Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
    • Українська
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski
  • Українська

Studia Pigoniana

Faces of Natalia Gorbanevskaya. Part 2: The First Thirteen Years in Paris (1976–1988)
  • Home
  • /
  • Faces of Natalia Gorbanevskaya. Part 2: The First Thirteen Years in Paris (1976–1988)
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 8 No. 8 (2025): Studia Pigoniana /
  4. Articles

Faces of Natalia Gorbanevskaya. Part 2

The First Thirteen Years in Paris (1976–1988)

Authors

  • Grzegorz Przebinda Uniwersytet Jagielloński w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-9581-0214

DOI:

https://doi.org/10.12775/SP.2025.001

Keywords

Natalia Gorbanevskaya, Gorbanevskaya and Poland, Russian émigré community in Paris in the second half of the 20th century, Polish émigré monthly Kultura (Paris), Russian émigré quarterly Kontinient (Paris), Russian émigré weekly Russkaya Mysl (Paris), Gorbanevskaya’s encounters in Paris with Józef Czapski, Jerzy Giedroyc, and Gustaw Herling-Grudziński, Gorbanevskaya as a translator of Polish literature, Gorbanevskaya and Mikhail Gorbachev, Gorbanevskaya’s first visit to Poland (August 1988), Gorbanevskaya and John Paul II, Gorbanevskaya and Adam Michnik, Gorbanevskaya and Andrzej Drawicz, Gorbanevskaya and Wiktor Woroszylski, meetings between Grzegorz Przebinda and Natalia Gorbanevskaya

Abstract

The article above – based on both printed and archival sources as well as the author’s personal recollections – concerns the first thirteen years of Natalia Gorbanevskaya’s (1936–2013) life in emigration. Gorbanevskaya was a well-known Russian human rights activist in the USSR, as well as a poet, translator, and journalist. In emigration in Paris, during this highly creative early period, she worked primarily – from 1976 onward – with Vladimir Maksimov at the émigré quarterly Kontinient, whose main goal was to unite and foster solidarity among anti-communist forces throughout Eastern Europe. Beginning in 1978, Gorbanevskaya hosted a series of broadcasts on similar topics for Radio Liberty, and from summer 1980, she also contributed to the Paris-based émigré weekly Russkaya Mysl (Russian Thought), edited by Irina Ilovaiskaya-Alberti. For the next ten years, she worked there as a translator and journalist, focusing primarily on developments in Poland as it was breaking free from communism. During this time, she also collaborated very fruitfully with the Polish émigré monthly Kultura, led by Jerzy Giedroyc. Wishing to portray as faithfully as possible her activities and her understanding of Russia, Poland, communism, and religion during that time, I have divided my extensive article into eight parts: 1. Emigration or Exile?; 2. Encounters with Giedroyc and Kultura; 3. Creative Years at Kontinient; 4. An Unyielding Poland in the Pages of Russkaya Mysl; 5. The Presence of John Paul II; 6. Gorbachev as the New Stalin?; Gorbanevskaya’s First Journey to Poland (August–September 1988); 8. Woroszylski, Michnik, and Gorbachev Again. The last three sections focus largely on Gorbanevskaya’s criticism of Gorbachev and perestroika, including, consistently, criticism of those Poles – chief among them Adam Michnik and Andrzej Drawicz – who supported the democratic changes in the Soviet Union, hoping for similar developments in Poland. Gorbanevskaya’s criticism of them, however, did not stem from any opposition to democracy on her part, but solely from her conviction that no General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union could ever truly contribute to the triumph of freedom in the USSR or in its neighboring countries.

Author Biography

Grzegorz Przebinda, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Prof. dr hab. Grzegorz Przebinda, filolog rusycysta i historyk idei. Autor ponad 400 publikacji, w tym 13 książek na temat kultury i historii Rosji i Ukrainy. Wydał m.in. Od Czaadajewa do Bierdiajewa. Spór o Boga i człowieka w rosyjskiej myśli filozoficznej 1832–1922 (Kraków, PAU, 1998), Większa Europa. Papież wobec Rosji i Ukrainy (Kraków, Znak, 2001), Между Краковом, Римом и Москвой. Русская идея в новой Польше (Moskwa, RGGU, 2013). Wraz z żoną Leokadią Anną i synem Igorem opublikował przekład Mistrza i Małgorzaty Bułhakowa z filologicznym komentarzem (Kraków, Znak, 2016; II wyd. 2022). Najnowsze książki – From Chaadayev to Solovyov: Russian Modern Thinkers Between East and West (Berlin, Peter Lang, 2022) i Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją (Kraków, Znak, 2023), Umarli są bezpieczni? Dziennik trzeciego roku wojny (Kraków, Księgarnia Akademicka 2025). Jego ostatnie studia o podobnej, jak poniższa problematyce – w tym także te, wraz z obecnym, publikowane w latach 2019–2025 na łamach „Studia Pigoniana” – można odnaleźć na portalu „Kultury” paryskiej, w dziale Biblioteczka. Artykuły Grzegorza Przebindy: URL: https://kulturaparyska.com/pl/library/show/108640

References

Czapski Józef. “‘Wystrzał wśród nocy’.” Kultura 1968, no 253.

Czapski Józef. Tumult i widma. Paryż: Instytut Literacki, 1981.

Czytelnik [Andrzej Drawicz]. “Nowe rosyjskie czasopisma.” Kultura 1978, no 11 (374).

“Deklaracja w sprawie ukraińskiej.” Kultura 1977, no 5 (356).

Drawicz Andrzej. “Pochwała Michaiła Gorbaczowa w związku z ostatnimi wydarzeniami.” Tygodnik Powszechny 1991, no 36.

“Dzięki czemu jesteśmy ludźmi… (Paryż, luty 1987 roku).” Z Natalią Gorbaniewską rozmawia Grzegorz Przebinda. Studia Pigoniana 2024, nr 7.

Giedroyc Jerzy, Miłosz Czesław. Listy 1973–2000. Ed. Marek Kornat. Warszawa: Czytelnik, 2012.

Giedroyc Jerzy. Autobiografia na cztery ręce. Ed. Krzysztof Pomian. Warszawa: Czytelnik, 1999.

Gorbaniewska Natalia. “Solidarność: trochę historii.” Ethos 2002, no 1–2 (57–58).

Gorbaniewska Natalia. Moja Polska. Ed. and trans. Ewangelina Skalińska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2021.

Heller Michaił. Siódmy sekretarz: blask i nędza Michaiła Gorbaczowa. Trans. Julia Juryś. Lublin: Fundusz Inicjatyw Społecznych, 1993.

Herling-Grudziński Gustaw “Kontynent”: bilans i perspektywy. Rozmowa z Władimirem Maksimowem, Wiktorem Niekrasowem i Natalią Gorbaniewską.” Kultura 1977, no 11 (362).

Herling-Grudziński Gustaw, Giedroyć Jerzy. Korespondencja, vol. 2. 1967–1975. Ed. Włodzimierz Bolecki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.

Herling-Grudziński Gustaw. Dziennik pisany nocą, vol. 1. Ed. Włodzimierz Bolecki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2017.

Herling-Grudziński Gustaw. Korespondencja z Jerzym Giedroyciem, vol. 3 (1976–1996). Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.

Literatura rosyjska w kręgu „Kultury”. W poszukiwaniu zatraconej solidarności, vol. 1. Ed. Piotr Mitzner. Paryż-Kraków: Instytut Literacki Kultura – Instytut Książki, 2016

Maciejko Szczepan. “Nad „Kontynentem”.”. Kultura 1977, no 4 (335).

“Miara odpowiedzialności.” Kultura 1975, nr 9 (336).

Miłosz Czesław. Abecadło Miłosza. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998.

Miłosz Czesław. Rok myśliwego. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1991.

Miłosz Czesław. Życie na wyspach. Kraków: Wydawnictwo Znak 1998.

Morawiecki Kornel, Gorbaniewska Natalia. “Wymiana listów.” Kultura 1986, no 7–8.

Nowak-Jeziorański Jan, Giedroyc Jerzy. Listy 1952–1998. Ed. Dobrosława Platt. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, 2002.

“Obejrzyj się ze skruchą… .” Kultura 1980, no 5 (392).

Pamięci Natalii Gorbaniewskiej. Ed. Michał Kozdra, Jan Wawrzyńczyk. Warszawa: Bel Studio, 2018.

Piekara Jędrzej. Polskie wątki w życiu Michaiła Hellera. Łódź-Paryż: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2021

Przebinda Grzegorz. “Historia obudzona metaforą... (Andrzej Drawicz w „Tygodniku Powszechnym”, 1982-1995).” Rosyjskie ślady Andrzeja Drawicza, ed. Aleksandra Wieczorek, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 1999.

Przebinda Grzegorz. “Oblicza Natalii Gorbaniewskiej.” Część 1: “Lata w ZSRR (1936–1975).” Studia Pigoniana 2024, no 7.

Przebinda Grzegorz. “Z Archipelagu na Kontynent. Polskie tropy Władimira Maksimowa.” Przegląd Rusycystyczny 2023, no 4 (184).

Reid Allan. “Gorbanevskaia and Poland. From Pol’sha to Novaia Pol’sha.” Canadian Slavonic Papers 2008, vol. 50, no 1–2.

Sacharow Andriej. Mój świat i kraj. Trans. Michał Kaniowski [Jerzy Pomianowski]. Afterword Leszek Kołakowski. Paryż: Instytut Literacki, 1975.

“…W Paryżu nauczyłam się dobrze mówić po polsku…”. Rozmowa Karoliny Zioło-Pużuk z Natalią Gorbaniewską, przeprowadzona w Paryżu 29 listopada 2004. Natalia Gorbaniewska. Moja Polska. Ed. and trans. Ewangelina Skalińska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2021.

Велижев Михаил. Чаадаевское дело. Идеология, риторика и государственная власть в николаевской России. Москва: Новое литературное обозрение, 2022.

Визит генерального секретаря ЦК КПСС М.С. Горбачёва в Польскую Народную Республику. 11–14 июля 1988 года. Документы и материалы. Москва: Издательство Политической Литературы, 1988.

Геллер Михаил. Седьмой секретарь. Блеск и нищета Михаила Горбачева. London: Overseas Publications Interchange, 1991.

Герлинг-Грудзинский Густав. Иной мир. Советские записки. Trans. from Polish Наталья Горбаневская. Москва: Прогресс, 1991.

Герлинг-Грудзинский Густав. Иной мир. Советские записки. Trans. from Polish Наталья Горбаневская. London: Overseas Publications Interchange, 1989.

Горалик Линор. Частные лица. Биографии поэтов, рассказанные ими самими, vol. 1. Москва: Новое издательство 2013.

Горбаневская Наталья. “„Земля людей”. К 95-летию Юзефа (Иосифа) Чапского.” Континент 1991, no 68.

Горбаневская Наталья. “Национализмы моей части Европы.” Континент 1990, no 65.

Горбаневская Наталья. “«И тогда я влюбилась в чужие стихи…». Избранные переводы из польской поэзии.” Warszawa-Kraków: Biblioteka miesięcznika Nowaja Polsza, 2006.

Горбаневская Наталья. “Из моих шестнадцати лет в «Континенте».” Континент 1999, no 100.

Горбаневская Наталья. “Ответы на вопросы о России [А. Дравича].” Континент 1982, nr 32.

Горбаневская Наталья. “Памяти Виктора Ворошильского.” Новая Польша 2000, no 9.

Горбаневская Наталья. “По поводу «опыта журнальной утопии».” Вестник русского христианского движения 1974, no 114 (IV).

Горбаневская Наталья. Мой Милош. Москва: Балтрус, 2012.

Горбаневская Наталья. Полдень. Дело о демонстрации 25 августа 1968 года на Красной Площади. Frankfurt/Main: Посев, 1970.

Даниэль Александр. “Что двигало Горбачевым? Беседовала Вера Челищева.” Горби. Журнал нового мышления. Journal Of New Thinking 2024, no 9.

Кувалдин Станислав. “«Признала целесообразным…». Как оформлялось освобождение политзаключенных. Об указах президиума Верховного Совета СССР.” Горби. Журнал нового мышления. Journal Of New Thinking 2024, no 9.

Максимова Татьяна, Горбаневская Наталья. “«Культура» – «Континент», Ежи Гедройц – Владимир Максимов. По личным воспоминаниям, переписке и печатным материалам.” Новая Польша 2006, no 12 (81).

Мацкевич Юзеф. Катынь. Trans from Polish Сергей Крыжицкий. Лондон, Канада: Издательство “Заря”, 1988.

“Заявление по украинскому вопросу.” Континент 1977, no 12.

“Мера ответсвенности.” Континент 1975, no 5.

Мерошевский Юлиуш. “Российский «польский комплекс» и территория УЛБ (Украина, Литва, Белоруссия).” Континент 1975, no 4.

Несломленная Польша на страницах «Русской мысли». I. (Декабрь 1981 – декабрь 1982). Ed. Наталья Горбаневская. Париж: Издание «Русской мысли», 1984.

“Новые документы польско-русской солидарности”. Континент 1986, no 48. Специальное приложение.

“Оглянись в раскаяньи.” Континент 1980, no 24.

От редакции. “Конец «доктрины Брежнева».” Горби. Журнал нового мышления. Journal Of New Thinking 2003, no 4.

“Памяти польского мученика. Священник Ежи Попелушко (1947–1984).” Континент 1984, no 42.

“Поэт с принципами: Памяти Наталии Горбаневской.” Радио Свобода, 08.12.2013, <https://www.svoboda.org/a/25198978.html>.

Сахаров Андрей. “О свободе выбора страны проживания.” Сахаров Сахаров Андрей. О стране и мире. Сборник произведений. Нью-Йорк Издательство «Хроника», 1974.

Сахаров Андрей. Узаконить право на выезд. Открытое обращение. Членам Президиума Верховного Совета СССР. Посев 1970, nr 10.

Свяневич Станислав. В тени Катыни. Trans. from Polish and edit. Виталий Абрамкин. London: Overseas Publications Interchange, 1989ю

Солженицын Александр: Публицистика в трех томах, vol 2: Общественные заявления, письма, интервью. Ярославль: Верхне-волжское книжное издательство, 1996.

“‘Это вселяет надежду’. Беседу с главным редактором журнала ‘Культура’ Ежи Гедройцем ведет Наталья Горбаневская.” Континент 1991, no 68.

Studia Pigoniana

Downloads

  • PDF (Język Polski)

The publisher's shop:

Go to shop

Published

2025-10-18

How to Cite

1.
PRZEBINDA, Grzegorz. Faces of Natalia Gorbanevskaya. Part 2: The First Thirteen Years in Paris (1976–1988). Studia Pigoniana. Online. 18 October 2025. Vol. 8, no. 8, pp. 9-80. [Accessed 27 December 2025]. DOI 10.12775/SP.2025.001.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 8 No. 8 (2025): Studia Pigoniana

Section

Articles

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Stats

Number of views and downloads: 61
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski
  • Українська

Tags

Search using one of provided tags:

Natalia Gorbanevskaya, Gorbanevskaya and Poland, Russian émigré community in Paris in the second half of the 20th century, Polish émigré monthly Kultura (Paris), Russian émigré quarterly Kontinient (Paris), Russian émigré weekly Russkaya Mysl (Paris), Gorbanevskaya’s encounters in Paris with Józef Czapski, Jerzy Giedroyc, and Gustaw Herling-Grudziński, Gorbanevskaya as a translator of Polish literature, Gorbanevskaya and Mikhail Gorbachev, Gorbanevskaya’s first visit to Poland (August 1988), Gorbanevskaya and John Paul II, Gorbanevskaya and Adam Michnik, Gorbanevskaya and Andrzej Drawicz, Gorbanevskaya and Wiktor Woroszylski, meetings between Grzegorz Przebinda and Natalia Gorbanevskaya
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop