Mień – mała miejscowość z wielką historią w tle
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2022.30.09Słowa kluczowe
folwark, Józef Włodek, Mień, reforma rolna, wieśAbstrakt
Mień jest wsią położoną w gminie Brańsk, powiecie bielskopodlaskim, Województwie Podlaskim. Jej udokumentowanie korzenie sięgają XV w., kiedy to teren został nadany Piotrowi zwanemu Pachołem. Ślady osadnictwa odkryte w pobliżu sięgają jednak już wczesnego średniowiecza. Leżąca na pograniczu niewielka miejscowość (majątek i wieś) były areną potyczek i bojów, które odcisnęły pewne ślady w historii całego kraju. Ważnym elementem warunkującym losy Mnia było również położenie geograficzne – w najbliższym otoczeniu stosunkowo rozległych terenów zalesionych oraz bezpośrednie sąsiedztwo bagnistej rzeki Mianki. Celem przedstawionego tekstu jest wskazanie wydarzeń, które miały miejsce w okolicy miejscowości jako elementów składowych wielkiej historii.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne i maszynopisy
Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie:
Oświadczenie Aleksandra Łempickiego z dnia 4 V 1967 r., Sprawy
gruntów rolnych, sygn. VIII/R/2, brak paginacji.
Wykaz gruntów będących w użytkowaniu Parafii Rzymsko-Katolickiej
w Domanowie do 1939 r. z dnia 05.05.1990, VIII/R/2, brak paginacji.
Varia par. w Domanowie 1929–1932, sygn. XII/V/5.
Archiwum Państwowe w Białymstoku:
Księga grodzka Brańska 1640–1697. sygn. 4/270/0/-/1
Dyrekcja Okręgowa Dróg Publicznych w Białymstoku, Most na rzece
Mień w miejscowości Mień, sygn. 4/1552/0.
Urząd Wojewódzki Białostocki, sygn. 4/71/0/2708.
Archiwum Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu:
Dokumentacja ewidencyjna parku w Mieniu, 1985, opr. J. Maroszek,
E. Bończak-Kucharczyk, E. Juchniewicz, P. Drożyner, sygn. 6543.
Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu:
List docenta Józefa Włodka do Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu,
17 I 1981 r., sygn. III/ 1425a.
Odpis aktu z księgi hipotecznej nieruchomości wiejskiej „Folwark Mień
Nr 17”, tom II pow. Bielsk Podlaski, sygn. 1425b.
Włodek J., Trochę przeszłości widzianej oczami rolnika, msp., t. 8, s. 1482.
„Białostocki Dziennik Wojewódzki” (1934) nr 16.
„Dziennik Urzędowy Województwa Białostockiego” (1928) nr 15.
„Dziennik Ustaw” (1952) nr 16, poz. 97.
„Dziennik Ustaw” (1934) nr 70 poz. 675.
„Echo Wysokiego” (2017), O dekomunizacji ulic, nr 98.
„Robotnik: centralny organ P.P.S.” (1920), nr 849–853 z dni 2–6 III.
Literatura
Bank danych o lasach, https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/mapy?location=22.687891,52.758194M. (dostęp 5.07.2022).
Bednarczuk L. (2021), Bałtyckie nazewnictwo Mazowsza, „Onomastika” 65, s. 137–144.
Boniecki A. (1913), Herbarz polski, Część I. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich XVI, Warszawa.
Bończak-Kucharczyk E., Maroszek J., Mień, http://www.ogrodowy.minigo.pl/index.php/page/mie (dostęp: 15.06.2022).
Bończak-Kucharczyk E., Maroszek J., Kucharczyk K. (2000), Parki i ogrody zabytkowe w krajobrazie kulturowym Podlasia. Katalog parków i grodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Białystok.
Borzym J. (2009), Pamiętnik podlaskiego szlachcica, Łomża.
Brzozowska M. (2021), Drzewa w krajobrazie powiatu wysokomazowieckiego – wybrane aspekty, w: Drzewostan słowiański, red. M. Bauer, Poznań, s. 211–226.
Chłapowski D. (1899), Pamiętniki, Cz. II. Wojna roku 1830–1831, Poznań.
Czaplicki F.W. (1869), Moskiewskie na Litwie rządy 1863–1869: dalszy niejako ciąg Czarnej księgi, Kraków.
Dymnicka-Wołoszyńska H., Franciszek Maksymilian Ossoliński h. Topór, w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/franciszek-maksymilian-ossolinski-1676-1756-podskarbi-koronny (dostęp 10.06.2022).
Gnatowski M., Monkiewicz W., Kowalczyk J. (1981), Wieś białostocka oskarża. Ze studiów nad eksterminacją wsi na Białostocczyźnie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej, Białystok.
Gawroński F.S. (1916), Pamiętnik r. 1830/31 i kronika pamiętnikowa (1787–1831) pułkownika Franciszka Salezego Gawrońskiego, opr. J. Czubek, Warszawa.
Historia społeczności – Brańsk, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/744-bransk/99-historia-spolecznosci/137117-historia-spolecznosci (dostęp 28.06.2022).
Karte des Westlichen Russlands na podkładzie z 1914 r., skala: 1:100 000 /1892–1921/, ark. Mazowieck-L 30, http://polski.mapywig.org/news.php (dostęp 17.06.2022).
Jabłonowski A. (1908), Polska XVI wieku pod względem geograficzno-społecznym, t. VI. Cz. I, Podlasie (województwo), Warszawa.
Jabłonowski A. (1909), Polska XVI wieku pod względem statystycznym, t. VI, część II. Pod-lasie (województwo), Warszawa.
Kotkowicz E., Tomaszewski N. (2020), Niecodziennik Muzealny – Józef Włodek, Ostatni kierownik majątku Mień, https://www.muzeumrolnictwa.pl/ru/aktualnosci/aktualnosci-biezace/niecodziennik-muzealny-jozef-wlodek-ostatni-kierownik-majatku-mien, (dostęp 16.06.2022).
Kowalczyk J., Monkiewicz W. (1979), Przewodnik po spacyfikowanych w okresie okupacji hitlerowskiej wsiach województwa białostockiego, Białystok.
Krasicki K. (1881), Wspomnienia z roku 1831 r. a osobliwie z czasów wyprawy Chłapowskiego na Litwę, Lwów.
Kronika filmowa z odsłonięcia pomnika w Wysokiem Mazowieckiem oraz złożenia kwiatów w miejscu śmierci Bronisława Wesołowskiego i sanitariuszek w lesie wylińskim, https://www.youtube.com/watch?v=wWT_s1gxLBg (dostęp 29.06.2022).
Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańsk) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa 1926/1927, Warszawa.
Mapa topograficzna WIG (1935), skala 1: 25 000, , ark. P37 S35 I (3735 I), http://igrek.amzp.pl/details.php?id=11834310 (dostęp 05.07.2022).
Mapa topograficzna Karte des Deutschen Reiches, arkusz: Białystok Befestigungskarte, Stand: Mitte Dezember 1944, skala 1: 100 000, godło arkusza: 342, źródło oryginału: The Library of Congress, Washington, DC, USA, sygn. G6966.R4 s100.G4, źródło: http://igrek.amzp.pl/11797648 (dostęp 10.10.2022)
Michaluk D. (2013), Granice województwa podlaskiego postrzeganie obszaru Podlasia w latach 1513–2013, w: Podlasie Nadbużańskie. 500-lecie województwa podlaskiego, red. O. Łatyszonek, Ciechanowiec, s. 169–191.
Monkiewicz W., Kowalczyk J. (1986), Bez przedawnienia: pacyfikacje wsi białostockich w latach 1939, 1941–1944, Białystok.
Maroszek J. (2008), Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie 1866–2006, Białystok.
Maroszek J. (2013), Dzieje województwa podlaskiego do 1795 roku, Białystok.
Niewiarowska-Bogucka K. (2004), Mecenat rodziny Ossolińskich w XVIII i XIX wieku na Podlasiu, Warszawa.
Nikołajuk J. (2011), Walki 25. Dywizji Pancernej w czerwcu 1941 r. w rejonie Bielska Pod-laskiego, w: Боевое братство славян на защите мира: сб. науч. ст. редкол.: С.А. Пивоварчик, Grodno.
Nikołajuk J. (2016), Walki niemiecko-radzieckie o Brańsk i okolice w czerwcu 1941 roku, „Bielski Almanach Historyczny” 1, s. 61–85.
Ossoliński G.P. (2021), Ossolińscy, właściciele Ciechanowca w XVII i XVIII wieku, w: Rody i rodziny Podlasia, red. M. Brzozowska, D. Jędrzejak, Ciechanowiec.
Perthées de K. (1795), Szczegółowe mapy województw, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, skala: 1:225 000, http://igrek.amzp.pl/11780718 (05.07.2022), oryginał mapy: AGAD, Zbiór geograficzny Stanisława Augusta, sygn. 1/403/0/-/AK 98.
Piekosiński F.K. (1910), Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych; Rekognicyarz poborowy woj. podlaskiego z r.1581: wykaz dziedziców dóbr, ich urzędników, sług i sprawców powiatu bielskiego, ,, Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie’’ II, Lwów, s. 1–27.
Plan odnowy miejscowości Wyliny – Ruś (2010), Załącznik do uchwały Nr III/9/10 Rady Miejskiej w Szepietowie z dnia 29 grudnia 2010 r.
Pomarański S. (1930), Zarys historii wojennej 36-go pułku piechoty Legii Akademickiej, Warszawa.
Porycki J. (2016), Niemieckie policyjne organy terroru w Bielsku Podlaskim w latach 1941–1944, ze szczególnym uwzględnieniem Karnego Obozu Pracy (Strafarbeitslager), „Bielski Almanach Historyczny” 1, s. 86–114.
Postołowicz L., Szumski J. (1991), Dziennik podróży Konrada Prószyńskiego po Grodzieńsz-czyźnie, Podlasiu i Suwalszczyźnie w latach 1894–1895, „Studia Podlaskie” 3, s. 171–188.
Potocka J., Potocka Z. (2014), Janina z Potockich Potocka. Dziennik 1914–1919. Zofia Barbara Potocka. Moje własne wspomnienia, red. M. Pilecka, Łomianki.
Potocki F., Potocki K. (2017), Księga peczarska. Wspomnienia rodzinne, red. M. Pilecka, Łomianki.
Prądzyński I. (1909), Pamiętniki generała Prądzyńskiego 3, opr. B. Gembarzewski, Kraków.
Puzyrewski A.K. (1899), Wojna polsko-ruska, Warszawa.
Radulski Ł. (2016), Bój pod Domanowem i Mniem 13 września 1939 r. cz. 1: Preludium, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” , t. 28/29, s. 63–118.
Radulski Ł. (2017), Bój pod Domanowem i Mniem 13 września 1939 r. cz. 2, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 30, s. 73–118.
Romaniuk Z. (1989), Zarys dziejów osadnictwa żydowskiego w Brańsku, „Ziemia Brańska” 1, s. 14–26.
Romaniuk Z. (1994), Pradzieje Brańska i okolic, ,,Ziemia Brańska’’ 5, s. 3–18.
Romaniuk Z. (2012), Rudka. Dzieje miejscowości, majątku i parafii do 1944 roku, Rudka.
Romaniuk Z. (2014), Słownik historyczny miejscowości i postaci z terenu gminy Nowe Piekuty, Nowe Piekuty.
Romaniuk Z. (2018), Ku Niepodległej, Bielsk Podlaski.
Romaniuk Z. (2020), Powstanie listopadowe na terenie powiatu bielskiego i drohickiego, „Bielski Almanach Historyczny” 5, s. 5–105.
Romaniuk Z. (2021), Brańsk. Dzieje miasta, t. I (do roku 1795), Brańsk.
Sacewicz K. (2014), Sprawa tzw. rosyjskiej delegacji Czerwonego Krzyża w świetle publikacji prasy komunistycznej w Polsce (1918–1919), „Przegląd Wschodnioeuropejski”, s. 45–59.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1885), t. IV, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa.
Stühmke R. (1923), Das Infanterie-Regiment „Kaiser Friedrich, König von Preußen“ (7. Württ.) Nr. 125 im Weltkrieg 1914–1918, Stuttgart.
Swoboda P. (2021), Nazewnictwo, w: Atlas Historyczny Polski. Województwo Podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2, Komentarz, indeksy, red. M. Gochna, B. Szady,Warszawa, s. 184–201.
Tomkiel M., Markowski M. (2016), Bielsk 1915 r.: zapomniana bitwa: działania 12. Armii niemieckiej między Górną Narwią a Nurcem w sierpniu 1915 r., Białystok.
Usakiewicz J. (2020), 100 lat tradycji edukacyjnych w Mniu 1920–2020, Mień.
Włodek J. (2021), Pamiętniki Historyczne tom I. Dzieje zagłady ziemiaństwa polskiego połu-dniowo-zachodniej Białostocczyzny w latach 1939–1944, oprac. E. Kotkowicz, N. Toma-szewski, Ciechanowiec.
Wykaz zabytków archeologicznych wpisanych do rejestru Rejestr C– zabytki archeologiczne, Biuletyn Informacji Publicznej Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Wyszczelski L. (1994), Znad Wieprza na Podlasie, „Szkice Podlaskie” IV, Białystok.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Marlena Brzozowska, Eryk Kotkowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 28
Liczba cytowań: 0