Stary ociężały człowiek, wystrojony w galę. O zawikłanych losach portretu marszałka Edwarda Miłkowskiego, pędzla Józefa Mehoffera
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2025.003Schlagworte
Józef Mehoffer, Jadwiga z Janakowskich Mehofferowa, Zbigniew Mehoffer, Edward Miłkowski, Magdalena Miłkowska, Mieczysław Wyrobek, Zofia Stawiarska, Gorlice, Jedlicze, Kraków, Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka”, Hagenbund, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, Muzeum Narodowe w KrakowieAbstract
W sierpniu 1905 roku Józef Mehoffer podjął się namalowania portretu marszałka powiatowego Edwarda Miłkowskiego, właściciela Gorlic. Obraz miał trafić do galerii portretów marszałków Rady Powiatowej w Gorlicach. Malowanie obrazu trwało ponad 3 tygodnie i zostało dokładnie zrelacjonowane przez malarza w listach do żony Jadwigi. Okazały portret Miłkowskiego Mehoffer wystawił w tym samym roku na dorocznej wystawie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” w Krakowie. Wówczas to Artysta sporządził też dla siebie replikę (kopię autorską) portretu Miłkowskiego. Oryginał zawisnął w sali obrad Rady Powiatowej w Gorlicach, zaś replika była pokazywana przez Mehoffera na wystawach sztuki (Wiedeń 1908; Kraków 1964). W jesieni 1920 roku gorlicki portret Miłkowskiego został na tyle poważnie uszkodzony w pożarze, że nie sposób już było go zrestaurować i dzieło zostało bezpowrotnie utracone. Pozostała kopia autorska Mehoffera, pokazana na wystawie krakowskiego Muzeum Narodowego w 1964 roku, którą następnie Zbigniew Mehoffer, syn Artysty, sprzedał w roku 1970 do zbiorów Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.
Autor artykułu próbuje rozwikłać skomplikowane losy portretu Edwarda Miłkowskiego oraz jego kopii autorskiej, wykorzystując nieznane źródła archiwalne, pozyskane w szerokiej kwerendzie badawczej.
Literaturhinweise
Źródła archiwalne
AKAZ – Archiwum rodzinne Kazimierza i Anny Zdziechowskich w Śremie
- Pismo Starosty gorlickiego do Zofii Stawiarskiej z 22 sierpnia 1924 roku.
- Pismo Prezydium Rady Powiatowej w Gorlicach do Zofii Stawiarskiej z 22 grudnia 1924 roku.
- Odpowiedź Zofii Stawiarskiej z 8 stycznia 1925 roku na wcześniejsze pisma Rady Powiatowej w Gorlicach, rękopis.
- Odpowiedź Zofii Stawiarskiej z 8 stycznia 1925 roku na wcześniejsze pisma Rady Powiatowej w Gorlicach, mpis.
ANK – Archiwum Narodowe w Krakowie
- Spis ludności miasta Krakowa z roku 1900, Dz. V, t. 8, sygn. 29/89/8.
MGR – Muzeum PTTK w Gorlicach – Archiwum Historyczne
- Pismo Prezydium Rady Powiatowej w Gorlicach do Zofii Stawiarskiej z 22 grudnia 1924 roku, sygn. MGR Arch.H. 1.01/24.
- Odpowiedź Zofii Stawiarskiej z 8 stycznia 1925 roku na wcześniejsze pisma Rady Powiatowej w Gorlicach, mpis., sygn. MGR Arch. H. 1.01/24.
MUJ – Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Szkicownik Józefa Mehoffera z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Gorlickie i Grybowskie z roku 1889, s. 31 recto i verso, nr inw. MUJ-6583-G.
ZNOW – Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
- Korespondencja Józefa Mehoffera z lat 1891–1946. Listy od różnych osób, sygn. 12789/II; 12790/II; 12791/II; 12792/II; 12793/II.
- Korespondencja i inne papiery Józefa Mehoffera 1901–1946, sygn. 12795/III.
- Korespondencja Jadwigi z Janakowskich Mehofferowej z lat 1896–1946. Listy od męża Józefa Mehoffera z lat 1896–1941, sygn. 12796/I; 12797/II; 12798/II; 12799/II.
- Korespondencja Jadwigi z Janakowskich Mehofferowej z lat 1896–1946. Listy od różnych osób, sygn. 12800/II; Papiery osobiste Józefa Mehoffera z lat 1887–1893, sygn. 12802/II.
- Jadwiga z Janakowskich Mehofferowa, „Rozwój myśli twórczej Józefa Mehoffera”, t. 1 i 2, sygn. 14039/II.
- „Znajomi, koledzy, przyjaciele J. Mehoffera z lat 1891–1939”. Sporządziła Felicja Piekarska pod dyktandem Jadwigi Mehofferowej na podstawie pamiętnika Józefa Mehoffera i korespondencji, sygn. 14040/II.
- Jadwiga Mehofferowa, Biografia Józefa Mehoffera, sygn. 14041/II.
Literatura przedmiotu:
Alberowa Z., Bąk C., 1964–1965, Jasieński Feliks, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 11, Wrocław, s. 30–31.
Ausstellung der Vereinigung polnischer Künstler „Sztuka”, Hagenbund-Wien 1908.
Baranowa A., 2001, Krytycy wiedeńscy o „Sztuce” – Ludwig Hevesi, Hermann Bahr, Berta Zeckerkandl, [w:] Stulecie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, red. A. Baranowa, Ars Vetus et Nova, t. 4, red. serii W. Bałus, Kraków.
Bigo J., 1904, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów.
Bitwa pod Gorlicami. Studia z perspektywy stulecia, pod red. J. Centka, S. Kułacza, K. Ruszały, Gorlice 2015.
Ćmiech A., Łętkowski R., 2009, Krajobraz Gorlic po bitwie, Gorlice.
Diariusz dni grozy w Gorlicach. Na podstawie pamiętników: Jana Benisza, Jana Budackiego, Stanisława Feliksa Grąglowskiego, Władysława Kijowskiego, Jana Sikorskiego, ks. Bronisława Świeykowskiego, wybrał i zestawił A. Ćmiech, Gorlice 2010.
Dutkiewicz J.E., Jeleniewska-Ślesińska J., Ślesiński W., 1969, Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1895–1939, „Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej”, pod red. A. Ryszkiewicza, t. 14, Wrocław.
Estreicher K. jr, 2006, Dziennik wypadków. 1973–1977, t. 5, Kraków.
Godyń D., Laskowska M., 2016, Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków.
H…s, Wrażenia z wernisażu, „Czas”, R. 58, 1905, nr 252 z 4 listopada, s. 2.
Handbuch des Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1861, Lemberg 1861.
Handel czcią ludzką, „Nowości Illustrowane”, R. 1, 1904, nr 11 z 10 grudnia, s. 8–9.
Hevesi Ludwig, [w:] Österreichisches Biographisches Lexikon, t. 2, Wien 1959, s. 310.
Hr. Milewski strzela, „Nowiny Dla Wszystkich. Dziennik Illustrowany”, R. 2, 1904, nr 148 z 1 lipca, s. 1–2.
Jama Michalika lokal „Zielonego Balonika” zebrał Zenon [Pruszyński], Kraków 1930.
Jeleniewska-Ślesińska J., Ślesiński W., Załuski A., 1959, Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1816–1895, pod red. J.E. Dutkiewicza, „Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej”, pod red. A. Ryszkiewicza, t. 10, Wrocław.
Józef Mehoffer. Katalog wystawy zbiorowej, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1964.
Józef Mehoffer. Opus magnum, Kraków 2000.
Katalog IX Wystawy „Sztuki”, Kraków 1905.
Kieniewicz S., Małecki M., 1976, Miłkowski Zygmunt Fortunat, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław, s. 263–268.
Kijowski W., 2006, Pamiętnik inspektora policji w Gorlicach (1914–1915), oprac. W. Pawłowski, Gorlice.
Kluczewska-Wójcik A., 2014, Feliks „Manggha” Jasieński i jego kolekcja w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków.
Kornecki M., 1998, Sękowa. Z dziejów kościoła drewnianego, „Kościoły Drewniane”, z. 67, Kraków.
Kościół modrzewiowy do sprzedania, „Bonus Pastor”, organ Towarzystwa „Bonus Pastor”, Lwów, red. odpowiedzialny Z. Gorazdowski, R. 10, nr 6 z 26 marca 1888, s. 48.
Kozicki W., 1926–1927, Józef Mehoffer, „Sztuki Piękne. Miesięcznik poświęcony architekturze, rzeźbie, malarstwu, grafice i zdobnictwu. Organ Polskiego Instytutu Sztuk Pięknych”, R.3, nr 10–11, s. 365–411.
Kracik J., 1986, Puzyna Jan Duklan Maurycy Paweł, [w:] PSB, t. 29, Wrocław, s. 488–491.
Łepkowski E., 1959–1960, Gorzkowski Marian, [w:] PSB, t. 8, Wrocław, s. 335–336.
Łopatkiewicz P., Łopatkiewicz T., 2018, Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Gorlickie i Grybowskie z roku 1889, „Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888–1891)”, t. 2, z. 1, Kraków.
Łopatkiewicz T., 2006, Między pedagogiką a inwentaryzacją zabytków. Naukowo-artystyczne wycieczki Władysława Łuszczkiewicza z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w latach 1888–1893, dysertacja doktorska, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. Dokt. 2006/117.
Łopatkiewicz T., 2008, Naukowo-artystyczna wycieczka w Sądeckie z 1889 roku na tle zabytkoznawczej działalności Władysława Łuszczkiewicza i uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, „Biblioteka Rocznika Sądeckiego”, t. 1, Nowy Sącz.
Łopatkiewicz T., 2009, Zabytkoznawcze aspekty naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych (1888–1893). Uwagi na marginesie edycji rękopiśmiennych inwentarzy zabytków Stanisława Tomkowicza, [w:] Sztuka i podróżowanie. Studia teoretyczne i historyczno-artystyczne, pod red. P. Krasnego i D. Ziarkowskiego, Kraków, s. 191–210.
Łopatkiewicz Z., 2009, O Jedliczu i około Jedlicza, Jedlicze.
Materiały z Międzynarodowej Konferencji Naukowej Znaki Pamięci V – bitwa gorlicka, jej znaczenie i skutki, red. K. Ruszała, Gorlice 2012.
Polanowska J., 2003, Pochwalski Kazimierz Teofil, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 7, Warszawa, s. 310–325.
Polanowska J., 2003, Pochwalski Władysław Jan, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 7, Warszawa, s. 327–330.
Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien Und Lodomerien für das Jahr 1844, Lemberg 1844.
Provinzial Handbuch des Krakauer Verwaltungs-Gebiets für das Jahr 1855, Krakau 1855.
Rożek M., 1978, Odrzywolski Sławomir, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 23, Wrocław, s. 567–570.
Ruszała K., 2015, Wielka Wojna w małym mieście. Gorlice w latach 1914–1918, Kraków.
Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, Warszawa 1993.
Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności za rok 1904, Kraków 1905.
Sprawozdanie Dyrekcyi Zjednoczonego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności za rok 1890, Kraków 1890.
Stulecie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, red. A. Baranowa, Ars Vetus et Nova, t. 4, red. serii W. Bałus, Kraków 2001.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielk. księstwem krakowskiem na rok 1870, Lwów 1870.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielk. księstwem krakowskiem na rok 1871, Lwów 1871.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielk. księstwem krakowskiem na rok 1875, Lwów 1875.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1883, Lwów 1883.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1889, Lwów 1889.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1890, Lwów 1890.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1891, Lwów 1891.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1896, Lwów 1896.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1898, Lwów 1898.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1905, Lwów 1905.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1907, Lwów 1907.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1908, Lwów 1908.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1914, Lwów 1914
Szydłowski T., 1919, Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytków sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Kraków.
Świeykowski B., 1919, Z dni grozy w Gorlicach od 25 IX 1914 do 2 V 1915, Kraków.
Tobiaszowa Z., Kucielska Z., 1964, Katalog wystawy, [w:] Józef Mehoffer. Katalog wystawy zbiorowej, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków, s. 57–209, poz. 1–457.
Waligóra E., 2000, Kalendarium życia i twórczości Józefa Mehoffera, [w:] Józef Mehoffer. Opus magnum, Kraków, s. 65–90.
Wydawnictwo Zielonego Balonika – Katalog IX Wystawy Sztuki, Kraków 1905–1906.
Wykaz właścicieli dóbr tabularnych w Galicyi, [w:] Księga adresowa król. stoł. miasta Lwowa, R. 6, Lwów 1902, s. 302–363.
Wyrobek Z., 1921, Niezwykła podróż, il. M. Wyrobek, Poznań.
Wyrobek Z., 1922, O Łakomczuchu, Niejadce i Brudasku, il. M. Wyrobek, winieta okładki Sawiczewski S., Poznań.
Wyrobek Z., 1923, O roztrzepanej Wini i Józiu psotniku, il. M. Wyrobek, Poznań.
Wyrobek Z., 2023, As i Murcio, winieta okładkowa i il. M. Wyrobek, Kraków.
Wysocki A., 1974, Sprzed pół wieku, Kraków.
Zgórniak M.,1995, Pędzel Tycjana. Francuscy malarze i krytycy XIX wieku wobec weneckiego Cinquecenta, Kraków.
Zieliński R., 1988, Krakowskim szlakiem walk o niepodległość w latach 1768–1918, Warszawa.
Downloads
The publisher's shop:
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Stats
Number of views and downloads: 179
Number of citations: 0
