"Wielka droga" Michała Waszyńskiego, czyli polski film bezpaństwowy

Abstrakt

Artykuł podejmuje problem produkcji, dystrybucji i recepcji filmu Wielka droga Michała Waszyńskiego, a także aktywności Sekcji Filmowej działającej w ramach 2. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych. Opierając się na kontekstowej analizie materiałów źródłowych, zebranych w toku badań archiwalnych, poddano rekonstrukcji tło polityczne, dyplomatyczne i społeczne odbioru filmu w realiach powojennych Włoch. Wnioski z tych badań rzucają nowe światło na takie zagadnienia, jak tryby produkcji filmowej w warunkach działań wojennych i nieustalonego statusu geopolitycznego Polski, uwikłania filmu w dyplomację wojenną i powojenną, kształtowanie narracji dotyczącej II wojny światowej, a także tworzenie się polityki filmowej we Włoszech późnych lat czterdziestych XX wieku. Te wszystkie problemy doprowadziły do wyłączenia filmu z oficjalnej dystrybucji, a w konsekwencji do pomijania go w opracowaniach historii kina.
Artykuł jest efektem wielu kwerend w archiwach: Archivio Centrale dello Stato w Rzymie, Archivio Revisione Cinematografica della Direzione Generale del Cinema, znajdujące się we Włoskim Ministerstwie Kultury i Turystyki (Ministero dei Beni e delle Attività Culturali e del Turismo) w Rzymie, Archivio Cesare Zavattini w Biblioteca Panizzi w Reggio Emilia, archiwa 2. Korpusu PSZ i Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (SBSK) w Instytucie Polskim i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie, Archiwum Instytutu Literackiego Kultura w Le Mesnil-le-Roi. W tym miejscu pragnę wyrazić wdzięczność dla pracowników tych instytucji za udzielenie mi życzliwego wsparcia podczas realizacji badań. Artykuł powstał w ramach projektu „Filosowietyzm we włoskiej postfaszystowskiej kulturze filmowej”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer UMO-2019/32/C/HS2/00536.