„Odgadywanie” historii biblijnej w Mistrzu i Małgorzacie
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2022.001Słowa kluczowe
Źródła biblijne i apokryficzne „powieści o Piłacie” w Mistrzu i Małgorzacie, istota „prawdziwości” owej „powieści w powieści” o Piłacie, personalistyczne rozumienie chrześcijaństwa przez Bułhakowa, odrzucenie przez Bułhakowa „chrześcijaństwa średniowiecznego”, odrzucenie przez Bułhakowa „chrześcijaństwa średniowiecznego”, posługującego się mieczem i przemocąAbstrakt
Głównym celem powyższego artykułu było udowodnienie, że Bułhakow w swym Mistrzu i Małgorzacie – poprzez obrazy Jeszui Ha-Nocri, Piłata, Mateusza Lewiego i Kaify – bronił chrześcijaństwa personalistycznego i pełnego miłosierdzia, odrzucał zaś odżywające niestety i w naszych czasach, w latach 20. XXI wieku, „chrześcijaństwo średniowieczne”, posługujące się w swych argumentacjach i praktyce przemocą oraz mieczem. Taki był właśnie, zdaniem autora powyższego artykułu, ideowy cel Bułhakowa, a środki artystyczne mające temu służyć czerpał autor Mistrza i Małgorzaty z literatury religioznawczej i biblijnej. Wbrew szeroko rozpowszechnionym opiniom Bułhakow – inaczej aniżeli powieściowy Mistrz – korzystał podczas tworzenia wątku biblijnego głównie nie ze źródłowych prac w językach obcych, lecz z przetłumaczonych na rosyjski książek na ogół popularnonaukowych, często o zabarwieniu ideologicznym, autorstwa Ernesta Renana czy Frederica Farrara. Jednak to wcale nie dogłębna znajomość historii biblijnej, lecz przede wszystkim geniusz pisarski samego Bułhakowa – wzmocniony jeszcze jego lekturami w języku przede wszystkim ojczystym, ale także przecież tłumaczeń książek obcych – pozwoliły mu „odgadnąć”, tak jak to on sam dogłębnie pojmował, historię Jeszui Ha-Nocri, Piłata, Mateusza Lewiego czy arcykapłana Kaify. W ustaleniu albo przynajmniej zarysowaniu tego wszystkiego pomogła autorowi powyższego artykułu trzydziestopięcioletnia już praca badawcza nad Mistrzem i Małgorzatą, rozpoczęła jeszcze w połowie lat 80. we współpracy z Andrzejem Drawiczem i kontynuowana potem poszukiwaniami w archiwum Bułhakowa w Moskwie, a teraz zwieńczona – jak na razie – rodzinnym tłumaczeniem na polski Mistrza i Małgorzaty, które ukazało się wraz z nowym korpusem komentarzy w 2016 roku w krakowskim wydawnictwie Znak.
Bibliografia
Belobrovtseva I., Kul’yus S., 2007, Roman M. Bulgakova Master i Margarita. Kommentariy, Knizhnyy Klub 36.6, Moskva.
Bulgakov M.A. Arkhiv. NIOR RGB. F. 562 [НИОР РГБ Ф. 562].
Bulgakov M.A., 2015, Master i Margarita. Polnoye sobraniye chernovikov romana. Osnovnoy tekst. V dvukh tomakh, sost., tekstol. podgot., publikator, avt.predisl., komment. Ye.Yu. Kolysheva, Pashkov Dom, Moskva.
Bułhakow M., 1990, Mistrz i Małgorzata, przeł. I. Lewandowska, W. Dąbrowski, wstęp A. Drawicz, oprac. tekstu i przypisy G. Przebinda, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Bułhakow M., 2016, Mistrz i Małgorzata, przeł. L.A. Przebinda, G. Przebinda, I. Przebinda, Znak, Kraków.
Chudakova M., 1976, Arkhiv M.A. Bulgakova. Materialy k tvorcheskoy biografii pisatelya, „Zapiski Otdela rukopisey Gosudarstvennoy biblioteki SSSR im. V.I. Lenina”, vyp. 37, Izdatel’stvo Kniga, Moskva, s. 25–151.
Chudakova M.O., 1974, Usloviye sushchestvovaniya, „V mire knig”, nr 12, s. 79–81.
Drawicz A., 1990, Wstęp, [w:] M. Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. V–LXXXVII.
El’baum G., 1981, Analiz iudeyskikh glav «Mastera i Margarity» M. Bulgakova, Ardis, Ann Arbor.
Popov P., „Zametki avtobiograficheskogo kharaktera”, NIOR RGB. F. 218. K. 1269. Yed. khr 6 [НИОР РГБ. Ф. 218. К. 1269. Ед. хр. 6].
Przebinda I., 2020, Oblicza Wolanda. Literackie studium postaci, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr 20, s. 386–401.
Renan E., 1904, Żywot Jezusa, przeł. A. Niemojewski, Nakładem Tłomacza, Kraków.
Ricciotti G., 1955, Życie Jezusa, przeł. J. Skowroński, PAX, Warszawa.
Strzelczyk J., 2019, Gerbert z Aurillac – Sylwester II. Papież i uczony z przełomu tysiącleci, Wydawnictwo Chromcon, Wrocław.
Tikos, 1981, Some Notes on the Significance of Gerbert Aurillac in Bulgakov’s The Master and Margarita, „Canadian-American Slavic Studies”, vol. 15, nr 2–3, s. 321–329.
Yanovskaya L., 1983, Tvorcheskiy put’ Mikhaila Bulgakova, Sovetskiy pisatel’, Moskva.
Yanovskaya L., 2013, Poslednyaya kniga, ili Treugol’nik Volanda s otstupleniyami, sokrashcheniyami i dopolneniyami, PROZAiK, Moskva.
Yanovskaya L.M., 2007, Zapiski o Mikhaile Bulgakove, Tekst, Moskva.
„Odgadywanie” historii biblijnej w Mistrzu i Małgorzacie 29
Zerkalov A., 1984, Yevangeliye Mikhaila Bulgakova.Opyt issledovaniya 4-kh glav romana Master i Margarita, Ardis, Ann Arbor.
Zerkalov A., 2003, Yevangeliye Mikhaila Bulgakova. Opyt issledovaniya yershalaimskikh glav romana «Master i Margarita», Tekst, Moskva.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Grzegorz Przebinda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 306
Liczba cytowań: 0