Kwartalnik Historyczny
Kryzys, rozpad i odrodzenie I Rzeczypospolitej w okresie II wojny północnej (1655–1660)
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/KH.2018.125.2.03
Abstrakt
Rzeczpospolita Obojga Narodów przeszła w połowie XVII stulecia głęboki wielostronny kryzys: demograficzny, gospodarczy, polityczny i militarny. Doprowadził on do rozpadu państwa w 1655 r., a następnie do próby jego podziału w grudniu 1656, określanej często jako próba pierwszego rozbioru Polski. Przełamanie kryzysu umożliwił wciąż duży potencjał państwa i przezwyciężenie załamania moralnego społeczeństwa oraz brak zgody Tatarów, Moskwy, Habsburgów i Danii na rozbiór Rzeczypospolitej.
In the mid-seventeenth century, the Polish-Lithuanian Commonwealth was hit by a severe and multi-dimensional crisis: demographic, economic, political and military. It led to the collapse of the state in 1655, and then to the attempt at its division in December 1656, often referred to as an attempt at its first partition. This, however, was prevented by still considerable potential of the state, which made it possible to defuse the crisis and overcome the moral breakdown of society, as well as the lack of consent to the partition by the Tatars, Moscow, the Habsburgs, and Denmark.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Czapliński Władysław, Rola magnaterii i szlachty w pierwszych latach wojny szwedzkiej, w: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. 1: Rozprawy, red. Adam Przyboś, Kazimierz Lepszy, PWN, Warszawa 1957.
Dąbrowski Janusz S., Polskie elity wobec Szwecji w przededniu potopu, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. Mirosław Nagielski, DiG, Warszawa 2007.
Frost Robert I., After the Deluge. Poland–Lithuania and the Second Northern War 1655– 1660, Cambridge University Press, Cambridge 1993.
Frost Robert I., The Northern Wars 1558–1721, Longman, Harlow–London 2000.
Herbst Stanisław, Wojna obronna 1655–1660, w: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. 2: Rozprawy, red. Adam Przyboś, Kazimierz Lepszy, PWN, Warszawa 1957.
Kersten Adam, Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, PIW, Warszawa 1988.
Konopczyński Władysław, Dzieje Polski nowożytnej, t. 2: 1648–1795, Gebethner i Wolff, Warszawa 1936.
Kossarzecki Krzysztof, Szlachta litewska wobec panowania szwedzkiego i moskiewskiego, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. Mirosław Nagielski, DiG, Warszawa 2007.
Majewski Wiesław, Poddawanie się Szwedom w Koronie w 1655 roku, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. Mirosław Nagielski, DiG, Warszawa 2007.
Miłkowski Tadeusz, Machcewicz Paweł, Historia Hiszpanii, Ossolineum, Wrocław 1998.
Nagielski Mirosław, Koncepcje prowadzenia działań przeciwko Szwedom w dobie potopu, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. Mirosław Nagielski, DiG, Warszawa 2007.
Nowak Tadeusz, Geneza agresji szwedzkiej, w: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. 1: Rozprawy, red. Adam Przyboś, Kazimierz Lepszy, PWN, Warszawa 1957.
Ochman-Staniszewska Stefania, Staniszewski Zdzisław, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000, s. 233–234.
Oliveira Marques Antonio Henrique de, Historia Portugalii, t. 1: Do XVIII wieku, PWN, Warszawa 1987.
Opaliński Edward, Społeczeństwo szlacheckie wobec Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie 1572–1668. Reakcja na spadek efektywności państwa, w: My i oni. Społeczeństwo nowożytnej Rzeczypospolitej wobec państwa, red. Wojciech Kriegseisen, IH PAN, Warszawa 2016.
Rachuba Andrzej, Kiaupienė Jūratė, Kiaupa Zigmantas, Historia Litwy. Dwugłos polsko-litewski, DiG, Warszawa 2008.
Rachuba Andrzej, Paweł Sapieha wobec Szwecji i Jana Kazimierza (IX 1655 – II 1656), „Acta Baltico-Slavica” 11, 1977, s. 81–107.
Radziwiłł Bogusław, Autobiografia, wstęp i oprac. Tadeusz Wasilewski, PIW, Warszawa 1979.
Stangreciuk Mariusz, Traktat w Radnot (6 grudnia 1656) jako pierwsza próba rozbioru ziem Rzeczypospolitej. Przyczyny, realizacja, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. Mirosław Nagielski, DiG, Warszawa 2007.
Wójcik Zbigniew, Dzieje Rosji. 1533–1801, PWN, Warszawa 1971.
Wójcik Zbigniew, Polska i Rosja wobec wspólnego niebezpieczeństwa szwedzkiego w okresie wojny północnej 1655–1660, w: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. 1: Rozprawy, red. Adam Przyboś, Kazimierz Lepszy, PWN, Warszawa 1957.
Żojdź Karol, Traktat z Radnot i udział Bogusława Radziwiłła w planach podziału Rzeczypospolitej, „Studia Historyczno-Wojskowe” 5, 2015, s. 176–194.
Чухліб Тарас, Концепція полівасалітетної підлеглості Б. Хмельницького та українсько-російські взаємовідносини середини XVII ст., w: Україна та Росія. Проблеми політичних і соціокультурних відносин. Збірник наукових праць, red. Валерій А. Смолій et al., Інститут історії України НАН України, Київ 2003, s. 146–173.
Refbacks
- There are currently no refbacks.