Karnawalizacja grozy w folklorze dziecięcym

Katarzyna Slany

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/LL.1.2017.001

Abstrakt


Artykuł zatytułowany "Karnawalizacja grozy w folklorze dziecięcym" porusza temat kreacyjnego języka dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnym wieku szkolnym, w którym jako dominanty kompozycyjne pojawiają się absurd, groteska, aluzyjność, turpizm, makabra, niestosowność, obscena, skatologiczny żart, infantylizacje, profanacje, hiperbole oraz ludyczne puenty. Szczegółowej analizie poddany zostaje folklor dziecięcy, czyli spontaniczna, wierszowana aktywność słowna dzieci towarzysząca zabawie. Tego rodzaju improwizowane mikroformy wierszowane wpisane są w kulturę dziecięcą i powstają w grupie rówieśniczej poza oficjalną  kulturą językową jako słowny akt buntu dzieci wobec narzucania im przez dorosłych języka sformalizowanego, instrumentalnego, ukierunkowanego na odwzorowanie rzeczywistości. Dzieci mają satysfakcję z łamania tabu językowych i wprowadzania w konsternację starszych od siebie. W wierszach tych obserwować można typowy dla struktury karnawału gest, jakim jest wzniesienie na piedestał najsłabszego w hierarchii społecznej – w zabawie – dziecka, które eksponuje poprzez język karnawałową wizję świata. Analiza obejmuje obecne w obiegu ustnym dzieci wiersze i krótkie formy prozatorskie obrazujące grozę skarnawalizowaną. Karnawałowe ujęcie grozy przez dzieci jest przejawem obalania monolityczności strachu, egzorcyzmowania lęku poprzez śmiech, neutralizowania go i nadawania „strachom” po bachtinowsku rozumianej „gęby”, innymi słowy budowania ludycznej i groteskowej wersji świata – na opak.

Słowa kluczowe


folklor dziecięcy, karnawalizacja; groteska; groza; Bogeyman

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Bachtin, M. (1975). Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu (przeł. A., A., Goreniowie). Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Bettelheim, B. (2010). Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni (przeł. D. Danek). Warszawa: W.A.B.

Cieślikowski, J. (1985). Wielka zabawa. Folklor dziecięcy, wyobraźnia dziecka, wiersze dla dzieci. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Evers, L. (2014). Here Comes a Chopper to Chop Off Your Head. The Dark Side of Childhood, Rhymes and Stories. London: Metro.

Goldstein, D., Grider, S. A., Thomas, B. J. (2007). Haunting Experiences. Ghosts in Contemporary Folklore. Logan-Utah: Utah State University Press.

Gryglewicz, T. (1984). Groteska w sztuce polskiej XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Janus-Sitarz, A. (1997). Groteska literacka. Od diabła w Damaszku po Becketta i Mrożka. Kraków: Universitas.

Jonca, M. (2005). Enfants terribles. Dzieci złe, źle wychowane w literaturze polskiej XIX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Kępiński, A. (1979). Lęk. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

Kostecka, W. (2016). Śmiech błazeński w literaturze i kulturze popularnej dla dzieci. W: G. Leszczyński (red.), Do śmiechu. Komizm w sztuce dziecka (s. 200−215). Poznań: Centrum Sztuki Dziecka.

Nikolajeva, M. (2000). From Mythic to Linear. Time in Children’s Literature. Lanham: Scarecrow Press.

Nowe fikołki Pana Pierdziołki. Powtarzanki i Śpiewanki (2013). Poznań: Zysk i S-ka.

Olkusz, K. (2010). Współczesność w zwierciadle horroru. O najnowszej polskiej fantastyce grozy. Racibórz: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Raciborzu.

Pałka, zapałka, dwa kije. Niegrzeczne rymowanki (2014). Toruń: Literat.

Papuzińska, J. (1996). Dziecko w świecie emocji literackich. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.

Pisarkowa, K. (2013). Wyliczanki polskie. Ene, due, rabe. Kraków: Petrus.

Rudolf, E. (2001). Świat istot fantastycznych we współczesnej literaturze popularnej. Wałbrzych: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałbrzychu.

Russel, W. B. (1994). Carnival, Control, and Corporate Culture in Contemporary Halloween Celebrations. W: J. Santino (red.), Halloween and Other Festivals of Death and Life (s. 109−119). Knoxville: University of Tennessee Press.

Simonides, D. (1986). Ele, mele, dudki. Rymowanki dzieci śląskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.

Slany, K. (2016). Monstruarium ludyczne w anglojęzycznych książkach obrazkowych dla dzieci. „Guliwer”, nr 2, 23−36.

Slany, K. (2016). Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Sznajderman, M. (1994). Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i Aids. Warszawa: Semper.

Usenko, N., Wawiłow, D. (2011). Stare i nowe wyliczanki. Tere-fere kuku. Poznań: Papilon.

Warner, M. (2000). No Go the Bogeyman. Scaring, Lulling and Making Mock. London: Vintage.

Wądolny-Tatar, K. (2014). Kołysanka w liryce XX i XXI wieku. Emergencja gatunku literackiego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Wortman, S. (1958). Baśń w literaturze i życiu dziecka. Co i jak opowiadać? Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.

Zych, P., Vargas, W. (2015). Bestiariusz słowiański. Rzecz o skrzatach, wodnikach i rusałkach. Olszanica: BOSZ.

http://forum.gazeta.pl/forum/f,384,Forum_Humorum.html [dostęp: 20.01.2017].


Refbacks

  • There are currently no refbacks.


ISSN 2544-2872 (online)

ISSN 0024-4708 (print)

Partnerzy platformy czasopism