Polska grzeczność językowa – dawniej i dziś
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2023.002Słowa kluczowe
etykieta językowa, język młodego pokolenia, pragmalingwistykaAbstrakt
Polska grzeczność językowa – dawniej i dziś
Tekst omawia najważniejsze zmiany w polskiej etykiecie językowej, dokonujące się głównie za sprawą zwyczajów językowych młodego pokolenia Polek i Polaków. Autor konfrontuje je z tzw. tradycyjną polską grzecznością językową i wskazuje na fundamentalną zmianę w modelu grzeczności, polegającą na zmianie orientacji: z nastawienia na TY (na rozmówcę) na nastawienie na JA (na nadawcę). Wśród najważniejszych czynników zmian wymienia i omawia egalitaryzm grzecznościowy i dążenie do skracania dystansu pomiędzy uczestnikami komunikacji, przyspieszenie cywilizacyjne, kult młodości, emancypację kobiet i ogólną amerykanizację (makdonaldyzację) stylu życia – powiązaną z wpływami postmodernizmu.
Bibliografia
Cybulski M., 2003, Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Łódź.
Goffman E., 2000, Człowiek w teatrze życia codziennego, przeł. H. Datner-Śpiewak i P. Śpiewak, Warszawa. Przekład książki The Presentation of Self in Everyday Life z 1959 r.
Goffman E., 2006, Rytuał interakcyjny, przeł. A. Szulżycka, Warszawa. Przekład książki Interaction Ritual z 1967 r.
Grybosiowa A., 1990, Formy ty i pan(i) w kontaktach społecznych, „Poradnik Językowy”, 1990, z. 2, s. 79–92.
Grybosiowa A., 1998, Przyczyny zmian w polskim systemie adresatywnym, [w:] Język w mieście. Problemy kultury i poprawności, red. K. Michalewski, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Linguistica, 37, s. 57–61.
Grybosiowa A., 2002, Nowe sytuacje – nowe zachowania grzecznościowe, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 3–8.
Grybosiowa A., 2003, Mówić na luzie, [w:] tejże: Język wtopiony w rzeczywistość, Katowice, s. 70–74.
Kita M., Piłat E., 2016, Grzeczność w czasach pokolenia Z.: dlaczego tradycyjna polska grzeczność jest w regresie?, [w:] Dyskurs w aspekcie porównawczym, red. A. Zych i A. Charciarek, Katowice, s. 30–61.
Łaziński M., 2020, Słowa klucze polszczyzny w statystyce i w świadomości społecznej, [w:] Polszczyzna w dobie cyfryzacji, red. A. Hącia, K. Kłosińska, P. Zbróg, Warszawa, s. 267–276.
Łeńska-Bąk K., Sztandara M. (red.), 2008, Sztuka życia, zasady dobrego zachowania, etykieta. O zmienności obyczaju w kulturze, Opole.
Marcjanik M., 2001, Zmiany w etykiecie językowej ostatnich lat XX wieku, [w:] Zmiany w publicznych zachowaniach językowych, red. J. Bralczyk i K. Musiołek-Kłosińska, Warszawa, s. 79–84.
Marcjanik M., 2007, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.
Marcjanik M., 2014, Słownik językowego savoir-vivre’u, Warszawa.
Nowicka M., 2020, Młodzi z pokolenia Z i Alpha jako zadanie dla pedagogów, czyli o konieczności „łapania fali”, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 4 (44), s. 164–176. URL: https://doi.org/10.34766/fetr.v44i4.436 (dostęp: 26.05.2023).
Ochmann D., 2013, Słowotwórstwo najmłodszej polszczyzny, [w:] Wokół słów i znaczeń V. Słowotwórstwo w różnych odmianach języka. Materiały piątej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci profesora Bogusława Krei, red. E. Badyda, J. Maćkiewicz i E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk, s. 153–164.
Olszak T., 2019, Pokolenie iGen: jakie jest i co mu zagraża, „Polityka”, 25.05 V.
Ożóg K., 2001, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku (wybrane zagadnienia), Rzeszów.
Ożóg K., 2005, Współczesny model polskiej grzeczności językowej, [w:] Życzliwość i agresja w języku i kulturze, red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska, „Język a Kultura”, t. 17, Wrocław, s. 9–16.
Ożóg K., 2014, Współczesna polska grzeczność językowa a postmodernizm, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”. Studia Linguistica IX, Folia 167, s. 49–60.
Ożóg K., 2018, Słowa dobre i słowa złe w komunikacji między Tobą a mną, [w:] Głos – Język – Komunikacja. W obliczu emocji, t. 5., red. A. Myszka, K. Bieńkowska, Rzeszów, s. 15–30. URL: https://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/4065 (dostęp: 26.05.2023).
Sikora K., 2020, Życzenie w gwarze i kulturze wsi, Kraków.
Simonides D., 2007, Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego, Wrocław.
Skudrzyk A., 2007, Normy grzecznościowych zachowań językowych (etykieta językowa, savoir-vivre, bon ton, dobre wychowanie, grzeczność językowa), [w:] Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice, s. 105–122.
Stunża W. G., 2016, Edukacja wersja beta. Pokolenie Z i pokolenie Alfa a kompetencje uczestnictwa w kulturze, „Kultura Popularna”, nr 1 (50), s. 86–94. URL: https://depot.ceon.pl/handle/123456789/14187 (dostęp: 8.10.2022).
Warchala J., Skudrzyk A., 2010, Kultura piśmienności młodego pokolenia, Katowice.
Wileczek A., 2018, Kod młodości. Młodomowa w kontekstach społeczno-kulturowych, Warszawa.
Wileczek A., 2020, Kod młodzieży czy kod młodości? Społeczno-kulturowe aspekty „mediatyzacji” młodomowy, [w:] Polszczyzna w dobie cyfryzacji, red. A. Hącia, K. Kłosińska, P. Zbróg, Warszawa, s. 169–186.
Wojtak M., 1999, Staropolska etykieta językowa jako obraz relacji międzyludzkich (wybrane zagadnienia), [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska i P. Krzyżanowski, Lublin, s. 205–216.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1150
Liczba cytowań: 0
