Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Język Polski
    • English
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Proces recenzji
    • Etyka wydawnicza
    • Zespół redakcyjny
    • Rada Naukowa
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Język Polski
  • English

Studia Podlaskie

Działalność Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej ziemi bielskiej w świetle zachowanej dokumentacji (1790–1792)
  • Strona domowa
  • /
  • Działalność Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej ziemi bielskiej w świetle zachowanej dokumentacji (1790–1792)
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 30 (2022) /
  4. Artykuły

Działalność Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej ziemi bielskiej w świetle zachowanej dokumentacji (1790–1792)

Autor

  • Zbigniew Romaniuk Brańsk / Białystok https://orcid.org/0000-0002-1414-1205

DOI:

https://doi.org/10.15290/sp.2022.30.04

Słowa kluczowe

Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa, ziemia bielska, Podlasie, Tykocin

Abstrakt

Artykuł analizuje powołanie, organizację, działalność i likwidację Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej Ziemi Bielskiej na Podlasiu, funkcjonującej w latach 1790–1792. Fragmentarycznie zachowany materiał badawczy nie pozwala na ukazanie pełnego obrazu pracy tej kolegialnej instytucji, powołanej mocą uchwały sejmowej z grudnia 1789 r. Komisja Porządkowa realizowała polecenia władz państwa w terenie, obejmując wszystkich mieszkańców bez względu na pochodzenie społeczne i zamożność. Jej powstanie to efekt dążeń części decydentów do wzmocnienia kraju. Aneks zawiera spis komisarzy.

Biogram autora

Zbigniew Romaniuk - Brańsk / Białystok

Ur. w 1963 r., historyk, pedagog, autor kilkunastu książek i ponad stu rozpraw i artykułów dotyczących historii Podlasia, a przede wszystkim ziemi bielskiej i Białostocczyzny, od pradziejów do współczesności. Publikuje w Polsce i za granicami kraju.

Bibliografia

Źródła archiwalne

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:

  Archiwum Branickich z Białegostoku, sygn. 57

  Archiwum Królestwa Polskiego, sygn. AKP 81/1, 88/XVII, 174, 209

  Kapicjana, pudło 31

  Archiwum Sejmu Czteroletniego, sygn. 13

  Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej, seria 2, sygn. 390.

Archiwum Narodowe w Krakowie:

  Zbiór Zygmunta Glogera, sygn. 648, 650.

Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie:

  rkps 886, s. 435–451; rkps 731, s. 81–86; sygn. 18060 III.

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu:

  sygn.13303/III.

Lietuvos valstybės istorijos archyvas:

  sygn. F39–2, SA 11630, F 604–13–26.

Muzeum Narodowe w Warszawie

  Gabinet Monet i Medali, sygn. 68470 MNW, 68471 MNW.

Vilniaus universiteto bibliotekos:

  F5–A29–5189, F5–A29–5181.

Źródła drukowane

Bujakowski Z. (1914), Szkółki parafialne w ziemi bielskiej, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie” t. 5, s. 202–230.

Dziennik podróży do Wilna odbytej w 1786 r. przez szambelanową Byszewską (1878), „Kronika Rodzinna” nr 19, s. 591–592.

„Dziennik Rządowo–Ekonomiczno Handlowy” 1790.

„Gazeta Narodowa i Obca” 1791–1792.

Kitowicz J. (1845), Pamiętniki księdza J. Kitowicza do panowania Stanisława Poniatowskiego z manuskryptu dotąd drukiem nieogłoszonego, t. I, Poznań.

Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego (1955–1969), oprac. J. Woliński, J. Michalski, E. Rostworowski, t. I–VI, Wrocław.

Na schyłku dni Rzeczypospolitej. Kartki z pamiętnika Michała Starzeńskiego (1757–1795) (1914), wyd. H. Mościcki, Warszawa.

„Pamiętnik Historyczno-Polityczno Ekonomiczny” 1790–1792.

Romaniuk Z. (2015), „Śmierć albo życie wolne”. Powstanie kościuszkowskie na ziemi bielskiej, Bielsk Podlaski (protokoły Komisji Porządkowej Ziemi Bielskiej z 1794 r.).

Spisy spowiadających się w parafii Poświętne 1786–1795 (2018), red. J. Dobrzyński, Twardy Róg.

Volumina legum, t. 9 (1782–1792) (1889), Kraków.

Volumina legum, t. 10 (1952), wyd. Z. Kaczmarczyk i inni, Poznań.

Opracowania

Bańkowski P. (1975), Instrukcja kancelaryjno-archiwalna dla Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych z lat 1790–1792. Głos zza grobu dla archiwistów, „Archeion” t. 62, s. 53–68.

Bauer K. (1981), Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, Warszawa.

Glabisz G. (2022), Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793, Poznań.

Gordziejew J. (2010), Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie Sejmu Czteroletniego (1789–1792), Kraków.

Gordziejew J. (2017), Wokół genezy administracji lokalnej w Wielkim Księstwie Litewskim: uwagi i propozycje, „Rocznik Lituanistyczny”, t. 3, s. 183–222.

Guldon Z., Stępkowski L. (1986), Spis ludności żydowskiej z 1790 roku, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 3–4, s. 123–130.

Guldon Z. (1989), Ludność żydowska w miastach województwa podlaskiego w końcu XVIII wieku, „Studia Podlaskie” t. 2, s. 48–55.

Guzowski P. (2019), Rodzina szlachecka w Polsce przedrozbiorowej. Studium demograficzne, Białystok.

Jakimowicz K. (2019), Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa Ziemi Lubelskiej i Powiatu Urzędowskiego jako instytucja administracyjno-samorządowa, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” t. XVI, nr 3, s. 151–167.

Jędrzejewski P. (2013), Akta komisji porządkowych cywilno-wojskowych (1790–1794), „Krakowski Rocznik Archiwalny” t. 19, s. 127–157.

Kalinka W. (1895), Sejm Czteroletni, t. I, cz. 1 i 2, Kraków.

Kalinowski E. (2015), Historia obszaru gminy Wysokie Mazowieckie, Wysokie Mazowieckie.

Kaźmierczyk E. (2016), Spisy Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej Województwa Krakowskiego jako źródło do badań demograficznych – przykład powiatu proszowickiego, „Przeszłość Demograficzna Polski” t. 18, nr 2, s. 73–101.

Kochański A. (2010), 526 lat dziejów miasta Tykocina na tle historii Polski, Białystok.

Korzon T. (1882), Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe wojewódzkie i powiatowe w latach 1790–1792, „Ateneum” t. I, z. 3, s. 427–455.

Kuklo C. (2009), Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa.

Leśnodorski B. (1951), Dzieło Sejmu Czteroletniego 1788–1792. Studium historyczno-prawne, Wrocław.

Łosowski J. (2015), Akta komisji porządkowych cywilno-wojskowych, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa, s. 323–329.

Malec J. (2008), Polska myśl administracyjna XVIII wieku, Kraków.

Maroszek J. (2013), Dzieje województwa podlaskiego do 1795 r., Białystok.

Mizia T. (1963), Komisje porządkowe cywilno-wojskowe a szkolnictwo parafialne w okresie Sejmu Czteroletniego, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. 6, s. 40–92.

Romaniuk Z. (2013), Boćki na Podlasiu. Monografia historyczna, Boćki.

Romaniuk Z. (2021), Brańsk. Dzieje miasta, t. 1, Brańsk.

Romaniuk Z. (2022), Targowiczanie na ziemi bielskiej (1792–1793), „Bielski Almanach Historyczny”, s. 11–25.

Rostworowski E. (1966), Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 Maja, Warszawa.

Rybarski R. (1937), Skarbowość Polska w dobie rozbiorów, Kraków.

Sobolowa B. (1973), Wielkopolskie Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe a szkolnictwo parafialne, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. 16, s. 7–21.

Srogosz T. (1993), Problemy sanitarno-zdrowotne w działalności administracji Rzeczypospolitej w okresie stanisławowskim, Łódź.

Szaj W. (1976), Organizacja i działalność administracyjna wielkopolskich Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych (1789–1792), „Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza” t. 12, z. 1, s. 85–102.

Wielebska Z. (1987), Krakowska Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa (1789–1794), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny” (Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie), Prace Historyczne, t. 12, s 187–197.

Wierzbowski T. (1921), Szkoły parafialne w Polsce i na Litwie za czasów Komisji Edukacji Narodowej 1773–1794, Kraków.

Zahorski A. (1959), Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów, Warszawa.

Studia Podlaskie

Pobrania

  • PDF

Sklep wydawnictwa:

Przejdź do sklepu

Opublikowane

2023-03-23

Jak cytować

1.
ROMANIUK, Zbigniew. Działalność Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej ziemi bielskiej w świetle zachowanej dokumentacji (1790–1792). Studia Podlaskie [online]. 23 marzec 2023, T. 30, s. 71–99. [udostępniono 4.7.2025]. DOI 10.15290/sp.2022.30.04.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 30 (2022)

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Zbigniew Romaniuk

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 380
Liczba cytowań: 0

Użytkownik

Użytkownik

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa