Reformacja w miastach prywatnych w Koronie w XVI wieku

Jacek Wijaczka

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RDSG.2016.SI.16

Abstrakt


Niniejszy artykuł jest próbą podsumowania dotychczasowego stanu badań i wiedzy na temat reformacji w miastach prywatnych w Koronie. Przedmiotem zainteresowania jest m.in., czy szlacheccy właściciele miasteczek zmuszali mieszkańców do konwersji na wybraną przez siebie konfesję. Zakres geograficzny artykułu obejmuje Koronę, a właściwie jej dwie prowincje: Małopolskę i Wielkopolskę, gdyż w Prusach Królewskich w XVI w. nie było miast prywatnych. Zakres chronologiczny określony został w tytule.

Słowa kluczowe


miasta prywatne; reformacja; Zygmunt Stary; Zygmunt August; przymus wyznaniowy; szlachta; mieszczanie; chłopi

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Akta synodów różnowierczych w Polsce, t. 1: 1550–1559, t. 2: 1560–1570, t. 4: Wielkopolska 1569–1632, oprac. M. Sipayłło, Warszawa 1966, 1972, 1997.

Banach A.K., Konwersje protestantów na katolicyzm w Koronie w latach 1560–1600, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, DCCXIV, Prace Historyczne” 1985, z. 77, s. 21–36.

Barycz H., U kolebki małopolskiego ruchu reformacyjnego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1, 1956.

Barycz H., W najstarszym ośrodku szkolnym różnowierstwa polskiego (Powstanie, wzrost i upadek gimnazjum w Pińczowie), w: Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70. rocznicę urodzin, Warszawa 1960, s. 381–400.

Bąk L., Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji w XVI–XVIII w., Piła 1999.

Bogucka M., Miasta w Polsce a reformacja. Analogie i różnice w stosunku do innych krajów, w: taż, Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV–XVIII w., Warszawa 2008.

Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.

Borawska T., Małłek J., Reformacja w Polsce w świetle relacji pruskiej i meklemburskiej z sejmu piotrkowskiego 1555 r., „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia XX” 1985.

Bukowski J., Dzieje reformacyi w Polsce od jej wejścia do Polski aż do jej upadku. Według najnowszych źródeł, t. 1: Początki i terytorialne rozprzestrzenienie się reformacyi, Kraków 1883.

Chachaj M., Mikołaj Radziwiłł Czarny a kościół katolicki w Szydłowcu, w: Z dziejów parafii szydłowieckiej. Materiały sesji popularnonaukowej 21 lutego 1998 roku, red. J. Wijaczka, Szydłowiec 1998.

Cynarski S., Raków ośrodkiem radykalizmu ariańskiego 1569–1572, w: Raków. Ognisko arianizmu, red. S. Cynarski, Kraków 1968.

Dombek L., Reformacja na Kujawach w XVI wieku, „Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, nr 4, Prace Komisji Historii” 1966, t. 3.

Dworzaczkowa J., Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Warszawa 1997.

Dworzaczkowa J., Konwersje na katolicyzm szlachty ewangelickiej wyznania czeskiego w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 50, 2006, s. 89–100.

Finkel L., Konfesja podana przez posłów na sejmie piotrkowskim w r. 1555, KH, t. 10, 1896, nr 2.

Gotocki P. ks., Zapisy rocznikarskie w Poniecu 1617–1651, oprac. ks. J. Związek, Kielce 1998.

Janaczek S., Reformacja we Włoszczowie, w: Reformacja w powiecie włoszczowskim, red. R.P. Pacanowski, Włoszczowa 2008.

Janusz G., Miasto Janowiec nad Wisłą. Ustrój władz miejskich i stosunki społeczno-ekonomiczne w świetle przywilejów, Janowiec 1999.

Klemp A., Protestanci w dobrach prywatnych w Prusach Królewskich od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk 1994.

Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI–XVII w., Lublin 1933.

Kościelak S., Reformacja w małych miastach województwa pomorskiego. Próba podsumowania, „Zapiski Historyczne” 70, 2005, z. 4, s. 27–54.

Kowalska H., Działalność reformatorska Jana Łaskiego w Polsce 1556–1560, Warszawa 1999.

Kowalska H., Oleśnicki Mikołaj, w: PSB, t. 23, Wrocław 1978.

Kowalska H., Stanisław Szafraniec z Pieskowej Skały, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 3, 1958.

Kowalski W., Zarys dziejów Chmielnika w czasach przedrozbiorowych, „Almanach Historyczny” 1, 1999.

Kriegseisen W., Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo-kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka – Niderlandy Północne – Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010.

Kulejewska-Topolska Z., Nowe lokacje miejskie w Wielkopolsce od XVI do końca XVIII wieku, Poznań 1964.

Malanowicz S., Ludność miasta Rakowa w XVII i XVIII wieku, w: Raków. Ognisko arianizmu, Kraków 1968.

Mietz A., Pakulski J., Łobżenica. Portret miasta i okolicy, Łobżenica–Toruń 1993.

Misiurek J. ks., Chrystologia Braci Polskich. Okres przedsocyniański, Lublin 1983.

Motylewicz J., Ludność, życie gospodarcze i religijne Łańcuta od XIV do II połowy XVII wieku, w: Łańcut. Studia i szkice z dziejów miasta, red. W. Bonusiak, Rzeszów 1997.

Müller M.G., Reformationsforschung in Polen, „Archiv für Reformationsgeschichte” 100, 2009, s. 138–154.

Opas T., Miasta prywatne a Rzeczpospolita, KH, t. 78, 1971, nr 1.

Pamiętniki o dawnej Polsce z czasów Zygmunta Augusta obejmujące listy Jana Franciszka Commendoni do Karola Boromeusza, t. 1, tłum. J. Krzeczkowski, oprac. M. Malinowski, Wilno 1851.

Pawlak M., Reformacja na Kujawach w świetle wizytacji duszpasterskich biskupów Stanisława Karnkowskiego i Hieronima Rozrażewskiego z lat 1577–1584, w: Polska w kręgu polityki, kultury i gospodarki europejskiej.

Księga pamiątkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. Maksymiliana Grzegorza, red. Z. Zyglewski, Bydgoszcz 2007.

Pelczar R., Szkolnictwo protestanckie w województwie ruskim w XVI–XVII wieku, „Przemyskie Zapiski Historyczne” 8–9, 1993.

Pelczar R., Szkolnictwo w miastach zachodnich ziem województwa ruskiego (XVI–XVIII w.), Rzeszów 1998.

Pielas J., Zbory we Włoszczowskiem i ich patroni w XVI–XVII wieku, w: Reformacja w powiecie włoszczowskim, red. R.P. Pacanowski, Włoszczowa 2008.

Raków. Ognisko arianizmu, red. S. Cynarski, Kraków 1968.

Schramm G., Der polnische Adel und die Reformation 1548–1607, Wiesbaden 1965 (pol. wyd.: Szlachta polska wobec reformacji 1548–1607, tłum. J. Górny, red. M. Ptaszyński, Warszawa 2015).

Sipayłło M., Materiały do dziejów zboru w Ostrorogu, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 13, 1968.

Smyczyński H., O szkole kalwińskiej w Dubiecku w XVI wieku. Przyczynek do dziejów szkolnictwa różnowierczego na Rusi, „Kwartalnik Rzeszowski” 1966, nr 1.

Szczygieł R., Lokacje miast w Polsce w XVI wieku, Lublin 1989.

Śliwa T., Działalność reformacyjna Stanisława Mateusza Stadnickiego w diecezji przemyskiej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 18, 1971, z. 4.

Śliwa T. ks., Rozwój protestanckiej reformacji w diecezji przemyskiej w połowie XVI wieku, odb. z „Kronika Diecezji Przemyskiej”, Przemyśl 1975–1977.

Tazbir J., Reformacja jako ruch umysłowy, w: tenże, Szlachta i teologowie. Studia z dziejów polskiej kontrreformacji, Warszawa 1987.

Tazbir J., Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie, Warszawa 1993.

Topolski J., Leszno w czasach nowożytnych (1547–1793), w: Historia Leszna, red. J. Topolski, Leszno 1997.

Tworek S., Działalność oświatowo-kulturalna kalwinizmu małopolskiego (połowa XVI – połowa XVIII w.), Lublin 1970.

Tworek S., Narodziny i rozwój miasta w latach 1543–1660, w: Lubartów. Z dziejów miasta i regionu, red. S. Tworek, Lublin 1977.

Tworek S., Raków ośrodkiem radykalizmu ariańskiego, w: Raków. Ognisko arianizmu, red. S. Cynarski, Kraków 1968.

Tworek S., Szkolnictwo kalwińskie w Małopolsce i jego związki z innymi ośrodkami w kraju i za granicą w XVI–XVIII w., Lublin 1966.

Urban W., Chłopi wobec reformacji w Małopolsce w drugiej połowie XVI w., Kraków 1959.

Urban W., Franciszek Stankar starszy w Polsce, w: tenże, Et haec facienda, et illa non omittenda. Profesor Wacław Urban w swych dziełach wybranych, red. A. Kądziela, W. Kowalski, J. Muszyńska, Z. Pietrzyk, Warszawa 2012.

Urban W., Najstarsza wizytacja parafii Janowiec (1595 r.), „Notatnik Janowiecki” 1996, nr 2.

Urban W., Pińczów w okresie reformacji, w: Pińczowskie spotkania historyczne, z. 1: Pińczów za panowania pińczowskiej linii Oleśnickich. Materiały sesji naukowej 24 lutego 1997 r., Pińczów 1997.

Urban W., Reformacja we Włoszczowskiem, w: Z dziejów Włoszczowy i regionu włoszczowskiego. Materiały sesji naukowej z 15–16 grudnia 1989 r., Kielce 1991.

Urban W., Z dziejów reformacji w Radomskiem, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 3, 1966, z. 2.

Volumina legum, t. 2, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.

Wajsblum M., Ex regestro arianismi. Szkice z dziejów upadku protestantyzmu w Małopolsce, Kraków 1937–1948.

Wijaczka J., Luteranie w Koronie od 1517 do 1795 r., w: Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI–XX w.), t. 1: W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. J. Kłaczkow, Toruń 2012, s. 13–88.

Wijaczka J., Protestantyzm w regionie świętokrzyskim w XVI–XVII wieku (ze szczególnym uwzględnieniem dawnego powiatu radomskiego), w: Ewangelicy w Radomiu i regionie (XVI–XX w.). Studia i materiały, red. J. Kłaczkow, Radom 2007, s. 11–31.

Wijaczka J., Reformacja i początek reformacji, w: Dzieje regionu świętokrzyskiego od X do końca XVIII wieku, red. J. Wijaczka, Warszawa–Kielce 2004, s. 199–218.

Wijaczka J., The Reformation in Sixteenth-Century Poland. Success Story or a Failure?, „Reformation & Renaissance Review” 17, 2015, nr 1, s. 9–26.

Wojtyska H.D., Papiestwo – Polska 1548–1563. Dyplomacja, Lublin 1977.

Wyrobisz A., Drogi awansu społecznego mieszczan polskich w XVI w., w: Łukasz Górnicki i jego czasy, red. M. Gnatowski, Białystok 1979.

Wyrobisz A., Miasta prywatne w Polsce XVI–XVII wieku jako inwestycje kulturalne, KHKM, t. 26, 1978, nr 1, s. 47–56.

Wyrobisz A., Polityka Firlejów wobec miast w XVI wieku i założenie Janowca nad Wisłą, PH, t. 61, 1970, z. 4.

Wyrobisz A., Rola miast prywatnych w Polsce XVI i XVII wieku, PH, t. 65, 1974, z. 1.

Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.


Refbacks

  • There are currently no refbacks.

Partnerzy platformy czasopism