Zagadnienia związane z fundacją drewnianego kościoła w Haczowie w kontekście najnowszych ustaleń chronologicznych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2020.009Keywords
Haczów, drewniana architektura sakralna, gotyckie malowidła ścienneAbstract
Celem artykułu była prezentacja wyników badań Autora nad problematyką fundacji kościoła
w Haczowie, jednego z najważniejszych zabytków sakralnej architektury drewnianej w kraju.
Badania dendrochronologiczne dowodzą, iż świątynia została zbudowana około 1459 roku.
Kościół w Haczowie jest zatem jednym najstarszych i najlepiej zachowanych zabytków drewnianej
architektury sakralnej na ziemiach polskich. Autor przypuszcza, iż fundatorem kościoła
mógł być sam Kazimierz Jagiellończyk, zaś ważną rolę w fundacji, przede wszystkim jednak
organizacji samej akcji budowlanej, odegrali: ówczesny sołtys wsi Mikołaj Lemkircz – ławnik
sądu wyższego prawa niemieckiego w Sanoku oraz Mikołaj Klukwicz – mieszczanin i rajca
krośnieński – właściciel wsi Haczów. Przypuszczalny udział w fundacji rajcy krośnieńskiego
Mikołaja Klukwicza wskazuje na Krosno, jako najbliższy i największy ośrodek miejski,
z którego pochodzić mogli rzemieślnicy prowadzący prace ciesielskie.
Odrębnym zagadnieniem jest osoba fundatora malowideł w tym kościele, powstałych (jak
wiemy) w roku 1494. Zdaniem autora ich fundatorem był mieszkający w Haczowie szlachcic
Stanisław Jeżowski – przewodniczący sądu wyższego prawa niemieckiego w Sanoku W roku
1494 (a więc roku fundacji malowideł), Jeżowski pożycza od Mikołaja Juriowskiego 600 zł
w złocie pod zastaw sołectwa (wsi) w Haczowie. Dług mógł mieć bezpośredni związek z fundacją
malowideł w kościele w Haczowie. Za ufundowaniem przez niego tychże malowideł
przemawia również dwukrotna obecność przedstawień św. Stanisława (patrona fundatora)
w dekoracji malarskiej prezbiterium kościoła.
References
APL = Archiwum Państwowe we Lwowie
ACS [Acta Castrensia Sanocensia]: sygn. 151
AGZ = Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego
bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego, wyd. O. Pietruski,
X. Liske, Lwów; 1886: t. 11: Najdawniejsze zapiski sądów sanockich 1423–1462; 1894, t. 16:
Najdawniejsze zapiski sądów sanockich 1463–1552.
CA = 1917: Cracovia artificum 1300–1500, wyd. J. Ptaśnik, Źródła do Historyi Sztuki i Cywilizacyi
w Polsce, t. 4, Kraków.
Bajon-Romańska M., 2008, Jak budowano drewniane kościoły w średniowiecznej Małopolsce,
Wrocław.
Bełza W., 1885, Iwonicz i jego okolice, Lwów–Warszawa–Kraków.
Brykowski R., 1981, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Studia z Historii
Sztuki, t. 31, Wrocław.
Brykowski R., 1995, Haczów. Kościół par. p.w. Wniebowzięcia Panny Marii i Św. Michała
Archanioła, [w:] Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, cz. 2: Katalog
zabytków, red. A. Włodarek, Dzieje sztuki polskiej, t. 2, Warszawa, s. 94–95.
Brykowski R., Kornecki M., 1984, Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej, Wrocław.
Czuba M., 1999, Średniowieczne kościoły drewniane ziemi sanockiej, „Teki Krakowskie”, t. 9,
s. 19–28.
Fastnacht A., 1991, Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu, cz. 1:
A–I, do dr. przygot. A. Fastnacht-Stupnicka, A. Gąsiorowski, Brzozów.
Fastnacht A., 1998, Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu, cz. 2:
J–N, do dr. przygot. A. Fastnacht-Stupnicka, A. Gąsiorowski, Brzozów-Wzdów-Rzeszów.
Gadomscy J. i S., 1957, Odkrycie gotyckiej polichromii w kościele parafialnym w Haczowie,
„Biuletyn Historii Sztuki”, t. 19, nr 2, s. 186–188.
Gadomski J., 1959, Do Redakcji Biuletynu Historii Sztuki [w sprawie odkrycia gotyckiej polichromii
w kościele parafialnym w Haczowie], „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 20 (1958), nr 3/4, s. 387.
Gawęda S., 1995, Rozwój latyfundium Kamienieckich i ich rola polityczna do początków XVI wieku,
[w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 3, red. S. Cynarski, Rzeszów, s. 51–72.
Gorczyński T., Molski B., Golinowski W., 1965, Podstawy dendrochronologii w zastosowaniu
do potrzeb archeologii, „Archeologia Polski”, t. 10, z. 1, s. 75–114.
Kornecki M., 1986, Sztuka sakralna regionu Brzozowa, [w:] Chwalcie z nami Panią Świata.
Z dziejów Kościoła na ziemi brzozowskiej, red. L. Grzebień, Kraków, s. 152–179.
Kornecki M., 1994, Drewniany kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Św. Michała
Archanioła w Haczowie, Rzeszów.
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce. Zagadnienia uwarunkowań oraz systematyki
typów i form architektury (od średniowiecza do XX wieku), 1999, wyd. 2, Kraków.
Kornecki M., Samek J., oprac., 1974 , Powiat brzozowski, inwent. przeprowadzili M. Kornecki,
J. Samek, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 13: Województwo rzeszowskie, red.
E. Śnieżyńska-Stolotowa, F. Stolot, z. 2, Warszawa.
Krąpiec M., 1992, Skale dendrochronologiczne późnego holocenu południowej i centralnej Polski,
„Geologia”, t. 18, z. 3, s. 37-119.
Krąpiec M., 2009, Dendrochronologia. Kalendarz dziejów, [w:] Ochrona środowiska, turystyka
i dziedzictwo kulturowe Pogórza Dynowskiego. Materiały V Konferencji Naukowo-Technicznej
„Błękitny San”, Jabłonka 24–25 kwietnia 2008, red. K. Duduś, Dynów, s. 110–125.
Krąpiec M, Szychowska-Krąpiec E., 1998, Wyniki analizy dendrochronologicznej drewna z kościoła
p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i św. Michała Archanioła w Haczowie, Kraków,
mps w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków – Delegaturze w Krośnie.
Kurpik W., 1976, Chronologia kościoła w Haczowie na podstawie wyników konserwacji i badań
malowideł ściennych, „Ochrona Zabytków”, t. 29, nr 4, s. 310–316.
Łopatkiewicz P., 2007, Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku, Krosno.
Łopatkiewicz P., 2015, Drewniany kościół w Haczowie. Pomnik Światowego Dziedzictwa Kultury,
Instytut Historii Sztuki UJ, Kraków.
Łopatkiewicz P., 2018, Problematyka fundatorska drewnianego kościoła w Haczowie w kontekście
nowych ustaleń chronologicznych, [w:] Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, t. IV, Badania
interdyscyplinarne pod red. Andrzeja Buki, Karola Kollingera i Sylwii Jędrzejewskiej, Rzeszów,
s. 351–369.
Małkiewiczówna H., 2004, Haczów, [w:] Katalog zabytków, red. A.S. Labuda, K. Secomska
przy współudz. A. Włodarka, T. Łozińskiej, A. Palińskiej, W. Rączkowskiego, Dzieje sztuki
polskiej, t. 2, cz. 3: Malarstwo gotyckie w Polsce, [2], Warszawa, s. 39.
Ozga A., 1996, Gotyckie malowidła ścienne w drewnianym kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny i Archanioła Michała w Haczowie. Praca magisterska napisana
pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego Gadomskiego, mps w Instytucie Historii Sztuki
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sarna W., ks., 1903, Dzieje dyecezyi przemyskiej obrządku łać., cz. 1: Episkopat przemyski o. ł.
-1624], Przemyśl.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 901
Number of citations: 0
