Los profesorów Uniwersytetu w Belgradzie pod okupacją niemiecką w latach 1941–1944

Abstrakt

Uniwersytet w Belgradzie był jedną z najważniejszych instytucji dydaktycznych i naukowo-badawczych w Królestwie Jugosławii. W przededniu II wojny światowej zatrudniał około 300 pracowników pedagogicznych. Artykuł przedstawia najbardziej reprezentatywne dla tego środowiska losy wybitnych profesorów uczelni z okresu II wojny światowej i okupacji Belgradu w latach 1941–1944. Największy wpływ na wojenne losy profesorów wywierała niemiecka polityka wobec inteligencji, lecz zależały one także od ideologicznych i politycznych zapatrywań oraz postępowania poszczególnych naukowców. Ci spośród nich, którzy byli oficerami rezerwy, po kapitulacji Jugosławii trafili do niewoli. W późniejszym okresie niektórzy profesorowie współpracowali z serbską administracją okupacyjną. Część jednak biernie lub aktywnie wspierała ruchy antyfaszystowskie (partyzantów lub rojalistów), które starły się w wojnie domowej. Zdecydowana większość wykładowców uniwersyteckich wycofała się z życia publicznego i skupiła na przetrwaniu oraz codziennej egzystencji. Znaczna część kadry była poddana ścisłej kontroli oraz cierpiała prześladowania ze strony miejscowej policji i Gestapo, a dwóch profesorów zastrzelono w obozie Banjica. Tekst powstał w ramach projektu „Serbskie społeczeństwo w państwie jugosłowiańskim w XX wieku – między demokracją a dyktaturą” (177016), finansowanego przez Ministerstwo Edukacji, Nauki i Technologii Republiki Serbskiej.