Dzienniki Racheli Auerbach i Marylki w kontekście materialności świadectw Zagłady

Abstrakt

Autor zajmuje się materialnością zapisów doświadczenia Zagłady, a szczególnie fenomenem tekstów w różny sposób uszkodzonych (na skutek oddziaływania wilgoci, czynników chemicznych czy biologicznych, a także zniszczonych mechanicznie). Uszkodzenia te są efektem ukrywania tekstów, przede wszystkim pod ziemią w źle zabezpieczonych pojemnikach – jak dokumenty z Archiwum Ringelbluma. Powstałe podczas ukrywania rozliczne skazy tekstu odciskają się na jego substancji materialnej, przekształcają ją w taki sposób, który nie leżał w intencji autora, a jest wynikiem oddziaływania przypadkowych czynników zewnętrznych. Stanowią często zasadniczą trudność w odczytaniu tekstu i jego edycji. Można je jednak traktować (i tak czyni autor) jako szczególny stygmat Zagłady. Uszkodzone teksty uzyskują przez to podwójne odniesienie. Po pierwsze – wskazują na swego autora i opisywany przez niego świat. Po drugie – wskazują na siebie. Stają się cenne nie tylko przez to, o czym mówią, lecz także dzięki temu, że w ogóle są. Tak jak przedmioty ocalałe z katastrofy, teksty te nabierają wartości już przez to samo, że istnieją. Autor koncentruje się na dokumentach z Archiwum Ringelbluma i opisuje różne rodzaje uszkodzeń ocalałych tam tekstów. Skupia się przede wszystkim na fragmencie dziennika Racheli Auerbach – na ostatnim wpisie sporządzonym 26 lipca 1942 roku, w piątym dniu trwania wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim.