Ciało ludzkie i miasto: poborowi w guberni warszawskiej w roku 1913

Michał Kopczyński, Łukasz Sobechowicz

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/KH.2016.123.3.03

Abstrakt


Wysokość i wskaźnik masy ciała są miarami antropologicznymi coraz częściej wykorzystywanymi w dociekaniach nad standardem życia populacji historycznych. Przedmiotem artykułu jest ocena, w jaki sposób w miarach tych odzwierciedlają różnice wyznaniowe (chrześcijanie–Żydzi) oraz społeczno-ekonomiczne (miejsca zamieszkania, zawód, stopień alfabetyzacji) dzielące mieszkańców Królestwa Polskiego u progu Wielkiej Wojny. Podstawę źródłową stanowi blisko 8 tys. pomiarów dwudziestojednoletnich poborowych z guberni warszawskiej. Wysokość ciała i BMI (Body Mass Index) w przekroju chrześcijanie — Żydzi różniły się w sposób statystycznie istotny na niekorzyść tych ostatnich. Nie mniej istotny wpływ na różnice miało miejsce zamieszkania. O ile pod względem wysokości ciała zamieszkali w Warszawie górowali nad mieszkańcami wsi i małych miast, o tyle ich BMI było niższe; aż 20% poborowych ze środowiska Żydów warszawskich cechowała niedowaga. Zróżnicowanie wysokości ciała dowodzi, że w miastach standard życia był wyższy niż na wsi i w małych miastach. Niższe wartości BMI w Warszawie wyjaśnić można dwiema przyczynami. Po pierwsze, BMI w dawnych populacjach mierzy nie tyle otłuszczenie ciała, co masę mięśniową, która była wyższa na wsi. Po wtóre, dysproporcja między wysokością ciała a BMI w Warszawie odzwierciedla zmianę udziału wydatków na żywność w budżetach. Prawdopodobnie, z chwilą usamodzielnienia się młodzi mężczyźni ograniczali konsumpcję żywności, przeznaczając więcej środków na inne towary i rozrywki możliwe do nabycia w wielkim mieście.


Słowa kluczowe


ciało ludzkie; standard; życia; trend sekularny; rozwarstwienie społeczne; antropometria; Żydzi; Królestwo Pol-skie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Bielicki, Tadeusz, Alicja Szklarska, Sławomir Kozieł, Zygmunt Welon. Transformacja ustrojowa w Polsce w świetle antropologicznych badań 19-letnich poborowych. Wrocław: Zakład Antropologii PAN, 2003.

Bielicki, Tadeusz, Alicja Szklarska, Zygmunt Welon, Czesław Brajczewski. Nierówności społeczne w Polsce: antropologiczne badania poborowych w trzydziestoleciu 1965−1995. Wrocław: Zakład Antropologii PAN, 1997.

Bogin, Bary, Inez Varela-Silva, „The Body Mass Index: the Good, the Bad, and the Horrid”. Bulletin der Schweizerischen Gesellschaft für Anthropologie 18, nr 2 (2012): 5–11.

Carson, Scott A. „The Body Mass Index of Blacks and Whites in the United States during the Nineteenth Century”. The Journal of Interdisciplinary History 42, nr 3 (2012): 371–391.

Coclanis, Peter A., John Komlos. „Nutrition and Economic Development in Post-Reconstruction South Carolina: An Anthropometric Approach”. Social Science History 19, nr 1 (1995): 91–115.

Floud, Roderick, Robert W. Fogel, Bernard Harris, Sok Chul Hong. The Changing Body: Health, Nutrition, and Human Development in the Western World since 1700. New York: Cambridge University Press, 2011.

Fogel, Robert W. The Escape from Hunger and Premature Death, 1700–2100. Europe, America, and the Third World. New York: Cambridge University Press, 2004.

Fogel, Robert W., Dora L. Costa. „A Theory of Technophysioevolution, With Some Implications for Forecasting Population, Health Care Costs, and Pension Costs”. Demography 34 (1977): 49–66.

Huck, Paul. „Infant mortality and the standard of living during the British industrial revolution”. The Journal of Economic History 53, nr 2 (1993): 399–401.

Kaczyńska, Elżbieta. „Zdrowe jedzenie — zalecenia i polska rzeczywistość w XIX i XX wieku”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 59 (1999): 127–154.

Komlos, John. „The Height Increment and BMI Values of Elite Central European Children and Youth in the Second Half of the 19th Century”. Annals of Human Biology 33, nr 3 (2006): 309–318.

Komlos, John. „Shrinking in a Growing Economy? The Mystery of Physical Stature during the Industrial Revolution”. The Journal of Economic History 58, nr 3 (1998): 779–802.

Komlos, John. „A Three-Decade History of the Antebellum Puzzle: Explaining the Shrinking of the U.S. Population at the Onset of Modern Economic Growth”. The Journal of the Historical Society 12, nr 4 (2012): 395–445.

Komlos, John, Marek Brabec. „The Trend of BMI Values of US Adults by Deciles, Birth Cohorts 1882–1986 Stratified by Gender and Ethnicity”. Economics and Human Biology 9, nr 3 (2011): 234–250.

Kopczyński, Michał. „Pobór do armii rosyjskiej w Warszawie i guberni warszawskiej, 1874–1913”. Rocznik Warszawski 35 (2007): 87–109.

Kopczyński, Michał. Wielka transformacja. Badania nad uwarstwieniem społecznym i standardem życia w Królestwie Polskim 1866–1913 w świetle pomiarów antropometrycznych poborowych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”, 2006.

Kuklo, Cezary, Juliusz Łukasiewicz, Cecylia Leszczyńska. Historia Polski w liczbach. Polska w Europie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014.

Kułaga, Zbigniew, Agnieszka Różdżyńska, Iwona Palczewska, Aneta Grajda, Beata Gurzkowska, Ewelina Napieralska, Mieczysław Litwin, et alia. „Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźnika masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce — wyniki badania OLAF”. Standardy Medyczne. Pediatria 7 (2010): 690–700.

Lasker, Gabriel Ward, C.G. Nicholas Mascie-Taylor, „Effects of Social Class Differences and Social Mobility on Growth in Height, Weight and Body Mass Index in a British Cohort”. Annals of Human Biology 16, nr 1 (1989): 1–8.

Liczbińska, Grażyna. Umieralność i jej uwarunkowania wśród katolickiej i ewangelickiej ludności historycznego Poznania. Poznań: Biblioteka Telgte, 2009.

Liczbińska, Grażyna, Zbigniew Czapla, Oskar Nowak, Janusz Piontek. „Body Mass Index Values of Conscripts in the Polish Lands under Prussian Rule in the Late 19th and Early 20th Centuries”. Economics and Human Biology 21 (2016): 75–83. Nietyksza, Maria. Ludność Warszawy na przełomie XIX i XX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.

Nowak, Oskar. Wysokość ciała i masa ciała młodych mężczyzn w okresie przemian historycznych i społeczno-gospodarczych drugiej połowy XIX i na początku XX wieku na ziemiach polskich. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2011.

Steckel, Richard H. „Heights and Human Welfare: Recent Developments and New Directions”. Explorations in Economic History 46, nr 1 (2009): 1–23.

Steckel, Richard H., Roderick Floud, red. Height and Welfare during Industrialization. New York: National Bureau of Economic Research, 1997.

Żarnowska, Anna. Robotnicy Warszawy na przełomie XIX i XX wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.


Refbacks

  • There are currently no refbacks.

Partnerzy platformy czasopism