Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej

Pierwsza edycja Konkursu PTL im. Antoniego Kaliny w kategorii wystawienniczej

Katarzyna Barańska — 2020-12-31

Bamber przez duże „B”. Recenzja wystawy Ty Bambrze prezentowanej w Muzeum Etnograficznym, Oddziale Muzeum Narodowego w Poznaniu

Anna Weronika Brzezińska — 2020-12-31

Sprawozdanie z konferencji: Muzeum progresywne. Między utopią a rzeczywistością, Sopot, 10–11 października 2019 r.

Anna Nadolska-Styczyńska — 2020-12-31

Muzealne przypadki Profesor Zofii Sokolewicz

Joanna Koźmińska — 2020-12-23

Proffesor Z. Sokolewicz (1932-2020) was a humanist with broad research interests (ethnology, cultural anthropology, human rights, European studies etc.) and with extraordinary organisational talent. Her involvement in matters related to museology was one of her many activities. The text discusses matters rrelated to this subject, among others, using as an example the activity of professor Cezaria Jędrzejewiczowa, the author of the concept of the ethnografic museum theory. On the basis of an archival research query, Zofia Sokolewicz made an attempt to reconstruct Cezaria Jędrzejewiczowa's museological views. Z. Sokolewicz was the initiator and patron of the University of Warsaw Museum, which was established as a result of a grassroots ethnographic community initiative (together with M. Pokropek) in the early 1980s. The article discusses hr long-term cooperation with the National thnographic Museum in Warsaw, which had always been a subjecy of her concern and interest, from substantive issues to the daily finctioning of this institution. She cared deeply to use the competences and expertise of the museum staff. In the article's conclusion professor Sokolewicz's role in the creation of ZWAM magazine is described.

"Mikrohistorie" czyli jak powoiadać o obiektach etnograficznych

Agnieszka Marczak — 2020-12-31

Mikrohistorie, czyli jak opowiadać o obiektach etnograficznych porusza problematykę opisu i prezentacji obiektów w muzeach etnograficznych, niewpisujących się w tradycyjnie pojmowaną kolekcję etnograficzną jako dotyczącą tzw. kultury ludowej. W tekście została przedstawiona propozycja Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie pt. Mikrohistorie. Ten cykl wystawienniczy dotyczy obiektów nieeksponowanych na wystawie stałej Muzeum. W ramach Mikrohistorii opisy tych eksponatów są tworzone na podstawie wywiadu etnograficznego z darczyńcami/byłymi użytkownikami rzeczy przekazanych do zbiorów MEK.

O muzealnym magazynie rzeczy

Iwona Święch — 2020-12-31

Artykuł jest odautorską refleksją na temat koncepcji, budowania scenariusza i problemów dotyczących stałej wystawy pt Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B. Szackiego czynnej w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Punktem wyjścia jest kolekcja z zakresu gospodarki podstawowej i rzemiosł , którą tworzył wybitny muzealnik , pracownik tego muzeum – Piotr Szacki. Artykuł przedstawia jak i dlaczego magazyn muzealny z tą kolekcja został zaprezentowany w formie wystawy. Zarysowuje także tło tych działań : wcześniejsze modele kolekcjonerskie w muzealnictwie etnograficznym oraz inne zbliżone formą realizacje wystawowe w polskich muzeach. Na koniec przedstawia działania podejmowane na otwartej już wystawie (nie zawsze dobrze oceniane) oraz opinie zwiedzających.

Arcydzieła z ciasta. Toruńskie pierniki w zbiorach muzealnych w Polsce i na świecie

Anna Kornelia Jędrzejewska — 2020-12-31

Artykuł prezentuje zagadnienie kolekcjonowania toruńskich historycznych pierników figuralnych w muzeach w Polsce i na świecie. Toruńskie pierniki, uznawane za jeden z symboli polskiego dziedzictwa kulinarnego, nabywano do zbiorów i udostępniano na ekspozycjach stałych i czasowych. Najstarsze tego typu obiektu mają blisko sto lat. Niektóre z nich zostały wyciśnięte z drewnianych form piernikarskich, które zaginęły w czasie II wojny światowej. Pierniki z nich odbite są zatem materialnym śladem tego jak wyglądały wspomniane klocki oraz jaki skład miało ciasto użyte do ich produkcji. Twarde trudno jadalne figuralne wypieki pełniły ważną rolę w komunikacji społecznej. Poprzez nadany kształt niosły określone treści i dzięki temu pełniły funkcje m.in. podarunku, ozdoby, gościńca. Zarówno formy jak i pierniki przechowywane w muzeach są świadectwem trwałości, żywotności oraz ciągłości tradycji rzemiosła i przemysłu piernikarskiego w Toruniu, sięgającej co najmniej XIV wieku. Tym samym toruńskie pierniki są ważnym elementem dziedzictwa kulturowego nie tylko w wymiarze lokalnym, ale i światowym. Ponadto tekst przybliża problematykę opieki nad muzealiami o charakterze spożywczym.

Nie tylko wystawa. Rzecz o muzealnych formach upowszechniania wiedzy etnologicznej oraz o historii pewnego projektu

Anna Nadolska-Styczyńska — 2020-12-31

Artykuł omawia zagadnienia związane z edukacją muzealną, w kontekście opracowywania projektów obejmujących rozmaite formy działalności połączonej wspólną tematyką. Autorka w pierwszej części tekstu uzasadnia potrzebę organizowania tego typu aktywności przytaczając wypowiedzi badaczy zagadnienia oraz samych edukatorów. W drugiej opisuje przykład „dobrej praktyki”, analizując działania związane z projektem: Nie tylko petanka… W kręgu haftów regionalnych, opracowanym i zrealizowanym przez Pracowników Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi i Łódzkiego Domu Kultury przy współpracy wybranych trzech muzeów regionalnych województwa łódzkiego. Autorka podkreśla nie tylko złożoność i skuteczność przyjętych metod i zadań, ale także dobre efekty wieloletniej współpracy zaangażowanych w projekt instytucji. Artykuł kończy recenzja wystawy stanowiącej podsumowanie całość projektu.

Stan i potrzeby badań nad tradycyjnym budownictwem chłopskim w muzeach (na przykładzie łódzkiego ośrodka etnograficznego i wybranych placówek z terenu Polski środkowej)

Piotr Czepas — 2020-12-31

Niniejszy artykuł jest próbą podjęcia zagadnienia potrzeby i znaczenia badań terenowych prowadzonych przez placówki muzealne, które poświęcone są problematyce tradycyjnego budownictwa chłopskiego. W jego ramach dokonano przeglądu prac badawczych podjętych na obszarze Polski środkowej na przestrzeni XX stulecia. Szczególną uwagę skupiono na badaniach terenowych zrealizowanych z ramienia Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi w Stobiecku Miejskim (dziś część miasta Radomska) oraz w wybranych wsiach regionu łęczyckiego. Ich rezultaty przyczyniły się bowiem do powstania w pierwszych dekadach XXI wieku dwóch placówek tj. Zagrody Tatarskiej oraz Łęczyckiej Zagrody Chłopskiej stanowiących odpowiednio część Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku oraz Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. W ramach opracowania spróbowano udzielić odpowiedzi na pytanie, czy aktualnie zasadne jest prowadzenie etnograficznych badań terenowych z ramienia placówek muzealnych nad budownictwem wiejskim wzniesionym po II wojnie światowej.

Castle Versus Ethnography. Creation of Museum Expositions in Lubovna Museum - the Castle

Dalibor Mikulik — 2020-12-31

The Lubovna Castle and its annexed Museum of Folk Architecture present a unique site in Central Europe. In the past permanent exhibitions in the castle contained collections of mostly ethnographic character. A significant change in the contents of the expositions occurred after the reconstruction and opening of the main castle tower, followed by the reconstruction of the Renaissance and Baroque palaces. Museum employees are currently taking up a challenge of creating a temporary or permanent exposition in the Lubomirsky Baroque Palace. The article presents the development of the castle exhibitions from 1966 up till now. It is a testimony based on the history of the place and experiences of generations of Stara Lubovna museologists.

Museum of Folk Architecture / Open-air Museum next to the Ľubovňa Castle

Monika Pavelčíková — 2020-12-31

The goal of the construction of the Museum of Folk Architecture in Stara Lubovna was to document the material and spiritual culture of Slovaks, Spis Germans, Ruthenians, Gorals, Jews and Roma who lived here side by side for centuries and created cultural values of this region. The dominant feature of the exhibition is a national cultural monument - the Byzantine Rite Catholic Church of Matysova from 1833. Houses from the period (1900-1935) with

furnished interiors show the way of life, daily activities, celebrations of important annual and family holidays. Agricultural and industrial buildings showcase exhibits related to their original use. During the summer season the museum complex holds events presenting customs, traditional activities, crafts and folklore. Thanks to its location right next to the medieval Lubovna Castle and unobstructed view of the High Tatras, the exposition presents a unique site in Slovakia.

Co czyni wystawa? Praktyki artystyczne kreujące „trzecią sferę”, czyli wystawianie naturykultury w galeriach sztuki

Barbara Major — 2020-12-31

Artykuł stanowi antropologiczną refleksję nad działaniami ekspozycyjnymi w galeriach sztuki, tworzonymi w ramach ekologicznej i/lub posthumanistycznej wizji świata. Wystawianie takich prac jest gestem zdelegalizowania pewnego systemu kwalifikacji opartego na antropocentryzmie i jest wyzwaniem dla społecznej idei smaku. Wystawa staje się miejscem konstruowania estetycznego świata, którego głównym paradygmatem jest odrcucenie opozycji natura/kultura. Tak powstaje „trzecia dziedzina” charakteryzująca się łączeniem kulturowo ukonstytuowanej sprzeczności natury i kultury, uwypukleniem związku czynników biologicznych i społecznych oraz syntezą kultury przyrodniczej, gdzie miejsce opozycji zajmuje ekologia.

Artefacts on Display: Museum Narrative for the Bulgarian National Revival Period

Iskren Velikov — 2020-12-31

Bulgarian museums, which present the National Revival period, form a whole category of exhibitions, the specifics of which are recognizable to a wide range of audiences. The

messages in these museums are not entirely unknown; on the contrary - there are certain preliminary expectations for them, the answer to which leads to satisfaction from the visit. In the minds of many Bulgarians, visiting these exhibitions, as well as the satisfaction of this act, are "mandatory". The artefacts construct an idea of the dynamics of social development, in which the virtues of the "old" society are complemented by modern European ideas of the era, and innovations in the life of Bulgarians happen only for the better. The presence of the exhibits in the museums of the Bulgarian National Revival is completely subordinated to the general presentation idea. Their main function is to illustrate the specific topic - the photograph visualizes a figure or location, the document testifies to them truth, and the personal belonging evokes adoration. From this point of view, artefacts play a supporting rather than a catalytic role - instead of "items with history", museums show "history complemented by items".

Wielokulturowość w wystawach w północnym Queensland, Australia

Maria Wrońska-Friend — 2020-12-31

Artykuł przedstawia programy wielokulturowe realizowane w pracy muzeów w północnej części stanu Queensland, w mieście Cairns i okolicy. W pierwszej części artykuł przedstawia zasady polityki zróżnicowania kulturowego sformułowane przez ICOM, jak również zasady polityki wielokulturowości, ze szczególnym uwzględnieniem pracy muzeów, przygotowane w Australii w latach 1977-1992 przez polskiego socjologa, profesora Jerzego Zubrzyckiego. W drugiej części artykułu przedstawione jest sześć przykładów praktycznego zastowania polityki wielokulturowości w wystawach zrealizowanych w muzeach północnego Queensland z udziałem imigrantów z Chin, Polski, Papui Nowej Gwinei, ludności Hmong z Laosu oraz ludności aborygeńskiej. Tematami wystaw były m.in. historia imigrantów i uchodźców z Europy, Laosu i Chin, różnorodność miejscowych tradycji religijnych oraz prezentacja dziedzictwa kulturowego imigrantów.

Museum in Kežmarok - its past and present

Erika Cintulová — 2020-12-31

The article History of the Kezmarok Museum captures the development of this institution since the second half of the 19th century, when the first efforts to establish a museum were initiated. The museum is housed in a castle building which dates back to the year of 1463. After initial problems with finding the building to locate the museum, the castle was finally designated as its seat. The museum was officially opened on May 31, 1931. Since that time, this institution has undergone many changes in respect of its profile, the specialization and creation of a collection fund, administrative governance and staffing. The conclusion of the paper provides the summary of the museum's current activities, cross-border cooperation, collection development as well as cultural and educational activities.

Muzeum w suszarni bielizny. O Izbie Pamięci Osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi

Sebastian Latocha — 2020-12-31

Artykuł poświęcony jest łódzkiemu minimuzeum mieszczącemu się w zabytkowym „zielonym baraku” po suszarni bielizny na międzywojennym, modernistycznym osiedlu im. Józefa Montwiłła-Mireckiego. Izby Pamięci – tak nazywa się ta placówka – nie ma na mapie miejskich instytucji kultury. Działa na peryferiach miejskiego życia kulturalnego, ale stanowi symboliczne centrum osiedla, materializuje „zmediatyzowaną pamięć” (van Dijk) i tożsamość autobiograficzną i kulturową lokalnej społeczności. O okolicznościach powstania Izby Pamięci, o ludziach skupiających się wokół niej, o muzealiach i o prozaicznych problemach egzystencji tego miejsca jest rozmowa z Tadeuszem Krzemińskim, jednym z ostatnich żyjących kreatorów Izby.

Między akademią a życiem: wiedza naukowa i potoczna w perspektywie doświadczenia osobistego i zawodowego etnografa

Artur Trapszyc — 2020-12-31

Wiedza naukowa to podstawowe narzędzie pracy antropologa. Są jednak miejsca, nawet w obszarze poczynań profesjonalnych, kiedy sięgamy do wiedzy potocznej. Staram się penetrować te zakątki, głównie jednak w przestrzeni muzeum. Odwołując się do literatury, wskazuję źródła myślenia potocznego i zakresy jego współistnienia z wiedzą akademicką. Zwracam też uwagę na miejsca gdzie wiedza „oddolna” jest i była zawsze obecna: kulturę ludową, kulturę masową, kulturę życia codziennego.
Myślenie tego rodzaju to wielki bagaż doświadczenia osobistego. Stąd w kilku miejscach uprawiam autoetnografię; sięgam do swych wspomnień z życia przedakademickiego. Moje rozważania dotyczą również kondycji samej antropologii. Zastanawiam się czy przypisane naszej dyscyplinie obserwacje i diagnozy obserwowane poza sferą nauki („praktyki ludowe”), można uznać za „ludową etnografię”.

(Nowe) trendy w muzealnictwie — spojrzenie subiektywne

Marcin Zdanowski — 2020-12-31

W artykule przedstawiono (w ujęciu subiektywnym) kierunki rozwoju muzealnictwa, przybliżając zagadnienia związane z zmianą podejścia do widowni muzealnej. Wskazano na coraz częstsze ulokowania odbiorcy, uczestnika, a nierzadko partycypanta w centrum zainteresowania współczesnego muzeum. Zwrócono uwagę na odchodzenie w działalności muzealnej od, powszechnego niegdyś, przekazywania wiedzy, na rzecz pobudzania do myślenia i rozwoju osobistego, poprzez chociażby, nadal mało znane, choć sięgające roku 1957, tildenowskie zasady interpretacji dziedzictwa. Podjęto także próbę przeniesienia teorii Trzeciego miejsca Ray`a Oldenburga na grunt muzealny. Ponadto zaprezentowano argumenty przemawiające za przedsiębiorczym podejściem do funkcjonowania i strategicznym do zarządzania muzeum oraz podano szereg przykładów popierających tezę, iż jednym z bardziej interesujących i efektywnych narzędzi w zarządzaniu współczesnym muzeum jest budowanie sieci relacji i partnerstw.

Muzeum w domu – działania w trakcie pandemii

Olga Kosińska — 2020-12-31

Pojawienie się pandemii koronawirusa znacząco wpłynęło na wszystkie aspekty życia ludzkiego, w tym na codzienną działalność instytucji kultury. W okresie zamknięcia dla publiczności, muzea podjęły różnorakie inicjatywy mające na celu utrzymanie uwagi dotychczasowego odbiorcy, jak również przyciągnięcie nowych odwiedzających - tyle że tym razem w formie wirtualnej. Działania ta w dużej mierze opierały się na już wcześniej zdigitalizowancych zbiorach, które niemalże z dnia na dzień (jeśli wcześniej nie były one jeszcze udostępnione) pojawiły się w przestrzeni cyfrowej. Zaproponowano różne formy wirtualnego zwiedzania (czy to samodzielnie, czy z przewodnikami), jak również prowadzono aktywności wokół cyfrowych artefaktów, takie jak wywiady z kuratorami, analizy dzieł, czy warsztaty dla dzieci. Ważnym były także inicjatywy ze strony samych odbiorców - jak chociażby home art challenge, polegające na odtworzeniu wybranego dzieła sztuki z pomocą przedmiotów znajdujących się pod ręką. Tego typu zaangażowanie dało spore szanse na przeniesienie go w świecie po pandemicznym na grunt relacji w fizycznej przestrzeni muzeum - jednak nie oznacza automatycznego zjednoczenia odwiedzących wokół instytucji, które niejako samo o siebie zadba. Należałoby bez względu na zewnętrzne okoliczności podejmować szeroko zakrojone działania łączące aktywność offline i online w nowoczesnych muzeach.

Nasze życie w czasach zarazy. Kilka słów o projekcie

Agnieszka Marczak — 2020-12-31

Nasze życie w czasach zarazy. Kilka słów o projekcie to sprawozdanie z działań badawczych podjętych przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie po ogłoszeniu przez Światową Organizację Zdrowia pandemii koronawirusa COVID-19 w marcu 2020 roku. Wtedy to w środowisku Muzeum powstała inicjatywa pn. „Nasze życie w czasach zarazy” jako odpowiedź na potrzebę dokumentowania szybko zmieniającej się rzeczywistości w dobie pandemii. W ramach tej inicjatywy stworzono internetowy kwestionariusz, składający się z 45 pytań otwartych i zamkniętych, dotyczących m.in. rytmu i organizacji codzienności, pracy, nauki, życia społecznego. Pytania o to, czy w trakcie pandemii zmieniło się postrzeganie domu i relacji z innymi ludźmi, o sposoby radzenia sobie ze stresem, a także pytanie o obrazy z pandemii, które na długo zostaną w pamięci. Na podstawie ponad półtora tysiąca zebranych kwestionariuszy powstały tzw. „Wycinki” z badań – kilka z nich zamieszczono również w niniejszym sprawozdaniu.

Polskie muzeum LGBTQIA

Agnieszka Wiciak — 2020-12-31

Artykuł jest prezentacją wirtualnego muzeum, które powstało w dniu 6 czerwca 2018 r.. Podejmuje ono tematykę historyczną związaną z grupą mniejszościową o nazwie LGBTQIA. Muzeum powstało jako konsekwencja działań archiwalnych podejmowanych przez grupę kolekcjonerską pod nazwą Klub historyczny (od 2019 w strukturach Fundacji Q) a prowadzący od początku działania ratownicze archiwaliów z lat 90-tych XX w. Powołanie muzeum w formie wirtualnej, wiązało się z trudnościami w uruchomieniu stacjonarnego, stąd taka forma upublicznienia uznana została za najodpowiedniejszą. Do tej pory zaprezentowane zostały trzy wirtualne wystawy. Muzeum jak i archiwum nakierowane są na cel, jakim jest włączenie historii społeczności LGBTQIA jako narzędzia wspomagającego osoby, które odkrywają lub poszukują swojej tożsamości i borykają się w sposób bolesny w tym procesie z samym sobą jak i otoczeniem. Celem samego archiwum jest zbieranie materiałów niedostępnych online a którym grozi nieodwracalne przepadnięcie, natomiast rolą muzeum jest popularyzacja i docieranie do jak największej ilości odbiorców. Podczas tworzenia wystaw pojawiają się liczne wyzwania m.in związane z dbaniem o to by treści były bezpieczne dla niepełnoletnich. Równolegle do prac archiwalnych i muzealnych prowadzone są nagrania historii mówionej osób aktywnie działających na rzecz społeczności LGBT. Ważną kwestią jest to, w jaki sposób wystawy są odbierane przez społeczność, nie tylko LGBT ale również heteronormatywną. Chociaż muzeum powstało jako wsparcie dla archiwum, to obecnie obie formy są pełnoprawne i mają określoną rolę w działaniach Klubu historycznego.

Społeczność LGBTQIA w muzeach australijskich: wskazówki programowe

Maria Wrońska-Friend — 2020-12-31

Artykuł pokrótce przedstawia ruch społeczności LGBTQIA w Australii pod koniec 20. wieku oraz rozwój programów muzealnych dotyczących tej grupy społecznej. W 1995 roku sekcja GLAMA (Gay and Lesbian Alliance of Museums Australia) przygotowała ‘Zalecenia Dotyczące Społeczności LGBTQIA w Programach i Praktyce Muzealnej’, w celu zachęcenia większej ilości muzeów tego kraju do włączenia tematyki LGBTQIA do swoich programów. Artykuł przedstawia główne założenia tego dokumentu.

Społeczna percepcja archeologii na przykładzie Rezerwatu Archeologicznego w Krzemionkach Opatowskich, red. Katarzyna Marciniak, Przestrzeń Wyobrażona, Poznań 2018, ss. 152

Michalina Janaszak — 2020-12-31

[Rec.:] „Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu”, Tom X, 2019, ss. 122

Damian Kasprzyk — 2020-12-31

Słowo od Redakcji

Katarzyna Barańska — 2020-12-23