Uwięzieni przodkowie czy eksponaty? NAGPRA i amerykańskie muzea

Abstract

Tekst jest wprowadzeniem do problematyki okoliczności, w jakich doszło do uchwalenia w 1990 r.oku Ustawy o ochronie i repatriacji grobów rdzennych Amerykanów (Native American Grave Protection and Repatriation Act  - NAGPRA), a także samego procesu wdrażania tego prawa. Autorka charakteryzuje sposoby dawnego traktowania artefaktów kultur rdzennych Amerykanów, które przyczyniły się ostatecznie do protestów organizowanych przez grupy rdzennej ludności Ameryki oraz organizacje broniące ich praw do ochrony szkieletowych szczątków przodków oraz dorobku ich kultur. Wskazuje, że działania te ostatecznie doprowadziły do ​​zatwierdzenia ustawy - NAGPRA. W imię jej zasad, muzea, organizacje lub kolekcje, które otrzymują jakikolwiek rodzaj finansowania federalnego, są zobowiązane do tworzenia inwentarzy swoich kolekcji plemiennych, w szczególności wykazów szczątków ludzkich i zwracania ich właścicielom, w celu umożliwienia właściwego pochówku. NAGPRA obejmuje ochroną nie tylko szczątki ludzkie, ale także obiekty religijne i inne przedmioty o przypisanej wielkiej wartości kulturowej. Muszą być one zwrócone poszczególnym grupom na ich żądanie. Przez ostatnie 30 lat muzea na terenie całych Stanów Zjednoczonych reagowały na to prawo dość powoli i wiele artefaktów chronionych na mocy NAGPRA było nadal eksponowanych w rozmaitych kolekcjach. W styczniu 2023 r. wprowadzono kolejne przepisy mające na celu przyspieszenie procesu przestrzegania NAGPRA. Ustalają one bardziej rygorystyczne terminy i dają rdzennym ekspertom większe uprawnienia w zakresie oceny znaczenia, proweniencji i wartości obiektów. Muzea zobowiązano też do zakończenia swoich inwentaryzacji przed 2029 r. Nowe przepisy spowodowały zamknięcie wielu wystaw publicznych i zmianę sposobów współpracy między grupami rdzennej ludności a poszczególnymi muzeami.