Piszę do was do Moskowii Uładzimira Arłoua: historyczna rekonstrukcja i przepowiednia katastrofy

Abstract

W opowiadaniu Uładzimira Arłoua Piszę do was do Moskowii są przedstawione obejmujące lata 1563–1565 wydarzenia z historii Białorusi, w tym szturm Połocka w 1563 roku, a także zarys osoby Iwana Groźnego. Narratorem w utworze jest strzelec Aleksy, bezpośredni uczestnik kampanii wojennej, uważny obserwator i krytyk cara. W liście do rodziny Aleksy opisuje swoje doświadczenia zbrodni wojennych, przemocy, gwałtu – wszystkiego, czego większość społeczeństwa moskiewskiego nie może sobie wyobrazić ze względu na działanie carskiej propagandy. Narrator jest w sytuacji tzw. „emigracji wewnętrznej”, prezentowane przez Aleksego obrazy „my” cechuje wewnętrzna niespójność i rozwarstwienie. Powodem do zaburzenia obrazu „my” są refleksje na temat sylwetki Iwana Groźnego. Narrator skupia się na okrucieństwach Iwana, jego zepsuciu moralnym. Konstruowanie przez Arłoua obrazu społeczeństwa XVI-wiecznej Moskowii zawiera wyraźne aluzje do okresu represji stalinowskich. Z kolei, w kontekście bieżących wydarzeń historycznych w Białorusi, Ukrainie i Rosji opowiadanie uznać można za przepowiednię katastrofy: z punktu widzenia władz moskiewskich Białoruś i Ukraina, podobnie jak w XVI wieku, to jedynie części wielkiego imperium, które Rosja próbuje odbudować.