Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej

Słowo od Redakcji

Katarzyna Barańska — 2021-12-30

„Rocznik Podhalański”, T. XIV/ 2019, ss. 532.

Jan Święch — 2021-12-29

Szopkowanie muzeum

Sara Herczyńska — 2021-12-29

Nowoczesność, multimedialność, interaktywność jako istotne elementy współczesnego muzealnictwa.

Sylwia Szarejko — 2022-01-14

Artykuł przedstawia kolejne etapy powstawania największego i najbardziej nowoczesnego muzeum narracyjnego na Podlasiu, opisując proces w odniesieniu do współczesnej polskiej wiedzy muzeologicznej. W dobie intensywnego rozwoju instytucji muzealnych opisano także wybrane projekty, realizowane przez nowo powstałe Muzeum Pamięci Sybiru, ze szczególnym uwzględnieniem projektów wykorzystujących potencjał nowych technologii.

O narracji historii Kaszubów na wystawie stałej w Książnicy profesora Gerarda Labudy w Wejherowie

Michał Hinc — 2021-12-29

Artykuł przedstawia metodę narracyjną i narzędzia komunikacji o dziejach Kaszubów w nowej instytucji kultury na Pomorzu i Kaszubach — Bibliotece prof. Gerarda Labudy należącej do Muzeum Literatury i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie. To właśnie ten badacz z Kaszub ustalił przed laty, że rozpoczynając naukowe badanie historii Kaszub należy pisać o dziejach Kaszubów jako historii gminy i etnosu pomorskiego. W ten sposób narracyjny zastosował się również zespół przygotowujący wystawę stałą w Bibliotece.

Przysposobienie i absorpcja

Katarzyna Maniak — 2021-12-29

Artykuł omawia formy prezentacji przedwojennego dziedzictwa niemieckiego w wybranych muzeach Wrocławia i Szczecina: Centrum Historii Zajezdni we Wrocławiu, Muzeum Miejskim Wrocławia, Muzeum Narodowe w Szczecinie — Centrum Dialogu Przełomy oraz Muzeum Historii Szczecina. Autorzy analizują wyłaniające się z wystaw wizje wspólnoty i relacji polsko-niemieckich. Zwrócono również uwagę na reakcje afektywne, jakie wywołują tworzone narracje oraz wybrane środki wyrazu – przedmioty/rekwizyty – które są wykorzystywane do konstruowania wystaw. Wreszcie autorzy proponują koncepcje adopcji i absorpcji i stosują je do definiowania formuł reprezentacji dziedzictwa.

Z historii kolekcjonerstwa

Anna Lebet-Minakowska — 2021-12-29

Obecne Muzeum Książąt Czartoryskich jest najstarszym muzeum w Polsce, powstało z inicjatywy Izabeli Czartoryskiej, znanej kolekcjonerki i patriotki. Nie była osamotniona w pozyskiwaniu dla niego pamiątek, znacznie się do tworzenia muzeum przyczynił Tadeusz Czacki, dzięki jego staraniom do muzeum trafiły i zostały ocalone przedmioty należące do znanych Polaków, w tym królów polskich, wyjęte z krypt katedry na Wawelu czy skarbca królewskiego. Choć nie zawsze mamy pewność, czy pozyskane i ofiarowane przez niego do muzeum obiekty są autentycznymi pamiątkami czy prochami sławnych Polaków, należy docenić jego zasługi w powstawaniu tej prześwietnej kolekcji.

Kolekcja etnograficzna Muzeum Tatrzańskiego

Magdalena Kwiecińska — 2021-12-29

Juliusz Zborowski, pierwszy dyrektor Muzeum Tatrzańskiego w latach 1922-1965, swoim zaangażowaniem i prężną działalnością wpisał się w historię polskiego muzealnictwa. W efekcie, w dwudziestoleciu międzywojennym, zakopiańska placówka została uznana za wzorcowe muzeum regionalne. W 1950 roku, po kilku dekadach społecznej działalności, Muzeum zostało upaństwowione co spowodowało zmiany w jego strukturze i zarządzaniu. Celem niniejszego artykułu jest opisanie kolekcji etnograficznej, która znajduje się w Muzeum Tatrzańskim i procesu jej rozbudowy po II wojnie światowej aż do upaństwowienia instytucji. Zborowski nakreślił wówczas kierunki kolekcjonerstwa i zabiegał o wykupienie z prywatnych rąk mniejszych zbiorów i pojedynczych okazów. Chciał ochronić to, co pozostało z najdawniejszych okazów sztuki i ludowego rękodzieła. Stworzył katalog zbiorów, który składa się z ręcznie zapisanych licznych kartek informujących o obiektach do dziś stanowiący ważne źródło wiedzy o obiektach. Prowadził korespondencję z licznymi naukowcami z całej Polski. Stanowi ona zbiór ponad 8000 listów i nadaje interesujący kontekst do prowadzenia analizy w zakresie kolekcjonerstwa tamtych lat. Zborowski konsekwentnie kierował działaniami, które stanowiły kontynuację obranych u zarania muzeum celów, a następnie planów określonych po wojnie. Starał się utrzymywać naukowych charakter, którym palcówka szczyciła się kilka dekad wcześniej. Z perspektywy czasu to imponujące dzieło pioniera muzealnictwa w Polsce bezsprzecznie może być wciąż wzorem i inspiracją

Zapomniany przedmiot

Anna Kulpa — 2021-12-29

Artykuł poświęcony jest obszarom badań nad zabytkowymi dewizkami, do których podstawą jest unikatowa kolekcja dewizek w zbiorach Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej. Złożone i dotąd niezbadane zagadnienia symboliki dewizek znajdujących się w kolekcjach muzealnych wymagają uważnych studiów dzięki którym będzie można zaprezentować w pełni że są to obiekty stanowiące istotny wyznaczniki przemian semiotycznych kultury materialnej. Już wstępna analiza dostępnych źródeł i nielicznych opracowań wskazuję na potrzebę weryfikacji funkcjonującej definicji. Sygnalizuje to również potrzebę pogłębionych studiów na temat związków między typologią, funkcją i znaczeniem dewizek w różnych okresach historycznych, a rozwojem kultury, dzięki czemu będzie można wypracować nowatorskie podejście badawcze nad biżuterią i kulturą materialną. Podstawą do tego jest założenie, że dewizka jak żadna inna biżuteria codziennego użytku stawała się wizytówką, znakiem rozpoznawczym, wyrazem postaw i wyznawanych wartości, ale też talizmanem i amuletem właściciela.

Zarządzanie kolekcją muzealną na przykładzie projektu artystycznego Słony chleb w Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

Agata Franaszek — 2021-12-29

Artykuł podejmuje temat zarządzania kolekcją muzealną na przykładzie projektu Słony chleb autorstwa współczesnej krakowskiej artystki Natalii Wiernik, który odbył się w 2016 roku w Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Współczesny projekt ukierunkowany został na pracę artystki z kolekcją i przestrzenią muzeum, których potencjał był inspiracją do stworzenia dzieł artystycznych. Wiernik, wykorzystując fotografię, video oraz działania performatywne, poruszyła zagadnienia dotyczące specyfiki miejsca, jakim jest kopalnia – muzeum, jego roli w ochronie wielowiekowego dziedzictwa górniczego oraz refleksji nad eksponatem muzealnym na przykładzie gromadzonej w nim kolekcji solniczek. Projekt Słony chleb pokazał, że kolekcja muzealna posiada ogromny potencjał, a jej właściwe zarządzanie i wykorzystywanie może przynieść bardzo pozytywne skutki dla instytucji muzealnej, jej odbiorców i pracowników.

Cztery spojrzenia na badawczy projekt muzealny na temat kolekcji syberyjskiej Muzeum Etnograficznego w Krakowie

Magdalena Zych — 2021-12-29

W artykule przedstawiono przebieg, metody i wyniki trzyletniego projektu badawczego (2016-2019) dotyczącego XIX-wiecznej kolekcji syberyjskiej z zasobów Muzeum Etnograficznego w Krakowie przekazanej przez więźniów politycznych, naukowców i podróżników. Autorzy omawiają, w jaki sposób współczesna wiedza wielu lokalnych ekspertów z różnych grup etnicznych (m.in. mieszkańców, hodowców reniferów, łowców wielorybów, pracowników muzeów, rodziny darczyńców) w połączeniu ze źródłami archiwalnymi może pomóc w zrozumieniu unikalnych związków między przeszłością a przyszłość takiego dziedzictwa i jego konsekwencje w naszym życiu. Po przeprowadzeniu badań kolekcja jest teraz dostępna w repozytorium cyfrowym wraz z materiałami dźwiękowymi i wizualnymi z badań terenowych oraz dostępnymi danymi archiwalnymi. Niektóre historie prezentowane są także na wystawie „Syberia. Głosy z Północy”.

Four views on a research project about Siberian collection from the Ethnographic Museum in Kraków

Magdalena Zych — 2021-12-29

The article examines the process, methods and results of a 3-year-long research project (2016-2019) concerning the 19th century Siberian collection from the resources of the Ethnographic Museum in Kraków which was donated by political prisoners, scientists and travellers. The authors discuss how the contemporary knowledge of many local experts from different ethnic groups (such as local residents, reindeer herders, whale hunters, museum staff, donators’ families) combined with archival sources could help to understand the unique connections between the past and the future of such heritage and its consequences in our lives. After the research, the collection is now accessible in a digital repository along with audio and visual materials from the fieldwork and the available archive data. Some of the stories are presented also in the exhibition “Siberia. Voices from the North”

„Kogo stać?” – wystawa niestała w Muzeum Etnograficznym w Krakowie

Dorota Majkowska-Szajer — 2021-12-29

„Kogo stać?” – wystawa niestała w Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Tekst wprowadza czytelników w kulisy zmian, jakie zaszły pod koniec 2020 roku na wystawie stałej Muzeum Etnograficznego w Krakowie. W dwóch pomieszczaniach ekspozycji prezentowanej w głównym gmachu Muzeum powstała osobna przestrzeń, zatytułowana „Kogo stać?”. Zamiast uogólniających wniosków na temat „kultury ludowej” i „ludu”, kuratorki proponują opowieść o różnych ludziach, utkaną z indywidualnych głosów, konkretnych ludzkich losów, bardzo różnych doświadczeń – przemilczanych, zapomnianych. W ten sposób etnograficzna kolekcja staje się kluczem do rozmowy o spuściźnie – nierzadko kłopotliwym spadku po przodkach oraz emocjach związanych z wchodzeniem w niejednoznaczną rolę spadkobierców.

Collecting Corona (Corona Sammeln)

Brigette Heck — 2021-12-29

The coronavirus pandemic has posed major challenges to the museum landscape. Not only because their presence was not perceivable for a long period of time, but also because their social significance was re-located. "System relevance" was the characteristic that decided whether a museum was to be opened or closed in Germany. Many of my colleagues working in cultural history museums and in charge of collections got involved in this discussion constructively and used the opportunities to participate in social discourse, collection initiatives, and collegial cooperation. The article gives an overview of the ongoing process, different theoretical and practical approaches and focuses on the example of the Baden State Museum in Karlsruhe - a cultural history museum with expertise in participatory contemporary projects.

Tymczasowo zamknięte

Anna Cieplińska-Jaglarz — 2021-12-29

Niniejszy artykuł dotyka kwestii edukacji w muzeach podczas okresu pandemii, zarówno w czasie zupełnego zamknięcia muzeów dla zwiedzających, jak i podczas chwilowego otwarcia. Dynamiczny rozwój sytuacji, który zaskoczył wszystkich wpłynął na działalność muzeów, które jednak podjęły próbę dostosowania się do panujących warunków i nieustannie realizowały statutowe założenia, w tym edukację muzealną. Działania edukacyjne podejmowane były w dużej mierze drogą on-line, z wykorzystaniem wszelkich rozwiązań technicznych i cyfrowych. Muzealnicy jednak niejednokrotnie stawali przed dylematem, jak przekazać „zdalnie” daną wiedzę, np. dotyczącą eksponatów oraz jak dotrzeć do różnego rodzaju odbiorców, zarówno dzieci, dorosłych, jak i seniorów.

Kultura dla klimatu

Aleksandra Janus — 2021-12-29

W ostatnich latach obserwujemy stopniową zmianę w sposobie definiowania społecznej roli i odpowiedzialności instytucji muzealnych (a także szerzej - instytucji kultury). Sygnałem tej zmiany są chociażby dyskusje wokół nowej definicji muzeum prowadzone na forum ICOM, czy publikacje proklamujące zwrot ku modelowi instytucji zaangażowanej. Pomimo iż przywykło się postrzegać instytucje muzealne jako specjalizujące się w zagadnieniach „długiego trwania”, nie zaś w aktywistycznym zaangażowaniu w bieżące wyzwania i problemy współczesności, kryzys klimatyczny jawi się jako jedno ze zjawisk, które wymuszają rewizję takiego rozumienia publicznej odpowiedzialności muzeów. Nieformalna grupa aktywistyczna Kultura dla klimatu podjęła próbę przełożenia tych postulatów na praktykę instytucjonalną. Artykuł analizuje praktyczne konsekwencje, jakie niesie ze sobą taka zmiana paradygmatu dla instytucji muzealnych oraz próbując uchwycić znaczenie tej zmiany dla sektora muzealnego, a także szerzej - całego sektora dziedzictwa.

Ekowerwa w kulturze

Michał Pałasz — 2021-12-29

Artykuł to efekt współpracy między, zajmującymi się rozwojem kadr kultury i zarządzaniem kulturą, akademikiem i praktyczką. Podjęto ją dla kreowania w sektorze kultury i badań nad nim ekowerwy, rozumianej jako praktyczne działania w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego. Tekst zarysowuje historię zrównoważonego rozwoju, diagnozuje powagę kryzysu i syntetyzuje próby stawiania mu czoła przez społeczność międzynarodową, także w kraju. Część teoretyczną zamyka rozważenie sensu terminu „zrównoważony rozwój” i jego powiązań z kulturą. Część empiryczna ilustruje ekowerwę w kulturze przykładami, w oparciu o autoetnograficzne studium tworzenia dwóch aktualnych publikacji poświęconych „zazielenianiu” sektora kultury, pogłębione przez swobodny wywiad z ich autorką, a także sygnalizuje ekowerwę w muzeach. Podsumowanie zastępuje manifest podkreślający kardynalną w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego rolę równoważenia zarządzania kulturą i poprzez nie, we wszystkich jego sensach.

Język ma znaczenie

Elżbieta Nieroba — 2021-12-29

Wydarzenia, których byliśmy świadkami latem 2021 – ulewy i powodzie w Niemczech, pożary w Turcji, fala upałów w Kanadzie czy tornado w Czechach – to przykłady ekstremalnych zjawisk, o których nie możemy już powiedzieć, że nas nie dotyczą, bo dzieją się gdzieś indziej, dotykają kogoś innego. Dystans przestrzenny, który dotychczas dzielił nas od skutków zmian klimatycznych zmniejsza się. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jakie sposób muzeum mogą ramować swój przekaz, aby angażować publiczność w działania mitygacyjne i adaptacyjne do zmian klimatycznych. Na przykładzie działalności Muzeum Wody w Londynie omawiam cechy skutecznego komunikowania. Efektywne komunikat to taki, który spełnia dwie kluczowe cechy – wiarygodności i względnej istotności.

„O powrót muzealnych kapci” czyli wskazanie wybranych możliwości reagowania przez muzea na trendy zmian w środowisku naturalnym i otoczeniu kulturowym

Katarzyna Barańska — 2021-12-29

Opublikowany w sierpniu 2021 Raport IPCC dotyczący przyszłości zmian klimatycznych nie pozostawiają wątpliwości, że wszyscy muszą podjąć starania o odwrócenie śmiertelnych trendów. Instytucje muzealne również są współodpowiedzialne za przyszłość planety , od tego zależy także i ich racja bytu. W tekście poruszony został zaledwie wycinek działań muzealnych, które są lub mogą być podejmowane w celu uczestnictwa w ratowaniu Ziemi. Dotyczą one ostatniego i wydawałoby się najmniej ważnego z ogniw działań muzealnych – sklepików i pamiątek tam oferowanych. Wskazane zostały sposoby myślenia i organizowania sprzedaży pamiątek oraz argumenty na rzecz przeciwdziałania nadmiernemu konsumpcjonizmowi, potraktowane to zostało jako realizacja misji i istoty muzealnictwa.

"For the return of museum slippers," i.e. an indication of selected possibilities for museums to respond to trends in changes in the natural and cultural environment.

Katarzyna Barańska — 2021-12-29

The IPCC Report on the Future of Climate Change, published in August 2021, leaves no doubt that everyone must work to reverse deadly trends. Museum institutions also share responsibility for the future of the planet, and their raison d'être also depends on it. Only a fragment of museum activities that are or may be undertaken in order to participate in saving the Earth is mentioned in the text. They concern the last and seemingly the least important link in museum activities - the shops and souvenirs offered there. The ways of thinking and organizing the sales of souvenirs were indicated, as well as arguments to counteract excessive consumerism, which was treated as the implementation of the mission and essence of museology.

Rzucanie światłem

Magdalena Zych — 2021-12-29

II edycja Konkursu PTL - Nagroda im. Antoniego Kaliny w kategorii wystawa roku

Arkadiusz Jełowicki — 2021-12-29

Sprawozdanie z konferencji: Zabytki w kontekstach kultury, Łódź, 19 maja 2021

Damian Kasprzyk — 2021-12-29