Rysunki chrzcielnic i kropielnic w inwentaryzacyjnym dorobku Stanisława Wyspiańskiego

Abstrakt

W miesiącach wakacyjnych 1888 oraz 1889 roku Stanisław Wyspiański odbył dwie naukowo-artystyczne wycieczki, kierowane przez Władysława Łuszczkiewicza, poświęcone badaniom oraz rysunkowej inwentaryzacji napotkanych zabytków. Pierwszy z wyjazdów, dwutygodniowy, obejmował tereny Opoczyńskiego, drugi – znacznie dłuższy, bo czterdziestodwudniowy – koncentrował się na zabytkach Sądecczyzny, Gorlickiego, Grybowskiego i Tarnowskiego. Pośród setek przywiezionych przez Stanisława Wyspiańskiego do Krakowa szkiców terenowych uwagę zwraca niezwykle wartościowy zbiór rysunków inwentaryzacyjnych zabytkowych chrzcielnic oraz kropielnic, najczęściej kamiennych, pochodzących z XV oraz XVI wieku. Rysunki te w nikłej części wykorzystane zostały następnie w publikacjach krakowskiego konserwatora zabytków Stanisława Tomkowicza, inicjatora obu wycieczek, autora pionierskich inwentarzy zabytków jego okręgu konserwatorskiego (powiaty krośnieński, jasielski, sądecki i limanowski) oraz bardzo wczesnego artykułu monograficznego poświęconego chrzcielnicom z okolic Nowego Sącza oraz Gorlic. Na skutek skomplikowanych losów, jakie stały się udziałem szkicowników terenowych Wyspiańskiego w XX wieku, wykonane przez niego rysunki 22 chrzcielnic i 14 kropielnic opublikowane zostały drukiem dopiero ponad 130 lat od sporządzenia. Niniejszy tekst monograficzny sumuje zgromadzoną wiedzę o tych rysunkach, ukazując kulisy ich spóźnionej recepcji na gruncie polskiej historii sztuki.