Plaque Epitaph of Stanisław Chroberski in Sandomierz Cathedral and – Stanisław Tarło – its founder connected with Krosno
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2022.005Keywords
panel painting, epitaph painting, Stanisław Chroberski, Stanisław Tarło, Sandomierz, Sandomierz Cathedral, KrosnoAbstract
The epitaph of Stanisław Chroberski in Sandomierz Cathedral, created around 1520 in the painterly environment of Kraków, is one of the most valuable monuments of panel painting from the turn of the Middle Ages and modern times. It has been the subject of numerous publications and mentions in the scientific literature over the years. The recent conservation of this work, carried out in 2015, provided an opportunity for detailed research and the preparation of a modern monograph on this monument. The founder of the epitaph, the then royal secretary Stanisław Tarło, who, as Bishop of Przemyśl, spent his last years in Krosno, died there in 1544 and was buried in the local parish church, is not without significance for the place of publication of this article.
None of the authors to date, dealing with Chroberski’s epitaph, have taken the trouble to establish whether the present shape of the work should indeed be considered the original. Nor has anyone attempted to reconstruct the circumstances under which this work was commissioned, or to ask whether the stone slab with the text of the epitaph inscription, set into the pillar of the nave, can indeed be considered in the context of a simultaneous foundation together with the panel painting.
The research of the author of this article shows that the elements – which make up the current artistic shape of the monument – did not originally form a single whole. The painting in the coping and in the predella are disassembled parts of an altarpiece, most probably of a triptych character, created in the workshop of an anonymous painter from Małopolska called the Master of Polyptych in Szyk. At an unspecified time, perhaps as late as the second half of the 19th century, they were secondarily combined with a panel painting, an outstanding work of Kraków painting from the early 1620s, originally forming the central part of the epitaph of Stanisław Chroberski. The result was a kind of imitation of a single-axis altar retable hung on one of the stone pillars of the Sandomierz Cathedral nave. In this form, the structure has survived to the present day and has been treated by all previous researchers – although quite wrongly – as an artistically homogeneous ensemble.
References
Acta Tomiciana, 1962, t. 14, Poznań.
Baczkowski K., 1975, Zjazd Wiedeński 1515, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Balzer O., 1910, Corpus Iuris Polonici, vol. IV/1, Kraków.
Bartoszewicz J., 1863, Podczaszy koronni i litewscy, „Biblioteka Warszawska”, t. 1, Warszawa.
Bazielich A., 1985, Czternastu Wspomożycieli, hasło [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 3, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
Bochnak A., 1960, Mecenat Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia do Dziejów Wawelu”, t. 2, Kraków.
Bogacka K., 2009, Ikonografia insygniów biskupich w malarstwie małopolskim jako próba odtworzenia i systematyzacji niezachowanych zabytków gotyckich, [w:] Visibilia et invisibilia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci prof. Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek, Stowarzyszeni Historyków Sztuki, Warszawa.
Boniecki A., 1900, Herbarz Polski, t. 3, Warszawa.
Buliński M., 1879, Monografija miasta Sandomierza, Warszawa.
Chądzyński J., 1850, Wspomnienia sandomierskie i opis miasta w dwóch częściach, Warszawa.
Czyżewski K., 2005, Kult św. Stanisława w katedrze krakowskiej – świadectwa artystyczne (zarys problematyki), [w:] Ks. B. Przybyszewski i Współautorzy, Święty Stanisław biskup męczennik. Sprawa świętego Stanisława. Biografia. Legenda. Kult. Ikonografia. Polemika z Gerardem Labudą, Wydawnictwo De Arte, Rzeszów-Łańcut.
Danielski W., Werder Z., 1995, Chrystus król, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 3, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
Dąbrowski J., tłum i red., 1969, Jana Długosza Roczniki, czyli kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, Warszawa.
Dobrzeniecki T. 1969, Średniowieczny portret w sakralnej sztuce polskiej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, t. 13/1.
Dobrzeniecki T., 1979, Święty Stanisław – Biskup Męczennik i patron Polski. Szkic historyczno-ikonograficzny, „Analecta Cracoviensia”, t. 11.
Drecka W., 1954, Polskie Cranachiana, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 1.
Estreicher K., 1939–1946, Epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej, „Prace Komisji Historii Sztuki”, t. 8.
Fijałek J., 1910, Tarłowie, znakomitego rodu początki i świetność, „Przegląd Historyczny”, t. 10.
Gadomski J., 1995, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500–1540, Warszawa-Kraków.
Gadomski J., 2009, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1450–1540: Addenda, „Folia Historiae Artium”, seria nowa, t. 12.
Goetel-Kopff M., 1957, Tryptyk Wawelski Michała Lancza z Kitzingen, [w:] Studia renesansowe, t. 2, Wrocław.
Goetel-Kopff M., 1964, Mecenat kulturalny Jana Konarskiego (1447–1525), „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie”, t. 8.
Jakimowicz T., 1985, Temat historyczny w sztuce epoki ostatnich Jagiellonów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań.
Karłowska-Kamzowa A., 1976, Wyobrażenia męczeństwa biskupa Stanisława Szczepanowskiego (do połowy XVI wieku), [w:] Interpretacja dzieła sztuki. Studia i dyskusje, Warszawa-Poznań.
Kłoczowski J., 1979, Kult św. Michała Archanioła w Polsce średniowiecznej, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 14, z. 4.
Kobielus S., 1997, Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza, Warszawa.
Kornecki M., 1983, Obraz „Tronującej Marii odzianej w słońce” i „Pietas Domini” z kościoła w Szyku, „Folia Historiae Artium”, t. 19.
Krupińska-Pałamarz E., 1980, Pejzaż w krakowskim malarstwie tablicowym końca XV i początku XVI wieku. (Między późnym średniowieczem a wczesnym renesansem), „Folia Historiae Artium”, t. 16.
Kuczman K., 2007, O szczyrzyckiej Świętej Rozmowie, [w:] Artifex doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, t. 2, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2007, s. 151.
Kuczyński S., 1978, Herby w twórczości historycznej Jana Długosza, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Künstle K., 1926, Ikonographie der christlichen Kunst, II, Freiburg und Breisgau.
Labuda A.S., 1994, Malarstwo tablicowe w Wielkopolsce. Szkice do dziejów kształtowania się środowiska artystycznego na przełomie średniowiecza i czasów nowych, [w:] Malarstwo gotyckie w Wielkopolsce. Studia o dziełach i ludziach. Praca zbiorowa pod red. Adama S. Labudy, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
Labuda A.S., 2007, Związki artystyczne Polski z Rzesza Niemiecką w późnym średniowieczu. Kraków i Niemcy Południowe, [w:] Artifex doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, t. 1, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Leśniak F., 1992, Krosno w czasach Odrodzenia. Studia nad społeczeństwem miasta, „Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, nr 142, Kraków.
Leśniak F., 2002, Duchowni i mieszczanie w Krośnie w XVI i pierwszych dziesięcioleciach XVII wieku, [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 4, pod red. F. Leśniaka, Stowa-rzyszenie Miłośników Ziemi krośnieńskiej, Krosno.
Łomnicka-Żakowska E., 1969, Początki portretu polskiego. Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturowym i ściennym w wieku XV i w pierwszych dziesięcioleciach wieku XVI, „Studia Źródłoznawcze” t. 14.
Łopatkiewicz P., 1994, Krośnieńska fara w wiekach średnich. Przemiany architektoniczne i uchwytne elementy wyposażenia kościoła do połowy XVI wieku, „Biblioteka Krośnieńska”, Seria Zabytki, z. 3, Krosno.
Łopatkiewicz P., 1995, Krośnieńska fara w epoce renesansu i manieryzmu. Przemiany architektoniczne i najważniejsze elementy wyposażenia kościoła od połowy XVI do połowy XVII wie-ku, „Biblioteka Krośnieńska”, Seria Zabytki, z. 8, Krosno.
Łopatkiewicz P., 2007, Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku, Muzeum Rzemiosła w Krośnie, Krosno.
Łopatkiewicz P., Łopatkiewicz T., 2005, Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu krośnieńskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Ta-deusz Łopatkiewiczowie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
Łopatkiewicz P., Łopatkiewicz T., 2008, Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu limanowskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
Łoziński J.Z., Przypkowski T., oprac. 1962, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 3, województwo kieleckie, pod red. Jerzego Z. Łozińskiego i Barbary Wolff, z. 11, Powiat sandomierski, Instytut Sztuki PAN w Warszawie, Warszawa.
Mrozowski P., 1994, Polskie nagrobki gotyckie, Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa.
Mrozowski P., 1997, Portret w Polsce u progu nowożytności, [w:] Sztuka około 1500. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki – Gdańsk, listopad 1996, Warszawa.
Mrozowski P., Epitafium Stanisława Chroberskiego, [w:] Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski od średniowiecza do końca XVIII wieku. Katalog wystawy pod kierunkiem i redakcją Przemysława Mrozowskiego, 15 grudnia 2000 – 15 marca 2001, Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa.
Niesiecki K., 1845, Herbarz polski, wyd. J. Bobrowicza, t. 9, Lipsk.
Obruśnik A.E., 2005, Obraz św. Stanisława Szczepanowskiego w Bazylice OO. Bernardynów w Leżajsku, [w:] Ks. B. Przybyszewski i Współautorzy, Święty Stanisław biskup męczennik. Sprawa świętego Stanisława. Biografia. Legenda. Kult. Ikonografia. Polemika z Gerardem Labudą, Wydawnictwo De Arte, Rzeszów-Łańcut.
Olszewski A.M., Mulier amicta sole w sztuce gotyku w Polsce, „Nasza Przeszłość”, t. 82.
Paprocki B., 1858, Herby rycerstwa polskiego, wyd. J. Turowskiego, Kraków.
Pauli Ż., 1840, Starożytności galicyjskie, Lwów.
Pawiński A., 1983, Młode lata Zygmunta Starego, Warszawa.
Pawłowski F., 1869, Premislia sacra sive series et gesta episcoporum, Kraków.
Pociecha W., 1937, Chroberski Stanisław h. Topór, hasło [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków.
Sarna W., 1898, Opis powiatu krośnieńskiego pod względem historyczno-geograficznym, Prze-myśl.
Sarna W., 1903, Biskupi przemyscy obrządku łacińskiego, cz. 1, 1375–1624, Przemyśl.
Schiller G., 1980, Ikonographie der christlichen Kunst, IV, 2, Gütersloh.
Segel H.B., 1989, Renaissance Culture in Poland. The Rise of Humanism, 1470–1543, Cornell University, New York.
Sroka S.A., wyd. i oprac., 2006, Dokumenty polskie z Archiwum Dawnego Królestwa Węgier, t. 4, (dokumenty z lat 1501–1520), Kraków.
Steinmann O., 1967, Apokalyptisches Weib, Ikonographie, [w:] Lexikon des Marienkunde, hrsg. K. Algermissen i in., t. 1, Regensburg.
Szymański J., Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Śnieżyńska-Stolot E., 1972, Ze studiów nad ikonografią Legendy św. Stanisława biskupa, „Folia Historiae Artium”, t. 8.
Śnieżyńska-Stolotowa E. i Stolot F. oprac., 1977, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, seria nowa, t. 1, województwo krośnieńskie, pod. red. E. Śnieżyńskiej-Stolot i F. Stolota, z. 1, Krosno, Dukla i okolice, Instytut Sztuki PAN w Warszawie, Warszawa.
Turska K., 1987, Ubiór dworski w Polsce w dobie pierwszych Jagiellonów, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdański-Łódź.
Vitae Episcoporum Premisliensium ritus Latini, 1844, Viennae.
Walicki M., 1961, Malarstwo polskie. Gotyk – renesans – wczesny manieryzm, Oficyna Wydawnicza Auriga, Warszawa.
Walicki M., 1965, Epitafium polskiego ucznia Filelfa, [w:] Złoty widnokrąg, Wydawnictwa Arty-styczne i Filmowe, Warszawa.
Walicki M., 1965, Tryptyk z Kobylina, [w:] Złoty widnokrąg…, Warszawa
Wawel 1000–2000. Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Zamek Królewski na Wawelu, maj-lipiec 2000. Katalog, t. 1, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków 2000.
Węcławowicz T., 2002, Transitus sancti Stanislai, [w:] Magistro et Amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin, Wydawnictwo Uniwersytetu Ja-giellońskiego, Kraków.
Witkowska-Żychiewicz T., 1967, Krakowskie malarstwo epitafijne 1500–1850, Zeszyty Naukowe UJ, „Prace z Historii Sztuki”, z. 5, Kraków.
Wróbel W., 2010, Maciej z Krajny i Buzun herbu Topór (ok. 1470 – ok. 1546), „Studia Podlaskie”, t. 18, Białystok.
Wyczański A., 1990. Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506–1548), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 324
Number of citations: 0