Czy naprawdę unia została wykreślona z projektów Litwy nowoczesnej w końcu XIX – na początku XX wieku?

Rimantas Miknys

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RL.2020.6.10

Abstrakt


W artykule podjęto próbę krytycznej oceny tezy funkcjonującej w historiografii litewskiej, a częściowo także polskiej, że idea unii obu państw została wyeliminowana z projektów litewskiego ruchu narodowego ukształtowanych w końcu XIX i na początku XX w. Wyniki analizy ukazują potrzebę badań koncepcji federalizmu litewskiego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii wpływu na nią unii polsko-litewskiej.

Słowa kluczowe


idea unii polsko-litewskiej (lubelskiej); litewski ruch narodowy; projekty państwowości Litwy; „federalizm litewski”; historiografia litewska a polska

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Źródła rękopiśmienne

Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie, Dział Rękopisów (LMAVB), f. 138–2230; f. 138–2231; f. 138–2232; f. 138–2252; f. 138–2265.

Biblioteka Polska w Paryżu, Archiwum Henryka Gierszyńskiego. Varia-Lituanie, sygn. 2739. Lietuvos centrinis valstybės archyvas, f. 383, ap. 7, b. 56.

Lietuvos ypatingasis archyvas, f. 3377, ap. 38, b. 51.

Lietuvių literatūros ir tautosakos instituto bibliotekos Rankraščių skyrius, f. 1–695.

Źródła drukowane

Atsiliepimas lietuviškos draugystės „Želmuo” Paryžiuje, Tilžėje 1902.

Lietuva vokiečių okupacijoje Pirmojo pasaulinio karo metais 1915–1918. Lietuvos nepriklausomos valstybės genezė, oprac. E. Gimžauskas, Vilnius 2006.

Lietuvių kultūros veikėjų laiškai J.I. Kraševskiui, wyd. B. Genzelis, Vilnius 1992.

Litwa wobec wojny. Poufny memoriał Michała Römera z sierpnia 1915, oprac. W. Sukiennicki, „Zeszyty Historyczne” 1970, 17, s. 56–127.

Programas Lietuviškos social-demokratiškos partijos, [Tilžė] 1896.

Szklennik A., „Wspomnienia o wydarzeniach w Wilnie i w kraju”: dziennik, cz. 2, wstęp i oprac. J. Gierowska-Kałłaur, Warszawa 2019 (Metamorfozy Społeczne, t. 18).

Prasa

„Darbininkų balsas” 1902, nr 3.

„Varpas” 1896, nr 11; 1901, nr 4; 1902, nr 12; 1905, nr 7/8.

Opracowania

Aleksandravičius E., Unijos šešėlyje, arba federalizmas lietuvių Atgimimo politinėje vaizduotėje (XIX a. pabaiga – XX a. pradžia), w: Lietuva ir Lenkija XX amžiaus geopolitinėje vaizduotėje, Kaunas 2012, s. 11–33.

Aleksandravičius E., Kulakauskas A., Carų valdžioje. Lietuva XIX amžiuje, Vilnius 1996 (wyd. pol.: Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, tłum. B. Kalęba, Kraków 2003).

Bardach J., Krajowcy, federaliści, inkorporacjoniści, w: idem, O dawnej i niedawnej Litwie, Warszawa 1988.

Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa 1966.

Čepėnas P., Naujųjų laikų Lietuvos istorija, t. 1, Chicago 1977.

Grygaitis K., Polskie idee federacyjne i ich realizacja w XIX i XX w., Częstochowa 2001.

Jurkiewicz J., Demokraci wileńscy w latach 1905–1914 (Zarys działalności politycznej), „Acta Baltico-Slavica” 18, 1983, s. 157–173.

Jurkiewicz J., Rozwój polskiej myśli politycznej na Litwie i Białorusi w latach 1905–1922, Poznań 1983.

Krajowość – tradycje zgody narodów w dobie nacjonalizmów. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Instytucie Historii UAM w Poznaniu (11–12 maja 1998), red. J. Jurkiewicz, Poznań 1999.

Kudirka J., Mikalojaus Akelaičio (1829–1887) socialinės pažiūros, „Lietuvos aukštųjų mokyklų mokslo darbai” serija A, 1980, nr 2(71), s. 15–27.

Laurinavičius Č., Mykolas Römeris – Lietuvai, arba dar kartą apie Lietuvos pilietinio paveldo problemą, „Kultūros barai” 1995, nr 2, s. 54–59.

Lewandowski J., Federalizm. Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego (XI 1918 – IV 1920), Warszawa 1962.

Lietuvos istorija, t. 10, cz. 1: Nepriklausomybė (1918–1940), red. Č. Laurinavičius, Vilnius 2013.

Łossowski P., Dwie drogi odrodzenia kulturalnego i narodowego Litwinów (Baranauskas i Basanavičius), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 31, 1996, s. 149–155.

Łossowski P., Po tej i tamtej stronie Niemna. Stosunki polsko-litewskie 1883–1939, Warszawa 1985.

Merkys V., Lietuvos socialdemokratai ir nacionalinio išsivadavimo judėjimas (ligi 1904 m.), w: Mintys apie Lietuvos komunistų partijos kelią, Vilnius 1989, s. 9–19.

Miknys R., Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valstybingumo tradicija lietuvių tautinio judėjimo programoje: teorinis ir praktinis aspektai, w: Lietuvos Didžiosios Kunigaikštijos tradicija ir tautiniai naratyvai, oprac. A. Bumblauskas, G. Potašenko, Vilnius 2009, s. 117–143.

Miknys R., Mykolo Römerio Lietuvos valstybingumo koncepcija ir pastangos ją įgyvendinti 1911–1919 metais, w: Lietuvių atgimimo istorijos studijos, t. 13: Mykolas Römeris, Vilnius 1996, s. 88–113.

Miknys R., Wileńscy autonomiści i ich projekty autonomii politycznej Litwy w latach 1904–1905, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 8, 2001, s. 98–113.

Ochmański J., Historia Litwy, Wrocław 1982.

Ochmański J., Litewski ruch narodowo-kulturalny w XX wieku, Białystok 1965.

Römer M., Naiwni, „Głos Litwy” 1920, nr 2, s. 2–3.

Römer M., Proces odrodzeniowy narodu litewskiego i jego rezultaty, „Nowe Słowo” 1940, nr 38, s. 1–2.

Römeris M., Lietuvos konstitucinės teisės paskaitos, cz. 1, Kaunas 1937.

Römeris M., Valstybė, t. 2, Kaunas 1935.

Sawicki J., Michał Römer a problemy narodowościowe na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Toruń 1998.

Sirutavičius V., Dvi lietuvių tautinio atgimimo interpetacijos (Mykolas Römeris ir Juozapas Albinas Herbačiauskas), w: Lietuvių atgimimo istorijos studijos, t. 13: Mykolas Römeris, Vilnius 1996, s. 54–79.

Solak Z., Między Polską a Litwą. Życie i działalność Michała Römera 1880–1920, Kraków 2004.

Tyla A., Связи Микалоюса Акелаитиса с польскими культурными и политическими деятелями / Svi͡azi Mikaloi͡usa Akelaitisa s pol‘skimi kul‘turnymi i politycheskimi dei͡ateli͡ami, w: Związki rewolucjonistów polskich i rosyjskich w XIX w. Materiały sesji naukowej Poznań, 12–14 listopada 1970, przyg. W. Śliwowska, Wrocław 1972, s. 171–179.

Vyšniauskas A., Sociademokratijos politinė transformacija 1896 metais, w: Lietuvių atgimimo istorijos studijos, t. 3: Lietuvos valstybės idėja (XIX a. – XX a. pradžia), Vilnius 1991, s. 67–132.


Refbacks

  • There are currently no refbacks.

Partnerzy platformy czasopism