruin N., 2007, Playable Media and Textual Instruments, w: The Aesthetics of Net Literature. Writing, Reading and Playing in Programmable Media, ed. P. Gendolla, J. Schӓfer, Bielfeld.
Ważyk A., 1980, Przedmowa, w: S. Mallarmé, Wybór poezji, Warszawa.
Wong Y. Y., 1996, Temporal Typography. A Proposal to Enrich Written Expression, w: Conference companion on Human factor in computing systems: common groud, Vancouver.
Writing Complex, http://writingcomplex.net (dostęp: 17.02.2017).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 653
Liczba cytowań: 0
