Возвращение в Острог Саши Филипенко: деформация зазеркалья в романе-созерцании «русской тоски»

Abstract

Powrót do Ostroga Saszy Filipenko: deformacja i wykrzywienia świata po drugiej stronie lustra w powieści-kontemplacji «rosyjskiej tęsknoty»

Powrót do Ostroga Saszy Filipenko – jeden z przykładów funkcjonowania w literaturze postmodernistycznej powieści kontemplacyjnej skupiającej się na wszechstronnym spojrzeniu na rzeczywistość bez jej oceniania. Powieść cechuje heterogeniczność gatunkowa: w opartym na realnych faktach Powrocie do Ostroga obecne są wątki powieści detektywistycznej, powieści grozy, satyry politycznej. Elementem kluczowym narracji staje się wpatrywanie w odwieczną rosyjską tęsknotę – na poziomie fizycznym, materialnym, ale przede wszystkim mentalnym i duchowym. Owa wszechobecna tęsknota staje się wręcz jednym z bohaterów powieści.

Świat Ostroga – postmodernistyczne reminiscencje do Hamleta Shakespeare’a i Wspomnień z domu umarłych Dostojewskiego. Jest to świat wywrócony, zdeformowany – zwierciadło odbijające mentalną i duchową kondycję współczesnego społeczeństwa rosyjskiego. Motyw deformacji i rzeczywistości po drugiej stronie lustra jest realizowany w utworze za pomocą wielu symboli. Sercem Ostroga, wokół którego to miasto się rozrosło, jest więzienie, którego odbiciem właściwie staje się sierociniec. Z kolei semantyczne obciążenie obecnego w tytule wyrazu „powrót” jest uosobieniem ruchu spiralnego historii nie tylko Ostroga i jego mieszkańców, lecz, w gruncie rzeczy, całego społeczeństwa rosyjskiego.