Zimnowojenne sieci powiązań

Przejście od nieoficjalnej do oficjalnej pomocy prawnej między Polską a Republiką Federalną Niemiec w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku

Abstrakt

W artykule przedstawiono ograniczenia wynikające z przyjęcia doktryny Hallsteina, zgodnie z którą prokuratorzy z Niemiec Zachodnich nie mogli oficjalnie udać się do państw bloku wschodniego w celu prowadzenia śledztwa. Mimo tych wyzwań zaangażowane jednostki, takie jak Hermann Langbein, Jan Sehn, Henry Ormond i Kazimierz Smoleń, aktywnie działały w ramach nieformalnych sieci na rzecz usprawnienia współpracy między narodami oddzielonymi żelazną kurtyną, co z biegiem czasu wpłynęło na politykę Niemiec Zachodnich w kwestii ścigania zbrodniarzy wojennych. Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej badamy rolę jednej z wczesnych nieformalnych sieci w pociągnięciu do odpowiedzialności nazistowskiego lekarza Carla Clauberga w 1956 roku, skupiając się na tym, co było konieczne do wymierzenia mu sprawiedliwości i co utorowało drogę do kolejnych procesów. W drugiej części artykułu omawiamy decydujący moment w historii nieoficjalnej współpracy – pierwszą wizytę zachodnioniemieckiego sądu w miejscu pamięci Auschwitz, która odbyła się w 1964 roku w ramach procesu oświęcimskiego we Frankfurcie nad Menem. Analizujemy, w jaki sposób nieformalna sieć przygotowała intelektualne i moralne podłoże wizyty, wpływając na relacje między Polską a Niemcami Zachodnimi i zmieniając postrzeganie nazistowskich zbrodni wojennych.