Sztuka Edycji
O funkcji składniowej staropolskich imiesłowów czynnych – konsekwencje edytorskie interpretacji składniowej
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SE.2020.0003
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony wstawianiu interpunkcji do transkrypcji tekstów dawnych, w odniesieniu do konstrukcji z imiesłowami, na przykładzie staropolskich apokryfów Nowego Testamentu. Pokazano, że staropolskie imiesłowy pełniły inne funkcje składniowe niż dzisiejsze imiesłowy, a co za tym idzie – wymagają innej, odzwierciedlającej ten stan rzeczy interpunkcji. Mogły bowiem być przydawką (prymarnie), podmiotem, dopełnieniem, okolicznikiem, orzeczeniem (głównym lub pobocznym). Często pełniły równocześnie dwie funkcje (np. „predykatywny atrybut”). Tymczasem ZWTS odsyłają wydawcę do współczesnych zasad interpunkcyjnych. Konieczność wstawienia graficznych delimitatorów tekstu zmusza edytora m.in. do opowiedzenia się za jedną z kilku potencjalnych funkcji imiesłowu. Jest to działanie w pewnym sensie ahistoryczne. Mechaniczne stosowanie się do zaleceń zawartych w ZWTS skutkuje zafałszowaniem obrazu składni tekstu staropolskiego oraz niejednokrotnie prowadzi do absurdów fabularnych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Boyer J. L., 1984, The Classification of Participles: A Statistical Study, „Grace Theological Journal”, z. 5.2, s. 163–179.
Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, 1995, pod red. W. Wydry i W. R. Rzepki, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Gramatyka historyczna języka polskiego, 1965, pod red. Z. Klemensiewicza, T. Lehr-Spławińskiego i S. Urbańczyka, Warszawa, s. 380–387.
Grybosiowa A., 1975, Rozwój funkcji składniowej imiesłowów nieodmiennych w języku polskim. Związki z nomen, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Krążyńska Z., 2010, Średniowieczne techniki rozbudowywania zdań (na przykładzie wielkopolskich rot sądowych), „Kwartalnik Językowy”, z. 3–4, s. 1–16.
Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A., 2015, Składnia średniowiecznej polszczyzny, Poznań.
Krążyńska Z., Twardzik W., 2002, Imiesłowy czynne w staropolskich rotach i zapiskach sądowych a „mowa potoczna”, w: Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, VIII, pod red. M. Białoskórskiej i L. Mariak, Szczecin, s. 341–361.
Kuźmicki M., 2015, Czynnik pamięciowy w powstawaniu tekstu średniowiecznego, „Polonica”, s. 115–129.
Mazurkiewicz R., 2015, Żywot Pana Jezu Krysta (1522). Notatki na marginesie najnowszej edycji, „Studia Źródłoznawcze”, s. 171–178.
Mika T., 2012, Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, s. 131−145.
Mika T., Ziółkowska O., 2017, Jak wprowadzać interpunkcję do transkrypcji tekstu staropolskiego?, w: Staropolskie Spotkania Językoznawcze 2: Jak wydawać teksty dawne, pod red. K. Borowiec, D. Masłej, T. Miki i D. Rojszczak-Robińskiej, Poznań, s. 105–126.
Moszyński L., 1990, Pierwsze przejawy samodzielnego życia biblijnych struktur stylistycznych w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, z. 26, s. 187–196.
Petrov I. N., Twardzik W., 2010, Kamień, którzy odrzucili „budując”, czyli o staropolskich imiesłowach nieodmiennych w funkcji podmiotu, „Język Polski”, z. 1, s. 5–15.
Petrow I. N., Twardzik W., 2014, O staropolskich imiesłowach dociekliwie i odkrywczo, „Slavia časopis pro slovanskou filologii”, z. 4, s. 423–431.
Rozmyślanie przemyskie, 1998–2000, t. 1–2, wyd. F. Keller i W. Twardzik, Weiher–Freiburg im Breisgau.
Saloni Z., 1967, O tendencjach w zakresie użycia imiesłowów przysłówkowych, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 67–71.
Słoboda A., 2001, Imiesłowy u Norwida, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Seria Językoznawcza VII, Poznań, s. 139–150.
Słownik ortograficzny języka polskiego PWN. Wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, 1995, pod red. M. Szymczaka, Warszawa.
Słownik ortograficzny z zasadami pisowni i interpunkcji, 2000, pod red. E. Polańskiego i P. Żmigrodzkiego, Kraków.
Sobotka P., 2017, Komentarz językowy a interpretacja i rozumienie tekstu dawnego, w: Staropolskie Spotkania Językoznawcze 2: Jak wydawać teksty dawne, pod red. K. Borowiec, D. Masłej, T. Mika i D. Rojszczak-Robińskiej, Poznań.
Stramczewska O., 2013, Obecność miniatur a język „Rozmyślań dominikańskich”, „Kwartalnik Językoznawczy”, z. 4, s. 59–70.
Stramczewska O., 2014, Interpunkcja transkrypcji. Znad „Rozmyślania przemyskiego”, Lublin.
Taszycki W., 1924, Imiesłowy czynne, teraźniejszy i przeszły I. w języku polskim, Kraków.
Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, 1955, oprac. J. Woronczak, Wrocław.
Ziółkowska O., 2015, O dwóch interpretacjach składni „Rozmyślań dominikańskich”, w: Juwenalia historycznojęzykowe I, pod red. K. Borowiec, D. Masłej i O. Ziółkowskiej, Poznań, s. 133–148.
ISSN 2084-7963 (print)
ISSN 2391-7903 (online)